نقش گروه های فشار اسرائیل محور در سیاست گذاری خارجی در ایالات متحده آمریكا (docx) 1 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 1 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
هو العالم
دانشگاه تهران
دانشكده حقوق و علوم سياسي
پايان نامه كارشناسي ارشد
رشته علوم سياسي گرايش سياستگذاري عمومي
عنوان
نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
و تاثير آن ها بر سياست اين كشور در قبال جمهوري اسلامي ايران
استاد راهنما
آقاي دكتر ابراهيم متقي
استاد مشاور
آقاي دكتر كيومرث اشتريان
نگارش
احسان اماني
چكيده
چرا پس از سي سال از قطع رابطه ميان دو كشور ايران و آمريكا ، اين دو كشور هنوز موفق به برقراري دوباره اين رابطه نشده اند و تمام تلاش ها در اين زمينه نافرجام مانده است ؟
اين تحقيق در پي آن است تا نشان دهد كه عامل اصلي در اين ارتباط نه ايران است و نه آمريكا بلكه متغير سومي در اين ميان وجود دارد كه همواره مانع اصلي در برقراري ارتباط بين اين دو كشور بوده است اين متغير سوم عبارت است از اسرائيل به عبارت ديگر تا زماني كه اين متغير سوم ناديده گرفته شود علي رغم هرگونه نيت و تلاشي از طرف هر يك از دو طرف ايراني يا آمريكايي براي برقراري رابطه ، اين امر تقريبا غيرممكن به نظر مي رسد هم چنان كه در طول سي سال گذشته و در مقاطع مختلف شاهد آن بوده ايم .
در تبيين جايگاه اسرائيل در رابطه بين ايران و آمريكا بايد از يك طرف به سياست هاي ضد اسرائيلي ايران اشاره كرد و از طرف ديگر به نقش اسرائيل در جهت محدودسازي روابط آمريكا با ايران و ترغيب آمريكا به مقابله گرايي با ايران .
بنابراين از دو زاويه مي توان اين مسئله را مورد نگرش قرار داد يكي از زاويه بررسي سياست هاي ضد اسرائيلي ايران كه خود مي تواند موضوع يك تحقيق مستقل باشد و ديگري از زاويه ارزيابي نقش اسرائيل در ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در آمريكا و تاثيرگذاري بر سياست خارجي اين كشور به خصوص در قبال ايران .
به اين ترتيب سوالي كه اين تحقيق در پي پاسخ به آن است عبارت است از اين كه اسرائيل از چه نقش و كاركردي در محدودسازي روابط استراتژيك آمريكا و ايران برخوردار است و الگوهاي رفتاري خود را در چه قالبي پيگيري مي كند ؟
پاسخ اين تحقيق به اين سوال و در واقع فرضيه اي كه در پي اثبات آن است عبارت است از اين كه اين گروه هاي فشار اسرائيل محور در آمريكا هستند كه از طريق اعمال نفوذ در ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در آمريكا و تاثيرگذاري بر سياست خارجي اين كشور همواره مانع برقراري يك ارتباط و تعامل سازنده بين دو كشور آمريكا و ايران بوده اند و در جهت محدودسازي اين رابطه و ترغيب آمريكا به مقابله گرايي با ايران اقدام كرده اند .
كليدواژه ها
سياستگذاري خارجي - گروه فشار - اسرائيل - ايالات متحده آمريكا - جمهوري اسلامي ايران
فهرست مطالب
عنوان............................................................................................................................................صفحه
فصل اول : كليات پژوهش....................................................................................................................1
1-طرح مسئله........................................................................................................................................................................2
2-سوالات پژوهش................................................................................................................................................................3
الف-سوال اصلي..............................................................................................................................................................3
ب-سوالات فرعي............................................................................................................................................................4
3-متغيرهاي دخيل در پژوهش.........................................................................................................................................4
4-نمودار نظري......................................................................................................................................................................5
5-چارچوب نظري.................................................................................................................................................................6
الف-تبيين نظري نقش گروه هاي فشار در فرآيند سياستگذاري عمومي...........................................................6
ب-نظريه وابستگي متقابل فزاينده از ديدگاه جيمز روزنا...................................................................................15
6-روش و اهداف پژوهش.................................................................................................................................................19
7-ادبيات پژوهش..............................................................................................................................................................20
فصل دوم : ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا................................29
1- مفهوم ساختار در سياستگذاري خارجي.................................................................................................................31
الف-انواع ساختار در سياستگذاري خارجي..............................................................................................................33
ب-ساختار سياستگذاري در نظام بين الملل............................................................................................................34
2-ساختار سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا.........................................................................................38
يك
الف-ساختار رسمي .......................................................................................................................................................38
الف-1-رييس جمهور...........................................................................................................................................40
الف-2-وزارت امور خارجه...................................................................................................................................41
الف-3-كنگره.........................................................................................................................................................43
ب-ساختار غير رسمي...................................................................................................................................................44
ب-1-رسانه ها.........................................................................................................................................................44
ب-2-اتاق هاي فكر.................................................................................................................................................46
ب-3گروه هاي فشار................................................................................................................................................52
3-مفهوم فرآيند در سياستگذاري خارجي....................................................................................................................66
الف-مؤلفه هاي سياست خارجي و متغيرهاي مؤثر بر آن.....................................................................................72
ب-محيط شكل گيري سياست خارجي....................................................................................................................76
ج-مدل ها و سبك هاي تصميم گيري در سياست خارجي.................................................................................82
د-انواع تصميمات سياست خارجي............................................................................................................................86 4-نمادهاي كنش فرآيندي در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا....................................................88
فصل سوم : نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا................................................................................................................................................99
1-قدرت اسرائيل در ايالات متحده آمريكا.................................................................................................................101
2- روابط ايالات متحده آمريكا و اسرائيل...................................................................................................................104
3-گروه هاي فشار اسرائيل محور در ايالات متحده آمريكا.....................................................................................113
الف-آيپك (كميته امور عمومي آمريكا اسرائيل)..................................................................................................116
دو
ب-نومحافظه كاران (صهيونيست هاي مسيحي)..................................................................................................120
فصل چهارم : تاثير گروه هاي فشار اسرائيل محور بر سياست ايالات متحده آمريكا در قبال ايران از زمان روي كار آمدن نظام جمهوري اسلامي تا امروز.................................................................137
1-روابط ايران و ايالات متحده آمريكا پس از انقلاب اسلامي................................................................................139
2-روابط ايران و اسرائيل پس از انقلاب اسلامي.......................................................................................................143
3-جايگاه ايران در سياست امنيتي اسرائيل...............................................................................................................149
4-ايران هراسي ، راهبرد گروه هاي فشار اسرائيل محور در آمريكا براي مقابله با ايران...................................156
5-راهبرد آمريكا در قبال ايران از سال 1979 تا امروز و نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور......................164
الف-دهه 1990 و راهبرد مهار دوگانه....................................................................................................................167
ب-تحولات 11سپتامبر 2001 و راهبرد تحول منطقه اي.................................................................................174
ج-راهبرد آمريكا در برابر ايران هسته اي : رويارويي يا همراهي ؟...................................................................181
نتيجه گيري......................................................................................................................................191
منابع.................................................................................................................................................195
سه
فصل اول
كليات پژوهش
1- طرح مسئله
از زمان روي كار آمدن نظام جمهوري اسلامي در ايران در سال 1357 تا به امروز رابطه با ايالات متحده آمريكا همواره يكي از مسائل اصلي و يا شايد مهم ترين مسئله سياست خارجي ايران و البته آمريكا بوده است رابطه اي كه در روز 20فروردين سال 1359 و به دنبال اشغال سفارت آمريكا در تهران در روز 13آبان سال 1358 از طرف آمريكا قطع گرديد كه تا امروز هم ادامه دارد .
اگر چه در طي اين سال ها دولت هاي مختلفي كه در ايران و آمريكا بر سر كار بوده اند هر يك بسته به گرايشات سياسي خود با ادبيات متفاوت نسبت به اين موضوع اظهار نظر كرده اند و البته در مقاطعي نيز گفتگوهايي غيررسمي بين مقامات دو كشور صورت گرفته است اما هرگز امكان برقراري دوباره اين رابطه به وجود نيامده است .
اين تحقيق در پي آن است تا نشان دهد كه همان طور كه اين رابطه از طرف آمريكا قطع شده است علت اصلي عدم برقراري دوباره آن را نيز بايد در طرف آمريكايي جستجو كرد .
اگرچه در بعضی از اظهار نظرهای کارگزاران سیاست خارجی امریکا مسئله مذاکره مستقیم و بدون پیش‌شرط مطرح شده است اما با توجه به تعیین موضوع‌های مورد علاقه امریکا و در حقیقت ارائه دستور جلسه مذاکرات ، دولت امریکا شرايطي را برای برقراری رابطه و به عبارت دیگر ترک مخالفت با ایران تعیین نموده است از جمله عدم مخالفت با روند سازش خاورمیانه ، عدم حمایت از تروريسم ، رسمیت یافتن حقوق بشر به تقریر آمريكا در ایران و عدم تلاش برای دستیابی به سلاحهای کشتار جمعی .
اگرچه ظاهراً به‌نظر میرسد ساختار رسمی دولت امریکا یعنی ریاست جمهوری ، وزارت خارجه و کنگره نهادهای اصلی تصمیم‌گیری در روابط خارجی هستند اما نباید فراموش کرد که نفوذ صهیونیسم در ساختار تصمیم‌گیری دولت امریکا به‌ویژه در مسائل مربوط به خاورمیانه فوق‌العاده زیاد و انکارناپذیر است این گروه فشار اجازه نخواهد داد که در دولت امریکا تصمیمی اتخاذ شود که مصالح و منافع دولت صهیونیستی اسرائیل را در بر نداشته باشد به‌ویژه از ملاحظه شرایط چهارگانه امریکا می‌توان به راحتی به این جمع‌بندی رسید که بیشترین توجه کارگزاران سیاست خارجی دولت امریکا در منطقه خاورمیانه بر حفظ منافع دولت اسرائیل معطوف میباشد كه اين امر پيامدهاي محدودكننده اي براي ايران خواهد داشت .
از طرف ديگر با توجه به جهت گيري راديكال سياست خارجي ايران در راستاي مقابله با مشروعيت سياسي و ساختاري اسرائيل بازسازي روابط ايران و آمريكا نيز با محدوديت همراه خواهد بود .
براي تغيير اين وضعيت لازم است تا زيرساخت هاي تعديل در كنش بازيگران رقيب ايجاد شود امري كه به عنوان يك ضرورت استراتژيك براي كنترل رفتار كشورها در سياست بين الملل محسوب مي شود .
2-سوالات پژوهش
سوال اوليه اي كه مبناي آغاز اين پژوهش گرديد عبارت بود از اين كه چرا پس از سي سال از قطع رابطه بين دو كشور جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده آمريكا علي رغم نيت و تلاشي كه هم از طرف ايران و هم از طرف آمريكا در دوره هاي مختلف و به خصوص در دوره اخير در جهت برقراري دوباره رابطه مشاهده شده است اما هرگز موفقيتي در اين زمينه حاصل نگرديده است ؟ در پاسخ به اين سوال ، اين فرضيه مطرح مي شود كه بايد فراتر از ايران و آمريكا در جستجوي يك متغير سوم بود متغيري به نام اسرائيل ، كشوري كه از يك طرف سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران را در ضديت با خود مي بيند و از طرف ديگر تلاش مي كند تا از طريق گروه هاي فشار وابسته به خود در ايالات متحده كه داراي نفوذ بالايي در ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در اين كشور هستند در جهت ترغيب اين كشور به اتخاذ سياست هاي مقابله گرايانه با جمهوري اسلامي اقدام نمايد .
الف-سوال اصلي
با توجه به آن چه گفته شد مي توان اين سوال را به عنوان سوال اصلي اين پژوهش مطرح كرد كه گروه هاي فشار اسرائيل محور چه تاثيري در سياست خارجي ايالات متحده آمريكا در قبال جمهوري اسلامي ايران داشته اند ؟
در پاسخ به اين سوال فرضيه اصلي اين پژوهش عبارت است از اين كه گروه هاي فشار اسرائيل محور از طريق تاثيرگذاري درساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا در راستاي اتخاذ سياست هاي مبتني بر مقابله گرايي با جمهوري اسلامي ايران و اعمال محدوديت عليه اين كشور از طرف ايالات متحده به ايفاي نقش پرداخته اند .
ب-سوالات فرعي
در چارچوب سوال اصلي اين پژوهش سوالات فرعي ديگري به ميان مي آيد از جمله اين كه
ساختار سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا چگونه است ؟
سياستگذاري خارجي در اين كشور در قالب چه فرآيندي شكل مي گيرد ؟
گروه هاي فشار اسرائيل محور از چه جايگاهي در اين ساختار برخوردار بوده و چه نقشي را در اين فرآيند ايفا مي كنند ؟
و بالاخره اين كه فعاليت اين گروه ها چه تاثيري در محدود ساختن روابط و اتخاذ سياست هاي مقابله گرايانه از طرف ايالات متحده آمريكا در قبال جمهوري اسلامي ايران داشته است ؟
3-متغيرهاي دخيل در پژوهش
با توجه به سوال و فرضيه اصلي ، متغير مستقل در اين پژوهش عبارت است از فعاليت گروه هاي فشار اسرائيل محور در ايالات متحده آمريكا بر ضد جمهوري اسلامي ايران كه نتيجه آن اتخاذ سياست هاي مبتني بر مقابله گرايي و اعمال محدوديت عليه جمهوري اسلامي ايران از طرف ايالات متحده آمريكا مي باشد كه به عنوان متغير وابسته مورد شناسايي قرار مي گيرد .
از دو مفهوم سياستگذاري خارجي و گروه هاي فشار نيز مي توان به عنوان مفاهيم محوري اين پژوهش ياد كرد .
4-نمودار نظري
ارتباط بين متغيرهاي اين پژوهش را مي توان در قالب نمودار نظري زير ترسيم نمود :
پلوراليسم سياسي در ايالات متحده آمريكا
نهادهاي رسمي يا ساختاري نهادهاي غير رسمي يا اجتماعي
نقش آفريني گروه هاي فشار در ساختار سياستگذاري به خصوص سياستگذاري خارجي در آمريكا
قدرت تاثيرگذاري گروه هاي فشار اسرائيل محور بر سياست خارجي در آمريكا + سياست هاي ضد اسرائيلي ايران
فعاليت گروه هاي فشار اسرائيل محور در آمريكا بر ضد جمهوري اسلامي ايران
اتخاذ سياست هاي مقابله گرايانه از طرف آمريكا عليه ايران
ناكام ماندن تلاش ها در ايران و آمريكا براي برقراري دوباره رابطه بين دو كشور
تداوم قطع رابطه بين دو كشور
5-چارچوب نظري
در اين بخش ابتدا به تبيين نظري نقش گروه هاي فشار در فرآيند سياستگذاري عمومي پرداخته و سپس با ورود به حوزه نظريات روابط بين الملل ، نظريه وابستگي متقابل فزاينده را كه توسط جيمز روزنا مطرح گرديده است مورد بررسي قرار مي دهيم .
الف-تبيين نظري نقش گروه هاي فشار در فرآيند سياستگذاري عمومي
سياستگذاري در عالم واقع، يك تصميم منطقي و انتخاب عقلايي نيست. سياستگذاري قبل از آنكه انتخابي سنجيده و كاملاً منطقي باشد يك اقدام و عمل سياسي به شمار مي‌آيد.
فرايند سياسي، فرايند اصلي در سياستگذاري عمومي است اين فرايند مجموعه‌اي از قدرت و نفوذ در جامعه است كه در آن بازيگران زيادي مي‌كوشند تا به اهداف معيني دست يابند و در اين راستا سياست به عنوان هنر تحت نفوذ درآوردن عملكردها با مسأله قدرت در ارتباط ميباشد.
سياست عمومي زاييده ائتلاف‌ها، بده بستان‌ها و متقاعد ساختن‌هاي بي شماري است.
سياست خوب سياستي است كه بازيگران صحنه سياست و صاحبان قدرت روي آن به توافق رسيده باشند.
قدرت و نقش آن در فرايند سياستگذاري :
تعاريف گوناگوني از قدرت شده است ، يكي از آن تعاريف اين است: قدرت، توانايي ايجاد تغيير در رفتار ديگران و نفوذ در آنان است. اما در رابطه با مفهوم اختيار، بايد گفت، اختيار نوعي قدرت قانوني است. به عبارت ديگر، اختيار حق قانوني فرد براي نفوذ بر ديگران است.
از نقطه نظر سياستگذاري، اعمال قدرت به معناي نفوذ بر نحوه تصميم‌گيري‌ها، جهت‌دادن به تصميم‌ها و نهايتاً تأثير در وضع سياست هاي عمومي است.
منابع قدرت :
1.قدرت ناشي از مقام و مرتبه سازماني، اداري و منزلت سياسي
2. قدرت ناشي از تخصص، آگاهي و وقوف به اطلاعات
3. قدرت ناشي از توانايي اجبار و ترغيب ديگران به يك رفتار خاص كه در اين صورت اطاعت ناشي از زور و اجبار است. گروههاي فشار از اين نمونه هستند.
طبقه‌بندي ديگري از قدرت :
1. قدرت ناشي از صفات ذاتي فرد و موهبت الهي كه جنبه شخصي دارد.
2. قدرت ناشي از آداب و رسوم و سنتها در جامعه كه جنبه اجتماعي دارد.
3. قدرت ناشي از قوانين و مقررات (قدرت مقام)
گروههاي فشار :
تعريف گروه : يك واحد اجتماعي است كه از دوام نسبي برخوردار است و اعضاي آن به نوعي با هم پيوند يافته اند. فرهنگ و هنجار گروه عامل تفاهم بين اعضا و تداوم و بقاي گروه ميشود.
تعريف نفوذ: فردي كه بدون داشتن يك سمت ميتواند بر رفتار ديگران تأثير بگذارد و آنرا تغيير دهد از نفوذ برخوردار است. بنابراين اقتدار از قدرت رسمي بوجود مي‌آيد و نفوذ از قدرت غير رسمي.
گروه فشار يا ذينفوذ : از افراد يا سازمانهايي تشكيل شده است كه هدف مشتركي دارند و از نفوذ و قدرت مسلطي در يك زمينه برخوردارند و تلاش مي‌كنند از راههاي سياسي، اهداف خود را تحقق بخشند.گروههاي فشار، مستقيماً در فتح قدرت و اجراي آن، مشاركت نمي‌يابند بلكه در حاليكه خارج از قدرت باقي مي مانند آنرا متأثر مي‌سازند و برآن فشار مي‌آورند. گروههاي فشار در پي تأثير بر زمامدارانند نه آنكه زمامداراني از خود را به قدرت برسانند. اين مفهوم ابتدا در ايالات متحده براي مطالعه تاثير سازمانها و انجمن‌هاي خصوصي بر دولت، مورد استفاده قرار گرفت.
انواع گروههاي فشار:
در مورد گروههاي فشار تقسيم‌بندي‌هاي مختلفي انجام شده كه يكي از آنها تقسيم گروههاي مذكور به دو نوع «محض» و «نسبي» است. گروه فشار محض گروهي است كه اختصاصاً در قلمرو سياست عمل كند و بر قواي بخش عمومي تاثير گذارد. گروه فشار نسبي، گروهي است كه فشار سياسي فقط بخشي از فعاليتهاي آن ميباشد و علل وجودي يا زمينه فعاليتهاي ديگري نيز دارد. مثل طرفداران محيط زيست و مخالفان جنگ هسته‌اي .
دسته‌بندي ديگر: خصوصي و عمومي ، در ابتدا مفهوم گروههاي فشار به گروههاي خصوصي اطلاق مي شد اما به تدريج اين مفهوم گسترده‌تر شد و گروههاي عمومي (واحدهاي دولتي و مقامات بخش عمومي) را نيز دربرگرفت. به عبارت ديگر آنها مي توانند در مقابل گروههاي فشار خصوصي در سياستگذاري موثر واقع شوند.
دسته بندي ديگر: داخلي و خارجي ، گروههاي فشار داخلي در درون كشور فعاليت دارند . گروههاي فشار خارجي يا در يك كشور ديگر بر اوضاع و احوال داخلي كشور اعمال نفوذ مي كنند و يا به صورت يك سازمان بين‌المللي در كشور اعمال نفوذ مي كنند.
طبقه‌بندي ديگر: گروههاي عوام و گروههاي خواص ، گروههاي عوام در پي گردآوري اعضاي بيشتري هستند. گروههاي خواص به دنبال كميت نيستند بلكه به دنبال كيفيتند .
گروه واره‌هاي فشار : اين عنوان به سازمانهايي اطلاق ميشود كه نوعي نفوذ سياسي اعمال مي كنند بي‌آنكه خود به معني اخص كلمه گروه باشند و اين را براي ساير گروهها انجام مي‌دهند. مثل روزنامه‌ها، سازمانهاي خبري و مراكز تبليغاتي .
گروههاي فشار و احزاب سياسي :
احزاب سياسي و گروههاي فشار را ميتوان به آساني از يكديگر جدا كرد. دو ويژگي اساسي تقريباً هميشه تمايز ميان احزاب و گروههاي فشار را ممكن ميسازد:
1- از يك‌سو نحوه مشاركت آنان در فعاليتهاي سياسي
2- طبيعت همبستگي‌هايي كه هر كدام از اين دو برآن استوار هستند.
هدف اصلي احزاب سياسي فتح قدرت يا شركت در اجراي آن است. احزاب سياسي به دنبال آن هستند تا كرسي‌هاي انتخابات را تصاحب كنند ، داراي نمايندگان و وزرايي باشند و حكومت را به دست بگيرند.بر عكس ، گروههاي فشار، به دنبال آن نيستند كه قدرت را بدست آورند يا در اجراي آن شركت كنند بلكه هدف اصلي آنان نفوذ بر زمامداران و فشار بر آنان به منظور رسيدن به اهداف خود است.
تفاوت دوم : احزاب سياسي بر نوعي همبستگي عام تكيه دارند و گروههاي فشار بر همبستگي‌هاي خاص. احزاب در چارچوب جامعه عمل مي‌كنند، جامعه‌اي كه هر فرد به عنوان شهروند به آن تعلق دارد بر عكس ، گروههاي فشار براي دفاع از منافع خاص خود عمل مي‌كنند و وابستگي آنها به گروه به عنوان يك عضو خاص مي باشد نه به عنوان شهروند .
احزاب و گروههاي فشار اغلب به عنوان رقيب يكديگر به شمار مي‌روند هر دو زمينه لازم براي مشاركت سياسي را فراهم مي‌آورند و سياست عمومي را متاثر مي‌سازند. در كشورهايي كه داراي احزاب قدرتمندي هستند و احزاب روي مسائلي تاكيد داشته باشند كه منافع كلي ملت را در اولويت قرار دهد به همان اندازه از قدرت گروههاي فشار كاسته ميشود.
الگوي ارتباط بين احزاب و گروههاي فشار :
1- رابطه نزديك مثل رابطه بين حزب كارگر و اتحاديه‌هاي تجاري در انگلستان به طوزي كه حزب كارگر بيشتر بودجه خود را از اتحاديه‌ها تأمين مي كند .
2- در اين الگو گروههاي فشار هرگونه ارتباط و تعهد را با احزاب سياسي انكار مي‌كنند.3- حد وسط دو الگوي افراطي قبلي، در اين الگو گروههاي فشار سياسي‌اند ولي حزبي نيستند البته كاملاً غير حزبي نيستند بلكه دو حزبي ميباشند مثل الگوي امريكا كه اكثر گروههاي فشار از دو حزب دموكرات و جمهوري خواه حمايت مي‌كنند .
انواع اقدام گروههاي فشار :
1- اقدام مستقيم در سطح قدرت (وزراء، نمايندگان مجلس و كاركنان عاليرتبه) :
الف- اقدام باز و اقدام پوشيده: اقدام باز شامل تعهداتي است كه توسط گروههاي فشار، از نامزدها هنگام انتخابات مورد درخواست است. اقدام پوشيده، شامل كمك مالي به انتخابات و كمك مادي به احزاب سياسي مي باشد.
ب- از فساد تا استخبار : فساد مستقيم يعني خريد رأي در رأس اين اقدامات است. از دعوت‌كردن به شام و مسافرت و گذران تعطيلات گرفته تا هدايا تحت عنوان نيم فساد ميتوان ياد كرد كه در سطح دوم اين اقدامات است. فساد دسته جمعي با كمك مالي به احزاب در انتخابات رخ مي‌دهد. استخبار (خبرگيري) شيوه ديگر اعمال نفوذ است. گروهها، قسمتي از اطلاعات مورد نياز تصميم‌گيرندگان از جمله نمايندگان مجلس را جهت يافته به آنها ارائه مي‌دهند و به نحوي موضوع را به سود خود پيش مي برند.
2-اقدام غير مستقيم در سطح مردم براي برانگيختن واكنش مردم :
از آنجا كه امتخابات به‌طور منظم قدرت را مورد آزمايش قرار مي‌دهد، افكار عمومي مهم به شمار مي‌آيد، چرا كه با اثر گذاشتن روي آن ميتوان بر قدرت به‌طور غير مستقيم اثر گذاشت.
الف-تبليغات : گروهاي فشار اطلاعات جهت‌يافته‌اي را در سطح قدرت و در سطح مردم پخش مي‌كنند. مطبوعات و روزنامه‌ها بهترين ابزارهايي هستند كه در اين زمينه مورد استفاده قرار مي گيرند. (گروه واره‌هاي فشار)
ب- شيوه‌هاي خشونت آميز : كوشش براي فتح قدرت با زور و جبر از روشهاي طبيعي در گروههاي فشار نيست، زيرا بي‌نظمي آن غير قابل اغماض است . اين‌كار با كودتا يا انقلاب انجام ميشود. اما برخي از اشكال خشونت در چارچوب اقدامات اين گروهها قرار مي‌گيرد، كه به منظور اثرگذاري بر افكار عمومي مورد استفاده قرار مي گيرند. اعتصابهاي عمومي نمونه اي از اين خشونتها هستند.
نقش صاحبان قدرت و گروههاي فشار در فرايند سياستگذاري :
در زمينه افراد، طبقات و گروههاي صاحب نفوذ در جامعه و چگونگي تأثير آنها بر فرايند سياستگذاري نظريات مختلفي مطرح شده كه در اين قسمت به ذكر برخي از آنها مي‌پردازيم .
1.شيوه ماوراي عقلايي مبتني بر قدرت فردي : تصميم گيري‌هايي كه با تكيه بر قدرت فردي ناشي از صفات ذاتي و استعدادهاي خارق‌العاده شخصي انجام مي‌پذيرد را تصميم گيري به شيوه ماوراي عقلايي ناميده‌اند، اين شيوه با مدلهاي فرايند عقلايي كاملاً متفاوت است. اين الگو به عنوان يك شيوه تصميم‌گيري و سياستگذاري مطرح است و نمونه هاي بسياري از آن در ميان رهبران، زمامداران و مديران موجود است. در اين شيوه تصميم‌گيري بر مبناي شهود، نبوغ فردي و دريافتهاي ذهني تصميم‌گيرنده صورت مي‌گيرد. علم روز نتوانسته پاسخ قانع كننده و صريحي براي نحوه اين نوع تصميم‌گيري ارائه دهد. براي اين شيوه كه ناشي از قدرت خلاق انديشه و تفكر خارق‌العاده انسان ميباشد در سياستگذاري عمومي مي توان جايگاه ويژه‌اي قائل شد و بررسي‌هاي بيشتري راجع به آن انجام داد.
نظريه نخبگان قدرتمند يا طبقات با نفوذ :
در اين نظريه جامعه به سه طبقه نخبگان، متوسط و ضعفا تقسيم شده است.
طبقه نخبگان از قدرت بالايي برخوردار هستند و البته تعدادشان نسبت به كل جامعه بسيار معدود ميباشد، آنها با يكديگر وجوه مشترك بسيار و روابط نزديكي دارند.
طبقه متوسط از نظر تعداد زياد هستند و افراد زيادي را كه با يكديگر وجوه مشترك زيادي هم ندارند در برمي‌گيرد. از نظر درآمد هم بخش مياني را تشكيل مي دهند.
طبقه سوم تعدادشان زياد است، درآمدشان پايين است و مشاغل ساده‌اي را عهده دارند.
سياستگذاري در جامعه بوسيله طبقه با نفوذ نخبگان انجام مي پذيرد و ساير طبقات نقش چنداني جز تبعيت و پيروي ايفا نمي‌كنند. به عبارت ديگر جامعه به دو گروه قدرتمندان و بي قدرتها تقسيم مي گردد. سياست ها به وسيله گروه اول وضع مي‌شوند و گروه دوم پذيراي آنها.
به عبارت ديگر نخبگان بر توده‌ها حاكمند و سياست هاي عمومي از سوي آنان وضع و به توده‌ها تحميل مي شود. بنابراين شايد بتوان گفت در هر جامعه اي يك طبقه يا گروه خاص كه داراي قدرت فزونتري است، نقش اصلي و اساسي را در سياستگذاري عمومي ايفا مي‌نمايد و ساير گروهها نقش پيرو را دارند.
نظريه جامعه مركب : در اين نظريه طبقه‌بندي مشخصي براي طبقات اجتماعي ارائه نشده است و يك طبقه بر ساير طبقات رجحان ندارد همچنين نقش اصلي در سياستگذاري به وسيله يك گروه يا طبقه خاص ايفا نمي‌شود. جامعه مركب جامعه‌اي است كه درآن تمامي طبقات و گروههاي موجود در سياستگذاري عمومي موثرند و هيچ طبقه‌اي از اين نظر بر طبقه ديگر سلطه ندارد.
مدل گروهي تعبير ديگري از نظريه جامعه مركب است. در اين مدل طبقات و گروههاي مختلف در جامعه با يكديگر در تعامل هستند و سياستگذاري در اثر فشارها و نيروهايي كه از سوي اين گروهها وارد مي شود شكل مي‌گيرد.در مدل گروهي نقش گروههاي فشار در اين ميان بيشتر و بارزتر است، اگرچه طبقه خاصي در سياستگذاري عمومي موثر قلمداد نمي‌شود.
نقش گروههای فشار در فرآيند سياستگذاری عمومی :
هر فرد براي اينكه قوانين و مقررات و چارچوب‌هاي گروه را را رعايت كند بايد اين قوانين و مقررات را بخوبي بشناسد و در سايه رعايت آنها به عنوان عضوي موثر و تاثيرگذار در آن گروه اجتماعي نقش ايفا نمايد. دانشمندان علوم سياسي معتقدند علم سياست و زندگي سياسي از عضويت افراد در گروههاي سياسي منتج ميشود و اين ديدگاه باعث پيدايش قلمرو گروههاي فشار شده است. به احتمال زياد آنچه كه ما آن را به عنوان علم سياست مي‌شناسيم بدليل توجهي است كه اين علم به زندگي گروهي نموده است افراد جهت شركت در گروههاي فشار بايد داراي تجربه كافي و لازم در خصوص سياست گروه باشد.
واژه گروههاي فشار احتمالاً دقيق نيست و كليه شركت كنندگان در سياستگذاري عمومي كه خواهان تجزيه و تحليل آنها هستيم را در برنمي گيرد. برخي از شركت‌كنندگان در سياستگذاري عمومي اصلاً گروه فشار نيستند ولي ما آنها را به دليل شركتشان در امر سياستگذاري گروههاي فشار مي‌خوانيم. برخي از افراد مشخص در جامعه هستند كه به دليل داشتن ثروتهاي كلان، مقام بالا و وابستگي به اهرمهاي قدرت بر سياستگذاري عمومي تأثير مي‌گذارند كه ما آنها را گروههاي فشار مي‌ناميم .
نكته قابل توجه اين است كه گاهي بسياري از فعاليتهاي گروههاي ذينفوذ آنچنان قانوني به نظر ميرسد كه سياستگذاران تصور مي كنند راهي جز انتخاب سياستهاي آنان باقي نمي ماند. بطور مثال وقتي كه يك نماينده مجلس جهت تصويب يك قانون با فردي كه در جامعه داراي جايگاه مالي يا سياسي بالايي است مشورت مي نمايد. او هرآنچه را كه بنفع خودش و افراد مرتبط با او مفيد است به عنوان سياست ديكته مي كند. پس در حقيقت مي توان گفت منظور از فعاليت گروههاي فشار تمام ارتباطات و تعاملاتي است كه افراد و گروههاي فشار و صاحب قدرت كه اختيارات قانوني ندارند يا به طور مستقيم و با اعمال نفوذ صاحب منصبان دولتي شكل مي دهند و يا وقتي مورد مشورت قرار مي گيرند نظرات خود را طوري قانوني جلوه مي دهند كه بعنوان سياست عمومي به جامعه ديكته ميشود. البته بايد توجه داشت كه تاثير يك گروه فشار برفرايند سياستگذاري عمومي كه اعمال حاكميت يك گروه اندك بر اكثريت جامعه است مترادف فرآيند سياستگذاري بر طبق نظريه نخبگان نيست. در اين سيستم كه ما به آن سيستم ارائه اطلاعات براي سياستگذاري عمومي مي‌گوئيم اطلاعات به منظور طراحي يك سياست در اختيار سياستگذار قرار مي گيرد و او با كمك اطلاعات جمع‌آوري شده سياست مورد انتظار گروههاي هدف جامعه را طراحي مي‌كند. اين سيستم يك سيستم پيوسته است. اما گاهي ممكن است در اين سيستم اختلال ايجاد شود. اين كه سياستگذار اطلاعات را از چه كس يا كساني جمع‌آوري مي كند؟ چه كساني اين اطلاعات را شكل داده‌اند؟ چه اهدافي را در بيان اين اطلاعات دنبال مي كنند؟ و سوالات كليدي و اساسي ديگري در فرايند سياستگذاري عمومي تاثير مي‌گذارد . اگر اين سيستم را يك سيستم الكترونيكي فرض كنيم ارتباط سيستم در همان مرحله اول قطع ميشود بنابراين بايد يك سيستم كمكي (مداركمكي) به آن وصل شود. در اينجا گروههاي فشار به مدار كمكي سيستم تشبيه مي شود. يعني گروههاي فشار بعنوان حلقه اتصال سيستم سياستگذاري هر كجا كه اين سيستم قطع شود مشكل يا مشكلات را به دولت منعكس كرده و نظرات گروههاي هدف را بيان مي نمايند كه اين از مزيت هاي گروههاي فشار است. شايد يكي از دلايل عمده احساس نياز حكومتها به گروههاي فشار ضرورت مشاركت گروههاي مختلف در فرايند سياستگذاري است . روحيه ازادانديشي و باور مشاركت مردمي در صاحبان قدرت ضرورت فعاليت گروههاي فشار را مشروعيت مي‌دهد. اگر اين تفكر حاكم باشد كه افراد ميتوانند نظرات و پيشنهادات خود را بيان نمايند. پس اين باور بايد شكل بگيرد كه اين افراد در قالب گروههاي تأثيرگذار انديشه‌هاي خود را در چارچوب تفكر گروهي ابراز دارند. البته دستيابي به اين هدف زماني تحقق خواهد داشت كه سازماندهي مناسب جهت اجراي آن صورت پذيرد بنحويكه خواسته‌ها كاملاً مشخص و شفاف بيان شود و هر گروه ضمن شركت در بازي گروهي ، منافع گروههاي ديگر را نيز در نظر بگيرد. به‌طور كلي نياز حكومت‌هاي طرفدار دموكراسي به گروههاي فشار امري شناخته شده است .
تئوري انتخاب عمومي و مشاركت اجتماعي نمونه‌هايي از حركت حكومتها به سمت مشاركت همه گروهها در فرايند سياستگذاري عمومي است. گروههاي فشار تلاش مي‌كنند از طريق بيان خواسته‌هاي مردم تعداد بيشتري از آنان را به سمت خود جلب نمايند. اين گروهها از طريق سخنرانيها، جرايد، مرامنامه‌ها، اساسنامه‌ها و تشكيل جلسات سعي در انتقال ديدگاهها و افكار خود به گروههاي مختلف جامعه را دارند و مردم نيز با توجه به نوع سليقه و علاقه خود جذب گروههاي فشار مي شوند. مردم تصور مي‌كنند با پذيرش افكار گروه و عضويت در آنها به خواسته‌هاي خود مي‌رسند. تشكيل جلسات گروهي از نظر سياستگذاري اين نكته را روشن مي‌كند كه هر چه تعداد گروههاي فشار در جامعه بيشتر باشد ميزان تاثيرگذاري مردم بر سرنوشتشان نيز بيشتر است. در بسياري از موارد افراد تنها بدليل مسايل سياسي جذب گروههاي فشار نمي شوند بلكه ممكن است عفت اصلي كه آنها به سوي گروههاي فشار هدايت مي شوند منافع شخصي اي باشد كه از اين گروهها بدست مي‌آورند. مثلاً افراد وقتي كه عضو اتحاديه‌هاي كارگري مي شوند در پي سياستگذاري عمومي نيستند بلكه خواهان آنند كه از اين طريق امنيت شغلي خود را حفظ نمايند. فعاليت گروههاي فشار يكي از راهكارهاي موثر دولتها در حل بسياري از مسائل عمومي است كه كشورها درگير آنها هستند حضور گروههاي فشار موجب ميشود كه ميزان پاسخگويي اجتماعي دولتها بالا رفته و خود را در مقابل مردم پاسخگو بدانند. گروههاي فشار ميتوانند با نقش ويژه‌اي كه دارند مسائل عمومي را به دولت منعكس نمايند اين گروهها آنچه را كه مردم خواستار آن هستند به دولتها منتقل مي‌كنند و از اين طريق از سوي مردم پشتيباني و هدايت مي شوند همچنين رهبران اين گروهها بر تصويب قوانين تاثير مي‌گذارند بطور مثال ممكن است در تصويب يك قانون تعدادي از افراد مشخص تحت شرايطي تاثيري بر نمايندگان بگذارند كه توده‌هاي جامعه از اين تاثيرگذاري عاجز باشند. رهبران گروههاي فشار نيز بعنوان يك نخبه بر سياستگذاري عمومي تاثير مي گذارند.
عليرغم آنچه كه در خصوص گروههاي فشار گفته شد در پاره‌اي موارد اين گروهها مشكل‌آفرين نيز ميباشند از جمله اين كه گروههاي فشار نابرابري سياسي ايجاد مي‌كنند و تبعيض‌آفرين هستند. مثلاً يك فرد ثروتمند، يك گروه قدرتمند يا يك روزنامه ميتواند بر روي مسائل سياسي تأثيري بگذارد كه يك سازمان بزرگ با قدرت مالي ضعيف نمي‌تواند اين تأثير را داشته باشد. گروههاي فشار بيشتر به دنبال منافع گروهي خود هستند تا منافع جمع. معمولاً گروههاي فشار پس از كسب قدرت منافع جمع را فداي علائق و سلائق گروهي خود مي‌كنند. گروههاي فشار با استفاده از حق وتو بهنگام مبارزه با گروههاي ديگر بسياري از سياست هاي عمومي كه منافع مردم در آن است را معطل مي‌گذارند يعني در حقيقت قبل از آنكه به فكر منافع جمع باشند در پي اعمال نقطه نظرات خود ميباشند.
بنابر آنچه كه گفته شد وجود گروههاي فشار در جامعه جهت ايجاد شفافيت و بيان خواسته‌هاي مردم امري بديهي و مسلم است هر چه ارتباط تعاملي اين گروهها، دولت و مردم شفافت‌تر و واضح‌تر باشد طبيعي است كه حضور اين گروهها مقبولتر خواهد بود . حكومتها ميتوانند به منظور آشنائي با مسائل و مشكلات عمومي ضمن فراهم‌آوردن بستر مناسب جهت فعاليت گروههاي فشار آنها را در مسير اهداف سياست هاي عمومي قرار دهند. بنابراين شفاف‌ترين رابطه بين گروههاي فشار، دولت و مردم همان شناخت اهداف گروه از سوي مردم، فراهم‌آوردن شرايط مساوي از سوي دولت براي همه گروهها و رعايت مسائل بازي گروهي از سوي گروههاي فشار در جامعه است .
ب-نظريه وابستگي متقابل فزاينده از ديدگاه جيمز روزنا
برخی برآنند که در انتهای قرن بیستم ، سیستم بین المللی قدم به دوره ای گذاشته است که جیمز روزنا آن را عصر زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل می خواند . این وضعیت بر پایه الگوهای بسیار سیال تعامل میان پدیده هایی همچون کمبود منابع ، گرایش به سوی خرده گروه ها ، کارآیی حکومت ها ، موضوعات فرامرزی و شایستگی های توده مردم استوار است . (دوئرتي ، 1385 : 230)
جیمز روزنا معتقد است تعاملات فزاینده ای که بین فرد فرد انسانها در سراسر دنیا به وجود آمده ، بحران اقتدار دولت های ملی را فراگیر کرده است . روزنا با مشاهده تحولات اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 میلادی مدعی شد ، الگوی جدیدی از روابط مختلط داخلی و خارجی پدیدار شده است . بنابراین وی طی مقاله ای سعی کرد تفسیری از این تحولات ارائه دهد .
به منظور فراهم آوردن چارچوبی برای تبیین تحولات ، روزنا سطح تحلیل خود را از دو سطح نهادین کشوری و بین المللی نظریه های پیشین خود به سطح فرد و جمعی انسانی تحویل کرده است تا بدین وسیله نظریه وابستگی متقابل فزاینده را ارائه کند . به نظر روزنا ، تحولات تکنولوژی و فزایندگی مبادلات موجب شده تا شاهد دو جریان متضاد باشیم : فردگرایی تجمع های کلان انسانی همزمان با تجمع گرایی افراد انسان به سوی واحد های بزرگتر . به نظر روزنا ، کمبود منابع ، گرایش به سوی خرده گروه ها ، کارآیی حکومت ها ، موضوعات فرامرزی و شایستگی توده مردم این الگوی فزاینده را در وابستگی متقابل ایجاد کرده است . (سيف زاده ، 1388 : 331)
افزایش آگاهی سیاسی و اظهار وجود گروه های سابقاً خاموش و پیوستن آنها به یکدیگر ، تاثیر عظیم تکنولوژی در قالب هایی چون انقلاب اطلاعات و ارتباطات ، انتشار یا گسترش دسترسی به تکنولوژی های جنگ و صلح ، گسترده و ژرف تر شدن تعاملات اقتصادی و سایر اشکال تعامل که هم به راه حل های منازعه آمیز و هم به راه حل های همکاری جویانه منجر می شوند . همه این ها را اگر با هم در نظر آوریم اشاره به همان چیزی دارند که روزنا آن را تنش های در هم بافته ای می خواند که به واسطه همین در هم بافتگی از یکدیگر نیرو و جهت می گیرند و همچون زنجیره ای تصاعدی سیستم جهانی را در خود می گیرند.
روزنا مدعی است که با افزایش آگاهی سیاسی ، گروههایی که در گذشته تلاشی برای اظهار وجود نمی کردند ، برای تامین و کسب منافع خود از طریق همکاری یا منازعه فعال شده اند . در نتیجه تبیین های در هم آمیخته ای به وجود می آید که از گرایش های متضاد یکدیگر نیرو می گیرند و وابستگی متقابل فزاینده را ایجاد می کنند . این زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل فزاینده تابع پویش تعاملی بین بازیگران نظام است. بنابراین وابستگی متقابل لزوماً به همکاری منجر نمی شود ، بلکه احتمال دارد منازعاتی را نیز به وجود آورد.
در ارتباط با عکس العملی که واحدها نسبت به الزامات ناشی از محیط خارجی نشان می دهند ، روزنا همانند روزکرانس از سطح کلیات فرود آمده ، معتقد است که بازیگران ملی بنا به مقتضای توانمندی خود عکس العمل های متفاوتی از خود نشان می دهند . وی چهار نوع انطباق را در این مورد نام می برد : انطباق رضایتمندانه ، انطباق طغیانگرانه ، انطباق محافظتی و انطباق ارتقایی .
انطباق رضایتمندانه به وضعیتی گفته می شود که تقاضای خارجی برای واحد ملی بیش از تقاضای داخلی از حساسیت برخورداراست . در چنین وضعیتی ، بازیگر مورد نظر خشنودانه نسبت به این تقاضا پاسخ می گوید . انطباق طغیانگرانه ، وضعیتی است که تقاضاهای داخلی بر تقاضاهای ناشی از وابستگی متقابل در صحنه خارجی تقدم پیدا می کند . انطباق محافظتی به وضعیتی گفته می شود که هر دو دسته از تقاضاهای داخلی و خارجی آن چنان فشاری به واحد بازیگر وارد می کند که الگوی رفتاری آن ، بسیار غیر قابل پیش بینی خواهد بود . نقطه مقابل این وضعیت آن است که نوعی جنبه تکمیل کنندگی تقاضای داخلی و خارجی به وجود می آید . وابستگی متقابل در قالب فکری آرمانگرایانه کثرت گرا تجلی همین وضعیت چهارم است . اما همان طور که اشاره شد ، این آرمانگرایی صرف مورد قبول روزکرانس و روزنا نیست . (سيف زاده ، 1388 : 332)
خیزش خرده گروه ها بدین معنی است که وفاداری های فردی از واحد های بزرگ تر متوجه واحدهای کوچک تر شده و در نتیجه ، مرجعیت دولت پرسابقه ملی رو به کاهش می گذارد . بحران مرجعیت که روزنا به آن اشاره دارد موجب شده است که قلمداد نمودن دولت به عنوان کانون مناسب نظریه پردازی ، دیگر همچون سابق سودمند نباشد . اشاره به سیستم دولت ها ، هم نارسا و هم گمراه کننده است . در عوض ، نتیجه زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل ، توزیع قدرت به نحوی غریب و بی قاعده میان دولت ها و خرده سیستم های متعدد در تمامی سطوح است . وابستگی متقابل تسلسلی و تصاعدی بدان معناست که افراد و گروه ها در سیستم های مختلف ، از جمله سیستم هایی که شاید پیش تر در آنها عضویت داشته اند و نیز در سیستم هایی که در حال حاضر ، خواه به عنوان یک سیاستگذار رسمی و یا به طور خصوصی و شخصی در آنها مشارکت دارند ، نقش های مختلفی را به اجرا می گذارند . الگوهای تعاملی حاصل ، موجد همان چیزی است که روزنا آن را تعارض نقش ها می خواند و در قالب ارزش ها ، توانایی ها و تاریخ های متفاوت سیستم های مختلفی نمود می یابد که بستر عمل سیاستگذاران هستند . نقش ها حاوی انتظاراتی شناخته می شوند که اعضاء هم از خود و هم از دیگر کسانی دارند که سروکارشان با آن هاست . متصدیان نقش ها در مقام سیاستگذار ، برای هر فرآیند تعاملی که خود در یک موضوع سیاستگذاری درگیرش هستند نتایج مختلفی را متصور می دانند و همین واقعیت ، نقشنامه ها را به عنوان کانون های مناسب نظریه پردازی با اهمیت می سازد . به گفته روزنا : آن ها (نقشنامه ها) مبنایی هستند که مردم با داشتن قدرت انتخاب میان نقشنامه های مختلفی که میزان فعالیت و سمت و سوی اقدام دسته جمعی آن ها را معین می کند ، بر اساس آن ها در زندگی جهانی مشارکت می جویند . به عبارت مشخص تر ، نقشنامه ها از جمله دریافت ها و ارزش هایی هستند که از طریق جامعه پذیری سیاسی انتقال می یابند و موجب دوام اجتماعات در طول نسل ها می شوند . به عبارت دیگر ، وظیفه رهبری ، به فروش رساندن دستور العمل ها ، و قبولاندن این امر به مردم است که درمیان دستورالعمل هایی که شاید الزامی بدانند یک دسته از دستورالعمل ها ماندنی تر و معتبر تر هستند . مطابق نظریه روزنا ، وجود همین دستورالعمل مشترک در نحوه حل مسائل اجتماعات یا سیستم هاست که موجب انسجام آنها می شود ظهور زنجیره ای از دستورالعمل های متعامل مختلفی که بر نقشنامه های تغییر یابنده ای مبتنی هستند ، کانون بحران مرجعیتی را تشکیل می دهد که روزنا از آن یاد می کند . در حالی که انسجام گروه ها و سیستم ها با میزان سازگاری و وفاق نقشنامه های اعضای آن ها سنجیده می شود ، تصاعد زنجیره خرده گروه ها در سراسر جهان نیز ویژگی و عامل کمک کننده به تجزیه و تلاشی را تشکیل می دهد . همان گونه که روزنا می گوید : هر چه بحران های مرجعیت ، بیشتر باعث تصاعد زنجیره خرده گروه گرایی در کل صحنه جهان شود تجزیه کل ها به اجزایی که به نوبه خود یا تشکیل کل های جدیدی می دهند ویا در دل کل های جدید جذب می شوند عظیم تر خواهد بود . به عبارت دیگر ، زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل را به سادگی می توان به عنوان فرآیند های مستمر شکل گیری و تجدید شکل سیستمی تلقی کرد . بدین ترتیب ، روزنا وجود سیستم های بازی را مسلم می گیرد که در معرض دروندادهایی مبتنی بر پدیده های تکرار شونده هستند ، پدیده هایی که اثر تجمعی آنها به وجود آوردن الگوهای بی نظمی است . زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل تابع پویش تعامل است و لزوما ً به همکاری منجر نمی گردد بلکه منازعاتی را نیز به وجود می آورد که جزو ذات فرو پاشی سیستم می باشند . بر این اساس گفته می شود که مفهوم زنجیره تصاعدی وابستگی متقابل ، مبنایی را برای تجزیه و تحلیل روابط مرجعیت و اقتدار ، عوامل تشکیل تجمعات سیاسی اجتماعی ، و مکانیسم های سازگاری جویی سیستم ها به دست می دهد . مکانیسم هایی که طیفی گسترده را شامل تهدید به کاربرد زور یا استفاده عملی از روز ، تا چشم انداز رفتار همکاری جویانه تشکیل می دهند .
6-روش و اهداف پژوهش
روش تحقيق مورد استفاده در اين پژوهش روش تحقيق توصيفي و از لحاط انواع تحقيقات توصيفي از نوع مطالعه موردي مي باشد . بر اين اساس در اين پژوهش مورد گروه هاي فشار اسرائيل محور در ايالات متحده آمريكا با هدف شناخت كليه متغيرهاي مربوط به آن ها از جمله تاثيرشان بر سياست خارجي آمريكا نسبت به ايران مورد مطالعه دقيق و همه جانبه قرار گرفته است .
مهمترين اهداف اين پژوهش عبارت هستند از :
1- شناخت ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
2- بررسي نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
3- ارزيابي تاثير گروه هاي فشار اسراييل محور بر سياست آمريكا در قبال ايران از زمان روي كارآمدن نظام جمهوري اسلامي تا امروز
كه هر يك از اين اهداف در قالب يك فصل جداگانه در اين پژوهش مورد بررسي قرار مي گيرند .
اهميت اين پژوهش نيز از آن جهت است كه به كالبد شكافي يكي از مسائل اصلي و يا شايد مهم ترين مسئله سياست خارجي كشور مي پردازد كه نتيجه آن عبارت است از به دست آوردن يك تصوير واقعي تر از ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در آمريكا كه مي تواند در فرآيند سياستگذاري خارجي در جمهوري اسلامي ايران در ارتباط با ايالات متحده آمريكا مورد توجه قرار بگيرد .
7-ادبيات پژوهش
در ارتباط با موضوع گروه هاي فشار اسرائيل محور در ايالات متحده آمريكا و موضوعات مرتبط با آن ، كتاب ها و مقالات بسياري به رشته تحرير درآمده است اين آثار را بر اساس مولفه هاي خاصي كه در هر يك از آن ها مورد تاكيد قرار گرفته است مي توان به چهار دسته تقسيم كرد :
1.آثاري كه به رابطه دو كشور آمريكا و اسرائيل و از جمله نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور در اين رابطه پرداخته اند : از جمله كتاب هاي
منابع آمريكايي حامي اسرائيل نوشته جيسون برگرن (1385)
قدرت اسرائيل در آمريكا نوشته جيمز اف پتراس (1388)
منافع استراتژيك مشترك و اتحاد آمريكا – اسرائيل نوشته علي اكبر جعفري (1388)
ايالات متحده و اسرائيل نوشته ديويد شونبام (1381)
كتاب آمريكا 3 (ويژه روابط آمريكا – اسرائيل) نوشته علي عبداله خاني (1382)
دو كتاب نوشته پل فيندلي با عنوان آن ها بي پرده سخن مي گويند (1372) و فريب هاي عمدي : حقايقي درباره روابط آمريكا و اسرائيل (1378)
ارتباط خطرناك (داستان ناگفته رابطه پنهان ايالات متحده و اسرائيل نوشته اندرو كاكبرن (1371)
در اين زمينه همچنين مي توان به يك پايان نامه كارشناسي ارشد در دانشگاه تهران اشاره كرد تحت عنوان گروه هاي طرفدار اسرائيل در آمريكا و حمايت آمريكا از اسرائيل نوشته حميدرضا سري به راهنمايي دكتر حميرا مشيرزاده :
نويسنده در پاسخ به اين سوال كه چرا آمريكا از اسرائيل حمايت مي كند؟ اين فرضيه را به عنوان فرضيه اصلي مطرح مي كند كه علت اصلي حمايت آمريكا از اسرائيل ، قابليت هاي گروههاي طرفدار اسرائيل در آمريكا در تاثيرگذاري بر تصميم سازان سياست خارجي آن كشور مي باشد اين قابليت ها در چهار قسمت بررسي شده است : مشاركت مالي گروههاي طرفدار اسرائيل در انتخابات ، اهميت راي يهوديان در آمريكا ، حذف رقبا و نفوذ در مراكز تصميم سازي ، در مقابل اين فرضيه رقيب را مطرح مي كند كه علت اصلي حمايت آمريكا از اسرائيل منافع سياسي ، اقتصادي و استراتژيكي است كه از اين حمايت عايد آمريكا مي شود . فرضيه رقيب اين تحقيق خود از پنج بخش تشكيل شده است : جلوگيري از نفوذ شوروي در منطقه خاورميانه ، تضمين انتقال مطمئن و مداوم نفت خاورميانه به ديگر نقاط جهان و به خصوص غرب ، حمايت و كمك به بقاي كشورهاي منطقه كه طرفدار غرب هستند ، حمايت از تنها دموكراسي منطقه و منافع اقتصادي ، از نظر نويسنده هر چند اثرگداري بخشي از منافع سياسي ، اقتصادي و استراتژيك آمريكا در حمايت از اسرائيل را در مقاطع زماني مشخص نمي توان منكر شد اما به خاطر موقتي بودنشان نمي توان اين منافع را علت اصلي حمايت آمريكا از اسرائيل دانست بنابراين نتيجه حاصله از اين تحقيق تائيد فرضيه اصلي مي باشد . در نهايت نتيجه عملي كه از اين تحقيق گرفته شده ، اين است كه با توجه به يافته هاي اين تحقيق ، سياست خاورميانه اي آمريكا در شرايط عادي ، همواره با حمايت از اسرائيل گره خورده است لذا روابط دوجانبه بين كشورهاي منطقه خاورميانه با آمريكا مستقل از روابطشان با اسرائيل نمي باشد .
2.آثاري كه نفوذ يهوديان يا به عبارت ديگر صهيونيست ها و همچنين نقش جريان صهيونيسم مسيحي در ايالات متحده آمريكا را مورد بررسي قرار داده اند : از جمله كتاب هاي
لابي صهيونيسم در ايالات متحده آمريكا نوشته محسن اسلامي (1384)
سازمان يهوديان آمريكا و اسرائيل نوشته لي اوبرايان (1382)
سه كتاب نوشته مايكل كالينز پايپر عبارت از اسرار كثيف : جنايت ، توطئه و لاپوشاني در قرن بيستم (1387) ، اورشليم جديد : قدرت صهيونيست ها در آمريكا (1387) و قدرت پنهان در آمريكا (1388)
دو كتاب نوشته ديويد ديوك با عنوان بيداري من : ناگفته هايي از نفوذ يهود در آمريكا (1384) و هولوكاست ! گزارشي از عمق نفوذ يهوديت و صهيونيسم در تمامي اركان ايالات متحده آمريكا (1387)
سلطه رسانه اي صهيونيسم در آمريكا نوشته زهرا سماواتي (1383)
بررسي جريان هاي راست مسيحي و محافظه كاران جديد در ايالات متحده آمريكا نوشته عمادفوزي شعيبي (1384)
جايگاه صهيونيست هاي مسيحي در آمريكا و نقش آنان در سياست خارجي اين كشور نوشته حسين صلواتي پور (1386)
قدرت يهوديان در آمريكا نوشته محمدجلال عنايت (1385)
ارتباط صهيونيستي نوشته آلفرد ليلينتال (1379)
تدارك جنگ بزرگ بر اساس پيشگويي هاي انبياي بني اسرائيل : اتحاد پنهاني ميان اسرائيل و مسيحيان دست راستي ايالات متحده نوشته گريس هال سل (1377)
مسيحيت صهيونيست و بنيادگراي آمريكا نوشته رضا هلال (1383)
3.آثاري كه موضوع آن ها تاثير گروه هاي فشار اسرائيل محور بر سياست خارجي ايالات متحده آمريكا مي باشد : از جمله كتاب لابي اسرائيل و سياست خارجي آمريكا نوشته جان جي ميرشايمر و استيون والت (1389) :
ميرشايمر و والت با اين استدلال كه از زمان جنگ اكتبر 1973 كمك‌هاي اعطايي واشنگتن به اسرائيل به چنان سطحي رسيده كه كمك‌هاي پرداختي به كشورهاي ديگر در مقايسه با آن بسيار ناچيز است از 1976 اسرائيل بزرگترين دريافت‌كننده كمك‌هاي سالانه اقتصادي و نظامي آمريكا و بزرگترين دريافت‌كننده كل كمك‌هاي آمريكا از زمان جنگ جهاني دوم بوده است معتقدند كه بدون شك چنين كمك‌هايي اهداف و منافع و دلايل خاص خويش را در آمريكا دارد آن ها در اين كتاب از شخصيت‌ها و سازمانهايي تحت عنوان گروه فشار سخن مي‌گويند كه براي شكل دادن سياست خارجي آمريكا در راستاي منافع اسرائيل سخت تلاش مي‌كنند آنها با معرفي اين گروه به چگونگي فعاليت‌ها و تلاش‌هاي آنان براي رسيدن به اين هدف مي‌پردازند بر اين اساس موضوعاتي چون تحت تاثير قرار دادن كنگره ، اعمال نفوذ در قوه‌ي مجريه ، سوء استفاده از رسانه‌ها و دخالت در امور دانشگاهها را بررسي مي‌كنند. در پايان نيز موضوع جنگ عراق و نقش اسرائيل در اين ميان را مطرح مي‌سازند آنها معتقدند كه اعمال نفوذ گروههاي فشار به وخامت اوضاع در عرصه‌هاي مختلف كمك مي‌كند و مخاطرات تروريستي را كه كليه‌ي كشورها از جمله متحدين اروپايي آمريكا با آن مواجه هستند افزايش مي‌دهد آنان اذعان مي‌دارند كه گروه فشار با ممانعت از اقدام رهبران آمريكا به منظور تحت فشار قرار دادن اسرائيل براي مصالحه ، اختلاف اسرائيل و فلسطيني‌ها را عملا به بن‌بست كشانيده است نتيجه طبيعي اين وضع نيز بازگذاشتن دست افراطيون براي به كار گرفتن عوامل ترور، فراهم ساختن زمينه‌ي مناسب براي اشاعه‌ي افكار تروريستي و تروريست‌پروري و رونق دادن بازار اصول‌گرايي اسلامي در جهان است .
4.آثاري كه موضوع تاثير گروه هاي فشار اسرائيل محور بر سياست خارجي آمريكا در منطقه خاورميانه را به طور خاص مورد توجه قرار داده اند : از جمله كتاب هاي
هزار توي سياست ايالات متحده در خاورميانه نوشته پل فيندلي (1386)
سياست خارجي آمريكا در خاورميانه : نقش لابي ها و گروه هاي ذينفوذ نوشته جنيس جي تري (1388) :
تري در اين كتاب اين سوال را مطرح مي كند كه واشنگتن در مورد شکل گیری و اجرای سیاست خارجی خود در مورد خاورمیانه چگونه تصمیم می گیرد؟ کدام دسته از عوامل داخلی و بین المللی قبل از اینکه تصمیم گیری به میدان عمل آورده شود مدنظرقرارمی گیرند؟ از نظر او این موضوعات به شکل داغی بین متخصصان مورد بحث قرارگرفته و افکارعمومی آمريكا را نیز در دهه های گوناگون به خود مشغول کرده اند اما در پی شکستهای واضح سیاست خارجی آمريكا پس از حملات یازدهم سپتامبر بررسی این موضوعات هرچه بیشتر ضروری به نظر می رسد . گرایش اصلی او به عنوان يك مورخ برای فهم و توضیح این فرآیند عبارت است از مطالعه سیاست های آمريكا درباره خاورمیانه که از زمان دولت فورد اتخاذ شده و در این راستا از کتابخانه ریاست جمهوری فورد نیز به عنوان منبع اصلی اسناد استفاده كرده اما به اين نتيجه رسيده که این کار غیرعملی است زیرا بیشتر اسناد اصلی و در واقع اکثریت موارد مرتبط با هنری کیسینجر یعنی اصلی ترین معمار سیاست خارجی آمريكا در خلال دهه 1970 هنوز طبقه بندی شده باقی مانده است اگر چه منابعی بسیار غنی درباره تلاشهای لابیست ها و گروه های ذی نفوذ و گروه های فشار وجود دارد یعنی گروه هایی که نفوذ زیادی در سیاست خارجی آمريكا در منطقه خاورمیانه داشته اند . او معتقد است كه با ورود از درپشتی ، راه به راهرویی برای تحقیقات مثمر باز می شود که نشان می دهد چگونه لابیست ها عمل می کنند و چگونه حکومت به ویژه کاخ سفید به تقاضاهای وارده توسط لابی ها و گروه های فشار پاسخ مثبت یا منفی می دهد . او مي گويد كه اگر چه باعث تاسف است اما حساسیت زمان نیازمند افشای کامل پیش زمینه های من درباره موضوع است من به عنوان یک خارجی وارد موضوع شدم در حالی که هیچ ارتباط قومی ، مذهبی ، ملی یا خانوادگی با هیچ کشور یا افرادی در منطقه خاورمیانه نداشتم با وجود این ، کل شخصیت دانشگاهی من برای مطالعه این منطقه به کارگرفته شد با تاکید ویژه ای که به توسعه سیاسی و نقش رسانه ها در خلال قرن های نوزدهم و بیستم داشته ام این مطالعه وارد جزئیات و سازوکارهای داخلی یا تاریخ هیچ لابی یا سازمان یا فرد ذی نفوذ مشخص نمی شود ضمن این که به تجزیه و تحلیل یک تصمیم گیری سیاسی ویژه یا یک دولت مشخص در آمريكا نیز محدود نمی گردد . تري درباره ايران مي گويد كه از آن جا که ضرورتاً هیچ لابی داخلی در آمريكا در ارتباط با ایران وجود ندارد این کشور مهم در این کتاب مد نظر قرارنگرفته است البته این بدان معنا نیست که ایران نقش کلیدی در ملحوظات سیاست خارجی آمريكا ندارد بلکه تاکید بر این است که اغلب تصمیم گیری ها در مورد ایران در راستای منویات وزارت خارجه ، پنتاگون ، سازمان سیا و کاخ سفید اتخاذ می شود هرچند گاهی تصمیمات آن ها با یک دیگر متفاوت است . بنابراین ، اين کتاب مروری کلی و تاریخی در این باره است که چگونه سیاست ها اخذ می شوند و چه نقشی را لابی ها و گروه های فشار در اعمال نفوذ و هدایت سیاست خارجی آمريكا در منطقه و خاورمیانه ایفا می کنند . تري از اصطلاح اپرا به عنوان یک قیاس ملموس برای به تصویر کشاندن روابط پیچیده درونی بازیگرانی که آفریننده سیاست خارجی اند استفاده می کند . مطالعات موردی نیز به تحلیل هایی از دوران دولتهای فورد و کارتر استوار است . او ضمناً این اقبال را داشته است که با تعداد قابل توجهی از متخصصان لابی های دارای حق و حقوق ، رهبران گروه های فشار و افسران حرفه ای سیاست خارجی و متخصصان امور خاورمیانه (از کشورمصر ، اردن ، لبنان ، سوریه ، قبرس ، اسرائیل و فلسطین) مصاحبه کند این مصاحبه شوندگان به خوبی تجارب شخصی و مشاهدات خود را به او منتقل کرده اند فورد و کارتر به ویژه گزینه های مناسبی برای مطالعه لابی ها و سیاست خارجی هستند هرکدام تنها یک دوره رئیس جمهور بودند یکی از حزب جمهوری خواه و دیگری از حزب دمکرات و هردو با موضوعات مشابهی در سیاست خارجی مواجه بوده اند علی رغم تفاوت این دو در روش های شخصی و پیش زمینه های فکری شان جالب این است که در نهایت هر دوی آنها سیاست خارجی مشابهی را در منطقه خاورمیانه اتخاذ کردند نقش اصلی فورد در منطقه خاورمیانه به قراردادهای جداسازی صحرای سینا ، خارج کردن مصر از مدار اتحاد جماهیرشوروی ، تحریم ضد اعراب و استمرار اشغال و تقسیم قبرس بعد از حمله سال 1974 ترکیه مربوط می شد موضوع قبرس بیانگر یک تضاد آموزنده درباره نفوذ لابی ها و گروه های فشاردر خارج از حیطه سیاست خارجی رسمی است در حکومت کارتر قراردادهای کمپ دیوید و سایر قراردادهای متعاقب بین مصر و اسرائیل ، تنازع مستمر اعراب و اسرائیل ، قبرس ، ایران و تا حد زیادی تلاش برای تحریم ضد اعراب از موضوعات اصلی بود تري معتقد است كه مطالعات عمده ای به انتقاد و ارزیابی شکست ها و پیروزی های گروههای لابی در تصمیم گیری های ویژه تخصیص داده شده است شکست ها و موفقیت های کم رنگ گروه های طرفدار اعراب از یک منظر انتقادی مطالعه شده اند لابی های صهیونیست و اسرائیلی نیز از منظر مشابهی مطالعه شده اند اما به خاطر وجود عواطف و احساسات هنجاری و ارزشها ، برخی از طرفداران اسرائیل می کوشند مانع هر گونه انتقادی از اسرائیل یا صهیونیسم شوند این موضوع باعث شده تا منافع اسرائیل تا حد زیادی حفظ شود در عین حال مانع شده است تا عموم مردم و انتخاب کنندگان از نقش و نفوذی که لابی های اسرائیلی بر گروههای فشار و سیاست خارجی آمريكا دارند آگاه شوند در واقع کاملاً روشن است که انتقاد از برخی اقدامات ویژه اسرائیل جنبه ضد یهودی ندارد همان طور که انتقاد از حمله عراق به کویت در سال 1990 جنبه ضد عربی یا ضد اسلامی یا مخالفت با حمله آمريكا به عراق در سال 2003 جنبه ضد آمريكایی نداشته است تري در اين كتاب برای فراهم آوردن زمینه های بررسی نقش لابی ها درشکل گیری سیاست خارجی آمريكا در فصل اول به معرفی روند هایی می پردازد که در آن سیاست خارجی اتخاذ می شود دو فصل بعدی مرحله و شیوه ای را ارائه می کنند که در آن به رسانه ها و سایر مولفه های فرهنگی مرتبط با خاورمیانه در جامعه آمريكا و به برخی از ضعف های رسانه ها در این زمینه نیز اشاره می شود به ویژه درزمینه مسائل مرتبط به موضوعات بین المللی ، فصل سوم به توصیف آثار منفی رفتار کلیشه ای با اعراب و مسلمانان می پردازد به عنوان مثال روند حاکم و بدون تغییر در سیاست خارجی آمريكا حمایت مستمر و بی چون و چرا از اسرائیل و یونان بوده در حالی که همواره یک سیاست منفی در مقابل اعراب و مسلمانان اتخاذ شده است این شرایط با رخداد یازده سپتامبر تشدید شد فصل چهارم به تشریح فنون و راهبردهایی می پردازد که لابی ها و برخی گروه های ذی نفوذ مخصوص اتخاذ می کنند عوامل اصلی مالی نیز مورد بحث قرارمی گیرند در فصل پنجم قبرس به عنوان ایده اصلی یا مطالعه موردی مطرح می شود تا نشان داده شود چگونه تلاش های موفق لابی هاي یونانی مقیم آمريكا باعث تغییر سیاست خارجی آمريكا در خصوص یونان وترکیه شد فصل ششم و هفتم به معرفی لابی های مختلف طرفدار اعراب و اسرائیل و برخی گروه های ذی نفوذ مرتبط می پردازد این بحث کم و بیش با رعایت ترتیب زمانی از دولت فورد شروع و به تحریم های ضد اعراب و دولت کارتر ختم می شود در نتیجه گیری ، تاثیرات مثبت و منفی گروه های لابی برسیاست خارجی آمريكا از دهه 70 تا کنون خلاصه می شود فشارگروه های ویژه ذی نفوذ بر سیاستمداران و مسئولان سیاست خارجی هم در عرصه خاورمیانه ، هم در آمريكا و هم در جامعه جهانی تاثیر گذار بوده است نتیجه مهم به ویژه در دولت های دمکراتیک این است که مردم از نقاط ضعف و قوت این گروه ها آگاه شوند و به این ترتیب از نمایندگان خود خواستار اتخاذ آن دسته از تصمیماتی شوند که به نفع کل جامعه است .
در اين زمينه همچنين مي توان به يك پايان نامه كارشناسي ارشد در دانشگاه امام حسين (ع) اشاره كرد تحت عنوان نقش گروه افراطي لابي اسرائيل در سياست خارجي آمريكا در مورد خاورميانه نوشته محمدرضا باقري به راهنمايي دكتر ابراهيم متقي :
نويسنده اين پايان نامه معتقد است كه با توجه به تغيير در نگرش اعراب نسبت به اسرائيل روند صلح در خاورميانه چشم انداز اميدوار كننده اي نخواهد داشت چون همواره كفه تراوز به نفع اسرائيل سنگيني خواهد كرد و با توجه به اينكه بخش عظيمي از مردم فلسطين با اين صلح مخالف هستند هيچ گاه آرامش به اين منطقه باز نخواهد گشت مضافا بر اينكه با توجه به سياست هاي افراطي نتانياهو كه هيچ گاه خود را ملزم به پايبندي به قطعنامه ها و توافقات نمي داند بعيد به نظر مي رسد كه مذاكرات صلح از بن بست خارج شود با توجه به ويژگي هاي سياست خارجي آمريكا و دكترين نظم نوين جهاني ، آمريكا قدرت بلامنازع در سطح جهان مي باشد و در واقع منطقه خاوميانه اولين منطقه اي است كه دكترين جديد آمريكا در آن به بوته آزمايش گذاشته مي شود با توجه به قدرت نظامي و برتري اسرائيل در منطقه اعتماد آمريكا نسبت به اسرائيل بيش از اعراب مي باشد و جنگهاي پيشين اعراب و اسرائيل مويد اين مطلب است سياست خارجي آمريكا در دهه 90 از يك سو مبتني بر حفظ امنيت اسرائيل و از سوي ديگر همكاري با دولتهاي عربي بوده است كه در واقع يك سياست يك بام و دو هواست كه اين امر منجر به دلسردي اعراب نسبت به سياستهاي آمريكا در منطقه مي باشد البته علاوه بر دو سياست قبلي ، آمريكائي ها همواره به دنبال تضعيف و مهار ايران و عراق مي باشند و آنان را تهديدي براي امنيت كشورهاي همسايه تلقي مي كنند كه با توجه به تغيير نگرش اعراب نسبت به همكاري با ايران بخشي از سياستهاي آمريكا در اين زمينه با شكست مواجه شده است گروه هاي تاثير گذار بر سياست خارجي آمريكا اعم از افكار عمومي ، مطبوعات ، رسانه ها ، احزاب سياسي و گروههاي ذي نفوذ تماما تحت تسلط گروههاي لابي اسرائيل محور در آمريكا مي باشند كه به هيچ عنوان قابل ترديد نيست بايد توجه داشت كه هرگاه نيروهاي گريز از مركز در منطقه مقاومت بيشتري در برابر نفوذ اسرائيل مي كنند سياست خارجي آمريكا با عكس العمل شديدي از سوي گروههاي اسرائيل محور مواجه مي شود . مانند گسترش همكاري ايران در منطقه و يا حركتهاي انتفاضه يا انقلاب سنگ در فلسطين كه با عكس العمل شديد گروه هاي لابي مواجه شده است با توجه به كاركرد گروههاي تاثيرگذار بر سياست خارجي آمريكا اين رئيس جمهور نيست كه تصميم نهايي را اتخاذ مي كند بلكه تصميمات او نشات گرفته از نفوذ گروههاي اسرائيل محور (صهيونيست ها) مي باشد در واقع گروههاي لابي اطمينان خاطر دارند كه دولت و كنگره آمريكا حمايت از اسرائيل را در سرلوحه امور قرار داده و اصولا حمايت از رژيم اسرائيل بخشي از استراتژي آمريكاست گروههاي صهيونيستي تمامي تلاش خويش را انجام مي دهند تا اهداف صهيونيست ها پياده شود البته بايد اذعان داشت كه دموكرات ها همواره مطيع تر از جمهوري خواهان بوده اند هرچند كه شدت و حدت آن متفاوت است در هر حال با تغيير رئيس جمهور چه دموكرات و چه جمهوري خواه همواره حمايت از اسرائيل در سرلوحه كار آنان قرار دارد با توجه به تسلط يهوديان آمريكا بر اركان اقتصادي ، تجاري ، ارتباطي ، هنري و تبليغي آمريكا بسياري از محافل تصميم گيري و سياستگذاري آمريكا به طور مستقيم و غير مستقيم تحت تاثير توانايي مالي و سياسي گروههاي فشار يهودي قرار گرفته و همواره سياست خارجي آمريكا را در خاورميانه تحت تاثير قرار مي دهند .
جمع بندي آثار : در مجموع پس از بررسي اين آثار كه هر يك ، متغير خاصي از موضوع مورد بحث ما را مورد توجه و تاكيد قرار داده اند به نظر مي رسد كه مسئله جايگاه گروه هاي فشار اسرائيل محور در ساختار سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا و نقش آن ها در راستاي تاثيرگذاري بر سياست خارجي اين كشور نسبت به جمهوري اسلامي ايران به خصوص در جهت هدايت اين سياست ها به سمت مقابله گرايي با ايران و اعمال محدوديت بر اين كشور كمتر مورد توجه قرار گرفته است كه متغير اصلي مورد نظر اين پژوهش مي باشد به علاوه اين كه در اين پژوهش تلاش شده است تا نسبت به ساير آثار موجود نگاه نسبتا جامع تري به ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا به عنوان بستر فعاليت گروه هاي فشار اسرائيل محور در اين كشور داشت .
فصل دوم
ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي
در ايالات متحده آمريكا
تصمیم گیری در سیاست خارجی شامل تحلیل و ارزیابی اطلاعات گذشته و حال از یک سو و، تجربه گذشته تصمیم گیران داخلی در عرصه سیاست خارجی و تجربه دیگر کشورها می گردد که در موقعیت های مشابه برای شناسایی نیازهای موجود در عرصه سیاست خارجی، و پس از آن ، برای به کارگیری در آینده سازماندهی شده است.
گرچه کار اصلی یک سیاستمدار تصمیم‌گیری است، اما در عین حال برای یک تصمیم‌گیر در سیاست خارجی مفهوم اخلا‌ق و پیامدهای اخلا‌قی هر اقدام، مهم است. در این ارتباط ساده‌ترین رفتاری که از یک سیاستمدار سر میزند، داوری است. داوری درباره دیگر سیاستمداران، مردم، فردی از اشخاصی که می‌شناسد یا نمی‌شناسد و بالاخره داوری درباره سخن‌ها و عقاید. سیاستمدار از درون آگاهی خویش بدون اینکه با دیگری رابطه داشته باشد، یا نوع رابطه‌اش مطرح باشد، داوری میکند. این تصویری است که از داوری یک سیاستمدار وجود دارد و البته بهترین نوع بیان آن یعنی داوری متکی بر آگاهی. چرا که داوری متکی بر منافع در اصول سیاست پیشگی مطرح می‌شود، حال این منافع فردی یا گروهی باشد؛ در نتیجه داوری متکی بر آگاهی، بیان و فلسفه قابل قبول‌تری دارد.
سیاست خارجی چهار جنبه دارد: سیاسی، امنیت داخلی و خارجی، اقتصاد شامل تجاری واجتماعی که مربوط به جامعه ما و دیگر جوامع می گردد. هدایت موفق سیاست خارجی از منافع ملی حمایت می کند و باعث پیشرفت آن می گردد ، در نگهداری و بهبود وضعیت و توان ما مشارکت می کند ، در پی جلوگیری از کشمکش ها می باشد و آسیب به منافع ملی، توان و موقعیت ما را به حداقل می رساند.
در این فصل به "ساختار" و "فرایند" تصمیم گیری در سیاست خارجی مهمترین ابرقدرت در جهان کنونی پرداخته و تفاوت این دو مفهوم در شکل بخشیدن به اتخاذ تصمیمات در دستگاه سیاست خارجی یک کشور تبیین و تحلیل خواهد شد.
1-مفهوم ساختار در سياستگذاري خارجي
يكي از مباحث مهم در سياست خارجي ،بحث «ساختار تصميم گيري» است. اين مسأله از جمله عوامل مؤثر در اجراي موفقيت آميز سياست خارجي هر كشور است .ساختار تصميم گيري در سياست خارجي ،تعيين عناصر تصميم گيرنده وسلسله مراتب تصميم گيري درهر شرايطي ،اعم از مواقع عادي وبحراني ،است كه در چارچوب حقوق اساسي كشور به طور رسمي مشخص شده است.
مشخص بودن جايگاه هر يك از عناصر و نهادهاي تصميم گيرنده در سياست خارجي حداقل اين مزايا را مي تواند داشته باشد كه تصميمات درحالات و شرايط مختلف از سوي آن ها ،با كارايي وبازدهي مطلوب اتخاذ مي شود. وجود يك ساختار تصميم گيري مشخص ،موجب بهبود كيفيت اجراي سياست خارجي مي گردد. روشن و مشخص بودن ساختار و هرم تصميم گيري و برخوداربودن اين هرم از حمايت ها و پشتوانه هاي قوي ،تأثيرات قاطعي در دستيابي به اهداف و منافع از پيش تعيين شده دارد در نتيجه،بحث ساختار تصميم گيري يكي از اصلي ترين مباحث سياست خارجي است واين مقوله،چه از لحاظ تركيب و چه از نظر كيفيت مي تواند در كارايي دستگاه سياست خارجي اثرات مثبت و منفي بر جاي گذارد. مشخص بودن مقامات ومراجع تصميم گيري در هر نظام سياسي يكي ازنشانه هاي پختگي و اقتدار آن حكومت در حوزه ي سياست خارجي است.
تصمیم گیری به این دلیل در سیاست خارجی مهم است که دولتها به عنوان ساختار اصلی تصمیم گیرنده سیاست خارجی، اهداف سیاست خارجی یک کشور را تعیین می نمایند. از آنجا که دولتها به عنوان بازیگران نظام بین‌المللى محسوب مي‌شوند، باید متوجه این واقعیت بود که سیاست خارجى آنها با آرزوها، ایده‌ها و ترس‌هاى آنها آغاز ميشود. اهداف سیاست خارجى در واقع تصورى از وضعیت آینده است که دولت باید بدان دست یابد. اهداف سیاست خارجى حاصل تحلیل "مقاصد" و" ابزارهاى" نیل به اهداف است.
سیاست خارجى همانطور که اشاره شد از بازى متقابل بین داخل و خارج ایجاد ميشود. دولتها مطمئنا در سیاست خارجى خود اهدافى را تعیین نموده و سعى مي‌نمایند بر اساس یک استراتژى مناسب، به آن اهداف دست پیدا کنند. این اهداف در نهایت خواست‌ها و نیازهاى امنیتى، استراتژیک، اقتصادى، سیاسى، فرهنگى و نظامي دولتها را تحت پوشش قرار مي‌دهد. اساسا هر دولتى داده‌هاى سیاست خارجى خود را در جهتى تنظیم ميکند که بتواند به اهدافش دست پیدا کند. اما نباید انتظار داشت که اهداف در طول زمان و در شرایط و مقتضیات مختلف ثابت باقى بمانند، چرا که عوامل متعدد داخلى و خارجى وجود دارند که باعث دگرگونى در اهداف سیاست خارجى یک کشور مي‌شوند. بدین ترتیب تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجى باید سلسله مراتبى را براى اهداف متنوع سیاست خارجى در نظر گیرند. چون واحدهاى مختلف در عرصه نظام بین‌الملل، همزمان اولویت‌هاى متفاوتى را براى خویش قائلند . (قوام ، 1385 : 108)
این در حالیست که رئالیست‌ها کسب، حفظ، بسط و نمایش قدرت را تنها هدف مهم دولت در عرصه سیاست بین‌الملل مي‌دانند.
آرنولد ولفز ضمن تمایز میان «اهداف تملکى» و «اهداف محیطى» در سیاست خارجى بر آنست که در هدایت سیاست خارجى براى کسب اهداف تملکى یک ملت ممکن است براى افزایش و یا حفظ متاعى که برایش ارزشمند است تلاش بنماید... اهداف محیطى ماهیتى دیگر دارند. ملت‌هاى خواهان این اهداف، در پى حفظ و یا افزایش مایملک خود به ضرر دیگران نیستند. برعکس هدف آنان شکل دادن به وضعیت موجودى است که وراى مرزهاى آنان قرار دارد. ولفز اهداف محیطى را وسیله دستیابى به اهداف تملکى مي‌داند .
سیاست خارجی ، فعالیتی است که کنشگران دولتی از طریق آن عمل می کنند،عکس العمل نشان می دهند و تعامل دارند . باید دانست که، این فعالیت در قبال کشورهای دیگر يا یک کشور و یا ساختار و روابط بین الملل(که خود را در نهادهای حقوقی چون سازمان ملل متحد و روابط حقیقی چون منافع،قدرت و نظرات قدرتهای منطقه ای و جهانی هویدا می سازد) انجام می پذیرد. (ايوانز ، 1381 : 277)
در تعريفي دیگر سیاست خارجى به عنوان یک مجموعه اعمال از پیش طرح‌ریزى شده توسط تصمیم‌گیران، شامل دستیابى به اهدافى معین در چارچوب محیط بین‌المللى است.
همچنین سیاست خارجی به معنی دنبال کردن هدفهای کشور در محیط بین‌المللی و در رابطه با جامعه‌ها، دولتها و کشورهای دیگر است. سیاست خارجی، راهنمای موضع‌گیری در جهان است؛ و مجموعه‌ای از اهداف بین‌المللی و راه‌های رسیدن به آنها را شامل می‌شود .
باز در تعریفی دیگر سیاست خارجی عبارت است از: خط مشی و روشی که دولت در برخورد با امور و مسایل خارج از کشور برای حفظ حاکمیت و دفاع از موجودیت و تعقیب و تحصیل منافع خود اتخاذ می کند.
تمامی این تعاریف در درون خود مفهومی را مستتر کرده است و آن نیازمند بودن به چارچوبی از استراتژی و تاکنیکهای مناسب جهت دستیابی به سرفصلها و استراتژی های کلی سیاست خارجی هر کشور است همچنین باید بر این نکته تاکید کرد که سیاستگذارى خارجى و تحلیل سیاست خارجى یک کشور منوط به در نظر داشتن دو عامل زیر است:
1ـ چگونگى هدف‌گذارى و شناخت اهداف سیاست خارجى آن کشور
2ـ استراتژى(شیوه دستیابى به اهداف) در سیاست خارجى آن کشور
حال دستیابی به اهداف فوق نیازمند چارچوبی است که در این چارچوب استراتژی ها و تاکنیکها اندیشیده،طراحی و اجرا می گردد. این چارچوب را می توان "ساختار سیاست خارجی" هر کشور نامید.
الف-انواع ساختار در سياستگذاري خارجي
اغلب كشورها داراي دو نوع ساختار تصميم‌گيري در سياست خارجي هستند: ساختار رسمي و ساختار غير رسمي. نوع ساختار در كشورها بستگي زيادي به نوع نظام حاكم بر كشورها دارد. به طوركلي در كشورهايي كه داراي نظام پيچيده ي سياسي،اقتصادي و اجتماعي هستند و گروه‌بندي هاي اجتماعي،احزاب سياسي و افكار عمومي در مسايل مربوط به اداره ي كشور و تصميم‌گيري ها مؤثر ميباشند،هر دو نوع ساختار رسمي و غير رسمي تصميم‌گيري قابل مشاهده است.هر يك از اين ساختارها به صورت زير قابل تعريف ميباشند :
ساختار رسمي تصميم‌گيري در سياست خارجي عبارت از سازمان ها،نهادها و مقامات تصميم‌گيرنده‌اي است كه حدود اختيارات و حوزه ي صلاحيت هاي هر يك از آن ها به طور صريح در قانون اساسي كشور تعيين شده است.
ساختار غير رسمي،عبارت از تشكّل ها و گروه‌بندي هايي است كه در فرايند توزيع قدرت در قانون اساسي كشور،سهمي از قدرت به آن ها تعلق نگرفته،ليكن به طرق مختلف در جريان تصميم‌گيري در سياست خارجي دخالت كرده و در تصميماتي كه اتخاذ ميشود،تأثير مي گذارند. ساختار غير رسمي كشورها را افراد،گروه‌بندي هايي اجتماعي ،احزاب سياسي ،افكار عمومي ، مطبوعات وغيره تشكيل مي‌دهند. اين ساختارها بيشتر در كشورهايي فعال هستند كه نظام سياسي حاكم،فرصت اظهار نظر،مداخله و مشاركت در تصميم گيري ها را به افكار عمومي،احزاب و گروه ها مي‌دهد. در نظام هاي خودكامه شايد از ساختارغير رسمي نامي مطرح نشود و نظام حاكم به طور متمركز و انحصاري،قدرت تصميم‌گيري را در اختيار بگيرد.
ب-ساختار سياستگذاري در نظام بين الملل
نکته مهم در شناخت ساختار سیاست خارجی يك کشور این است که آگاهى بر چگونگى شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق که تامین اهداف حیاتی کشورها براساس آن قوام می یابد مستلزم این است که به تمایلات شناختى، سلائق و علایق سیاستگذاران از یک‌سو و از جانبى دیگر به فضایى که در چارچوب آن سیاستگزاران خواست‌ها و امکانات را به هم پیوند می زنند، اهداف و اولویت‌ها را حیات می دهند، راه‌حل‌ها و روش‌ها را ملموس می سازند و ارزیابی ها را انجام می دهند، توجه کرد .
شناخت ساختار حاکم بر سیاست خارجی هر کشور می تواند گام اول در فهم ، شناخت و ادراک سیاستهای اتخاذ شده در آن كشور باشد. نکته مهم دیگر اینست که ساختار تصمیم گیری در سیاست خارجی هر کشور در تعامل با ساختار تصمیم گیری در عرصه نظام بین الملل معنا می یابد.به همین دلیل می بایست با مفهوم ساختار تصمیم گیری و سیاستگذاری در نظام بین الملل آشنا شد.
شاید مهمترین مفهوم نظرى در تحلیل نظام‌هاى بین‌الملل، طبقه‌بندى آن ها بر اساس شمار "بازیگران بزرگ" یا" قطب‌ها" باشد. در این ارتباط نیز شاید مطلوب‌ترین تقسیم‌بندى را "مورتون کاپلان" در کتاب «نظام و فرایند سیاست بین‌المللى»، ارائه داده باشد. او در این کتاب به تبیین شش مدل" اکتشافى" یا" شش وضعیت تعادلى" نظام بین‌المللى مي‌پردازد، که آنها را به دو دسته تاریخى و غیرتاریخى تقسیم‌بندى مي‌نماید.
کاپلان مدل‌هاى تاریخى ساختار تصمیم گیری در نظام بین‌المللى را موارد زیر مي‌داند :
1ـ نظام بین‌المللى موازنه قدرت : وى این مدل را نظام حاکم بر روابط بین‌المللى طى قرون هجده و نوزده مي‌داند. در این مدل حرکت‌ها و عملکردهاى نظام صرفا متکى بر قدرت دولت‌هاست و هیچ دستگاه سیاسى خاصى براى حل مشکلات دولتها در اختیار ندارد. به نظر کاپلان این مدل ضرورتا با ثبات خواهد بود، اما در صورت بروز بى‌ثباتى، به احتمال قوى به مدل دو قطبى منعطف تبدیل خواهد شد .
2ـ نظام بین‌المللى دوقطبى منعطف : این مدل به نظر کاپلان در دوران بعد از جنگ جهانى دوم نمود یافت. در این نظام سلاح‌هاى اتمي داراى نقش حساسى هستند. همچنین بازیگران عمدتا به صورت دو بلوک تحت رهبرى یک ابرقدرت قرار مي‌گیرند. در این نظام، بازیگران غیربلوکى و بازیگران عالمگیر داراى نقش هستند.
کاپلان مدل‌هاى غیرتاریخى ساختار نظام بین‌المللى را موارد زیر مي‌داند :
3ـ نظام بین‌المللى دو قطبى متصلب : این مدل شباهت بسیارى به مدل قبلى دارد، با این تفاوت که در نظام دو قطبى متصلب دولت‌هاى غیرمتعهد در یک یا دو بلوک جذب مي‌شوند و چنانچه این نظام ایدئولوژیک باشد، سازش ناپذیرى ایدئولوژیک به کل نظام بین‌المللى گسترش مي‌یابد. در این مدل اگر ساختار بلوک‌ها سلسله مراتبى باشد، این نظام باثبات‌تر است.
4ـ نظام بین‌المللى عالمگیر : این نظام به نظر کاپلان ميتواند از گسترش کارکرد بازیگران عالمگیر در نظام دوقطبى منعطف بوجود آید. این نظام تقریبا شبیه بحثى است که رابرت کوهن تحت عنوان «تدبیر امور جهانى» مطرح ساخته است. به نظر کاپلان در این نظام استفاده از نیروى نظامي به عنوان ابزار اجراى سیاست، منع شده است و در صورت استفاده یک دولت، سایر دولتها با مساعدت هم علیه متجاوز اقدام ميکنند.
5ـ نظام بین‌المللى سلسله مراتبى : بسته‌ترین نظام بین‌المللى غیرتاریخى کاپلان، نظام سلسله مراتبى است. این نظام خود به دو صورت "دستورى و غیردستورى" بروز مي‌یابد. اگر نظام فقط از لحاظ سیاسى بسته باشد، به آن غیردستورى مي‌گویند که عملکردش بسیار شبیه عملکرد دموکراسى است؛ ولى اگر از لحاظ هنجارى ، ایدئولوژیک، یا حقوقى بسته باشد، به آن نظام سلسله مراتب دستورى مي‌گویند که عملکردش شبیه عملکرد رژیم‌هاى توتالیتر است. کاپلان برآنست که اگر این نظام ایجاد شود، تغییر آن بسیار ناممکن و ثبات آن زیاد است.
6ـ نظام بین‌المللى وتوى واحدها : نظام بین‌المللى "وتوى واحدها" بیانگر جامعه‌اى است که توماس هابز آن را ترسیم نموده بود. تنظیم روابط در این نظام بر اساس ترس و بیم ناشى از در معرض خطر قرارگرفتن بقاء اعضاست. در این چنین نظامي وقوع هر حادثه نظامي به منزله پایان کار جهان است. براى اینکه چنین نظامي تداوم داشته باشد، باید جلوى احتمال وقوع هر نوع حمله غافلگیرانه‌اى گرفته شود.
در ارتباط با ساختار حاکم بر نظام بین‌الملل کنونى اندیشمندان روابط بین‌الملل نظرات متفاوتى بیان کرده‌اند. عده‌اى معتقدند که بر اساس مدل‌هاى کاپلان دوران بعد از پایان جنگ سرد و فروپاشى شوروى را ميتوان نظام سلسله مراتبى غیردستورى و بعد از یازده سپتامبر را ميتوان نظام سلسله مراتبى دستورى نامید.
ساختار تصمیم گیری در هرکشور همچنین می بایست در مقابل نظام ها و سیستم های حاکم بر روابط بین الملل و روابط خارجی کشورها تکلیف خود را مشخص کرده و بداند بر اساس کدام "نظرگاه" به جهان پیرامون خود نگریسته و روابط خارجی و سیاست خارجی خود را تنظیم مي نماید.
به طور کلي نظام های حاکم بر روابط بین الملل را مي توان به دو دسته تقسيم كرد :
1ـ نظام‌هاى هژمونیک : که در دو سر طیف آن شاهد هژمون امپراتورى و هژمون جهانى هستیم. هژمون امپراتورى به کنترل قدرت‌هاى درجه دوم بر اساس یک سلسله مراتب مي‌پردازد، حتى شکل‌هاى قابل قبولى از وضعیت داخلى کشورهاى تابعه را تقویت ميکند. هژمون امپراتورى با وضع یکسرى قوانین و تقویت آنها به کنترل سایر قدرتها مي‌پردازد. هژمون جهانى، سعى در القاء برترى خود به سایر بازیگران از طریق یکجانبه‌گرایى دارد. تمایز هژمون جهانى و هژمون امپراتوري در سطح کنترلى است که قدرتمندترين دولت بر سایر دولتها دارد. هژمون جهانى بطور چالش ناپذیرى قدرتمند است. هژمون امپراتورى نیز ضمن کنترل قدرت‌هاى درجه دوم ، رفتار خارجى آنها را در جهت ثبات سلسله مراتب نظام بین‌الملل تنظیم مي‌نماید. و انحصار بکارگیرى زور را براى خود نگاه مي‌دارد .
2ـ نظام‌هاى توازن قدرت : در این نظام ها در دو سر طیف شاهد نظام تک‌قطبى و چندقطبى هستیم. در نظام تک‌قطبى، قدرت فوق‌العاده دولت رهبر مانع جدى در برابر تلاش سایر دولتها جهت ایجاد یک ائتلاف ضدموازنه است، به دو دلیل: الف ـ ائتلاف مذکور باید داراى امکاناتى فراتر از سایر قدرت‌هاى اصلى باشد،ب ـ اجتماع یک ائتلاف و بویژه هماهنگى‌شان در این مورد مشکل است. در نظام چندقطبى، ضمن کاهش فراوانى و شدت جنگ‌ها، از احتمال یک مسابقه تسلیحاتى جلوگیرى ميشود. اما مساله اینجاست که در نظام توازن قدرت، دولتها باید با سه مساله امنیتى دست‌وپنجه نرم کنند؛ الف ـ تهدید حمله مستقیم توسط سایر قدرت‌هاى بزرگ؛ ب ـ تهدید ضربه غیرمستقیم، که در آن اقدامات نظامي قدرت بزرگ، امنیت سایرین را حتى اگر چنین قصدى نداشته باشد، تحت تاثیر قرار مي‌دهد؛ ج ـ این امکان وجود دارد که قدرت بزرگ بتواند به عنوان یک هژمون جهانى مطرح شود، که در آن صورت توانایى اقدامات زیان‌آمیز بیشترى را خواهد داشت.
تفاوت نظام‌هاى هژمونیک و نظام‌هاى توازن قدرت نیز در آنست که در نظام‌هاى توازن قدرت ، قدرت‌هاى درجه دوم امنیت خود را وابسته به قدرت برتر ميکنند ولى در نظام‌هاى هژمونیک چنین امرى امکانپذیر نیست.
ساموئل هانتینگتون نظام بین‌الملل کنونى را «یک ـ چندقطبى» مي‌نامد که نشانگر حضور یک ابرقدرت یعنى آمریکا همراه با چند قطب قدرتمند دیگر است. این نظام به نظر وى نظامي است با یک دولت برجسته که مشارکت او به تنهایى براى حل مسائل بین‌المللى کافى نیست. این ابرقدرت ميتواند بازیگرى با حق وتو باشد، اما براى رسیدن به اهدافش نیازمند سایر قدرتها ميباشد. هانتینگتون در تمایز نظام‌هاى بین‌المللى تک‌قطبى، چندقطبى و یک ـ چندقطبى بر آنست که «جهان تک‌قطبى، جهانى است که در آن یک دولت واحد به طور یکجانبه عمل ميکند و با اندکى همکاری دیگر دولتها یا بدون آن ميتواند مسائل عمده بین‌المللى را به طرز موثرى حل و فصل نماید و هیچ دولت یا ترکیبى از دولتها توان مقابله با اقدامات آنرا ندارند. جهان چندقطبى، جهانى است که در آن وجود ائتلافى از قدرت‌هاى بزرگ براى حل‌وفصل مسائل عمده بین‌المللى ضرورت دارد و چنانچه این ائتلاف صورت واقعى به خود بگیرد، هیچ دولتى به تنهایى نمي‌تواند مانع اقدامات این ائتلاف شود. جهان یک ـ چندقطبى، جهانى است که در آن حل و فصل مسائل کلیدى بین‌المللى نیازمند اقدام یک ابرقدرت به همراه مجموعه‌اى از دیگر دولت‌هاى اصلى است و در آن تنها ابرقدرت قادر است اقدامات دیگر مجموعه‌ها را وتو کند به این ترتیب شکى باقى نمي‌ماند که در ساختار کنونى نظام بین‌الملل ایالات‌متحده آمریکا به عنوان تنها ابرقدرت باقى مانده نقش مهمي را ایفا ميکند .
2-ساختار سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
همان طور كه در بحث مفهوم ساختار در سياستگذاري خارجي اشاره شد در كشوري همچون ايالات متحده آمريكا كه داراي نظام پيچيده ي سياسي،اقتصادي و اجتماعي بوده و گروه‌بندي هاي اجتماعي،احزاب سياسي و افكار عمومي در مسايل مربوط به اداره ي كشور و تصميم‌گيري ها مؤثر ميباشند، در ارتباط با سياستگذاري خارجي دو نوع ساختار رسمي و غير رسمي تصميم‌گيري در تعامل با يكديگر قابل مشاهده است .
الف-ساختار رسمي
برای آشنایی با ساختار رسمي سیاستگذاری خارجی در ایالات متحده آمريكا می بایست با ساختار قانون اساسی ایالات متحده آشنا شد. نکته مهم آن است که قانون اساسی ایالات متحده آمریکا که در تاریخ ۱۷۸۹ به تصویب رسید، قدیمی‌ترین قانون های اساسی موجود جهان است و در طول بیش از ۲۲۰ سال هنوز به قوت خود باقی است. در حقیقت هیچگاه قانون اساسی ایالات متحده تغییر نکرده و صرفاْ اصلاحیه‌هایی به آن افزوده شده‌است. به همین جهت، قانون اساسی این کشور از ثبات و انسجام فراوانی برخوردار است و به عنوان یک میراث ملی در میان مردم آمریکا شناخته می‌شود.
اصول این قانون از ۷ فصل تشکیل شده که هر یک از فصول چندین بخش را در بر می‌گیرد. روح کلی حاکم بر قانون اساسی بر ۳ محوراصلی قرار دارد که به عنوان محورهای غیر قابل تغییر در نظر گرفته شده‌اند. این ۳ محور عبارتند از :
1-تفکیک قوا در ایالات متحده آمریکا
2-نظام انتخاباتی ایالات متحده آمریکا
3-نظام فدرالی ایالات متحده آمریکا
هر یک از این اصول غیر قابل تغییر نیز در آرمان‌ها و اهداف رهبران استقلال و بنیانگذاران ایالات متحده ریشه دارد. بسیاری از مهاجران اروپایی و بازرگانان که از کنترل سیاسی و اقتصادی بریتانیا بر همه ارکان این کشور ناراضی بودند، هرگونه استبداد مطلقه را نفی کردند و برابری – البته در مراحل اولیه تشکیل این کشور، برابری سفید پوستان ـ را سرلوحه روابط اجتماعی خود قرار دادند.
در نتیجه، بنیانگذاران آمریکا تلاش کردند تا سر حد امکان در اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا و همچنین در سند قانون اساسی، نظام حکومتی جدید را به گونه‌ای طراحی نمایند که از قدرت گرفتن فرد یا گروهی جلوگیری بعمل آورد و اجازه ندهد آزادی‌های فردی و اجتماعی شهروندان خدشه دار شود. این اصول در منشور حقوق تجلی یافت . بعلاوه حفظ وحدت میان مستعمرات سیزده گانه و نفی سلطه دولت فدرال بر دولتهای ایالتی نیز یکی دیگر از دغدغه‌های بنیانگذاران کشور جدید بود. این موارد بخش عمده‌ای از اصول و بند‌های سند قانون اساسی را به خود اختصاص داده‌است.
در حقیقت ساختار سیاست گذاری خارجی در ایالات متحده، به گونه ای پایه گذاری شده است که در عین آنکه رئیس جمهور عالی ترین مقام در تصمیم گیری است اما وی در این ساختار،مجزا و مطلق العنان نبوده و کنگره در تصمیم گیری و تصمیم سازی سیاست خارجی و روابط بین الملل ایالات متحده نقش مشورتی،هدایتی و گاه بازدارنده و پیش برنده دارد.
در اين چارچوب ، پس از رييس جمهور به عنوان رييس ديپلماسي كشور ، نقش و كاركرد نهادهايي چون وزارت امورخارجه و كنگره به عنوان مهم ترين نهادهاي رسمي تاثيرگذار در سياست خارجي ايلات متحده آمريكا قابل بررسي مي باشد .
الف-1-رييس جمهور
طبق قانون اساسی ایالات متحده آمریکا ،رئیس جمهور" رئیس دیپلماسی کشور" است. اگر چه اختیارات رئیس جمهور در زمینه امور خارجی،همانند اختیارات وی در زمان جنگ،در قانون اساسی به خوبی مشخص نگردیده ولی به طریق عملی و تجربی معلوم شده است. همچنین برخی از مسئولیتهای وی با کنگره تقسیم شده است. رئیس جمهور ایالات متحده مسئولیت تعیین استراتژی های دیپلماسی آن کشور را به عهده دارد.وی دیپلماتها و روسای دولتهای خارجی را به حضور می پذیرد،وظیفه به رسمیت شناختن کشورهای دیگر را بر عهده دارد،وزیر امور خارجه و مقامهای حساس وزارت امور خارجه را تعیین می کند،همچنین می تواند تحت عنوان موافقنامه های اجرایی، به عقد قرارداد با کشورهای خارجی بپردازد. درباره اهمیت نقش رئیس جمهور ایالات متحده در تصمیم گیری سیاست خارجی این کشور هری.اس ترومن از مشهورترین روسای جمهور آمریکا گفته است : من سیاست برون مرزی آمریکا را پدید می آورم.به دلیل توان و برتری ریاست جمهوری،گرایش به این اندیشه وجود دارد که سیاست برون مرزی روی هم رفته از شخص رئیس جمهور سرچشمه گرفته و در زمینه شناخت یک سیاست و کارگزاران آن،دولت در شخص رئیس جمهور نمود می یابد. گرچه باید تاکید کرد که این اختیارات بیشتر ناشی از" ساختار حقیقی" قدرت در ایالات متحده است نه "ساختار حقوقی .زیرا قانون اساسی خصوصا اختیارات نسبتا محدودی را به رئیس جمهور در حوزه امور خارجی اعطا می کند.ماده 2 مقرر می دارد که رئیس جمهور با رضایت و توصیه سنا اختیار آن را دارد که به انعقاد معاهدات،وانتصاب سفیران وسایر وزیران و مشاوران بپردازد. اما در مقابل ،برخی صاحبنظران حوزه علوم سیاسی بر این عقیده هستند که رئیس جمهور ایالات متحده چه در داخل و چه در خارج به عنوان تنها فرد قدرتمند در جهان محسوب می شود.رئیس جمهور صاحب این توانايی است که مهار قدرت تخریبی بی سابقه ای را رها سازد و منابع سیاسی و اقتصادی اي را که در جهان همانند ندارد جهت بدهد. از جمله مواردی که رئیس جمهور در زمینه روابط خارجی به موافقت کنگره نیاز دارد تعیین سفرای آمریکا در خارج و امضای موافقتنامه با دیگر کشورهاست.رئیس جمهور برای تایید پیمانهایی که با کشورهای دیگر امضا کرده،نیاز به دو سوم آرای موافق سناتورها دارد. (امجد ، 1386 : 171)
به عنوان يكي از نهادهاي زيرمجموعه رياست جمهوري كه نقش مهمي در تعیین سیاست خارجی ایالات متحده دارد بايد به شوراي امنيت ملي اشاره كرد . این شورا كه یکی از نهادهای مهم در محسوب مي شود بعد از جنگ جهانی دوم برای سازمان دادن به مسائل مربوط به امنیت ملی تاسیس شد متشکل از رئیس جمهور ، معاون رييس جمهور و وزرای امور خارجه ، دفاع و خزانه داری است.علاوه بر اینها رئیس سازمان سیا،رئیس ستاد مشترک و تعدای از مشاوران شورای امنیت ملی نیز به جلسات دعوت می شوند تا با ارئه نظرات خود زمینه تصمیم گیری را در مورد مسائل خارجی فراهم کنند. هدف شورای امنیت ملی مشورت به رئیس جمهور در خصوص جامعیت سیاستهای داخلی و خارجی و نظامی مربوط به امنیت ملی است. (امجد ، 1388 : 186)
الف-2-وزارت امورخارجه
وزارت امور خارجه به مثابه نخستين در ميان برابرها در حكومت امور خارجي ، عامل اصلي شاخه اجرايي حكومت مسوول اداره روابط خارجي ايالات متحده است . داراي پست هاي سياسي و كنسولي در سراسر جهان (عمدتا سفارت خانه ها و كنسول گري ها) ، به علاوه هيات ها يا ماموريت هايي نزد سازمان هاي بين المللي است . همراه با داشتن نمايندگي از طريق ماموريت هاي مقيم ، دامنه فعاليت هاي وزارت امور خارجه از مذاكره ، معاهدات و موافقت نامه هاي قوه مجريه با ساير كشورها گرفته تا نمايندگي كردن كشور در سازمان هاي بين المللي ، از ارائه توصيه هاي سياسي گرفته تا اتخاذ اقدامات لازم براي انجام گزينش در خصوص تمامي جنبه هاي منافع و روابط خارجي آمريكا مي باشد .
وزارت امور خارجه بر الگوي سلسله مراتب ، معمول بيشتر سازمان هاي بزرگ ، سازمان يافته است ، با وزير امور خارجه در راس يك سري از ادارات و دفاتر دقيقا مشخص ، كه نيروي انساني كار را در داخل وزارتخانه تقسيم مي كند . اين تقسيمات از يك طرف منعكس كننده جهت گيري وزارت خارجه نسبت به مناطق جغرافيايي عمده جهان است و از طرف ديگر ، ضرورت مواجهه با مشكلات عملكردي را نشان مي دهد كه از مرزهاي جغرافيايي در مي گذرد مانند برنامه ريزي سياسي ، پژوهش و اطلاعات ، امور سياسي نظامي ، همچنين فعاليت هاي وابسته به اداره و مديريت هر سازمان بزرگ . تاكيد دولت كلينتون بر موضوعات جهاني مانند حقوق بشر ، آوارگان و ساير مسائل جمعيتي ، و توسعه پايدار ، در توفيق كسب حمايت كنگره براي ايجاد پست جديد معاون وزير امور خارجه براي امور جهاني تجلي يافت ، كه تشكيلاتش گسترهاي وراي وظايف سنتي ديپلماتيك دارد . (كگلي ، 1384 : 542)
مسووليت تصميم گيري در داخل وزارت امور خارجه ، از الگوي سلسله مراتب تشكيلات سازماني پيروي مي كند . تصميمات با اهميت بسيار زياد به وسيله وزير ، معاون وزير ، ساير معاونان در ادارات طبقه هفتم وزارت امور خارجه در منطقه واشنگتن ، دي.سي معروف به فاكي باتم اتخاذ مي گردد كه مكررا با كاخ سفيد در ارتباط متقابل مي باشند . تصميمات معمولي ، كه بيشتر براي اجراي سياست مهم است تا تدوين آن در سطوح پايين تر از طبقه هفتم گرفته مي شود ، با مسووليت هاي محول شده به دفاتر منطقه اي ، هنگامي كه مساله هماهنگ كردن سياست ايالات متحده نسبت به كشورهاي خاصي در خارج باشد ، تصميم در دفتر منطقه اي كه عملا ستون فقرات وزارت امور خارجه است ، اتخاذ مي شود . به هر حال در عمل ، مسووليت دفاتر منطقه اي ، چندان نيست و به واسطه دخالت ده ها سازمان فدرال ديگر در مديريت امور خارجي دقيقا محدود شده است . كمتر از يك سوم آمريكاييان مستقر در ماموريت هاي ايالات متحده در خارج براي وزارت امور خارجه كار مي كنند ، كه به معناي آن است كه بسياري از كارمندان وزارت امور خارجه در خدمت سازمان هاي ديگري غير از وزارت خودشان مي باشند . (كگلي ، 1384 : 545)
الف-3-كنگره
قانون اساسي ايالات متحده آمريكا با تشریح و توصیف عملکرد و قدرت نهاد قانونگذاری آغاز می‌شود و از همین رو می‌توان به اهمیت ونقش این نهاد در بین تدوین کنندگان قانون اساسی آمریکا پی برد. بنيانگذاران آمريكا با انتشار اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا از امپراتوری بریتانیا، کشوری را بنیان گذاشتند که درآن حق رای مردم و تعیین نمایندگانی برای اداره کشور مهمترین خواست عمومی به شمار می‌آمد. سالیان طولانی سلطه حاکمان انگلیسی تحت لوای سرنیزه کت قرمزها، گرایش به آزادی و دموکراسی را درمیان مهاجرین سفید پوست و عمدتاً انگلیسی تبار تقویت کرده بود. پدران استقلال آمریکا برای حفاظت وحراست از این خواست عمومی، کنگره نمایندگان را شکل دادند تا به آرمان "حکومت مردم بر مردم و برای مردم " جامه عمل بپوشانند. بدین ترتیب مهمترین وظیفه که درعین حال وظیفه انحصاری نیز به شمار میآید، برای کنگره ترسیم شد که همانا وظیفه قانونگذاری است. قانونگذاری در ایالات متحده آمریکا انحصاراً در اختیار کنگره است و رئیس جمهور حق دخالت در فرایند قانونگذاری را ندارد. نظارت نیز از طریق تائید مسولان بلند پایه دولت و روند استیضاح تحقق می‌یابد. در ایالات متحده آمریکا هیچ نهادی حق انحلال کنگره را ندارد در حالی که دراغلب نظامهای حکومتی در اروپا، نخست وزیر ویا رئیس جمهور از اختیار انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زود هنگام برخوردار است. انتخابات کنگره ایالات متحده آمریکا هر دو سال یکبار (گاهی بصورت انتخابات میان‌دوره‌ای) برگزار می‌شود. کنگره آمریکا بر اساس قانون اساسی این کشور دارای وظایف : قانونگذاری ، تصویب بودجه دولت ، اعلان جنگ ، تصویب پیمانهای خارجی ، تائید وزرای معرفی شده ، تائید قضات دیوان عالی فدرال ، استیضاح رئیس جمهور و ابطال وتوی رئیس جمهور مي باشد . در عرصه سیاست خارجی کلیه پیمان‌ها و قرار دادهای دولت ایالات متحده آمریکا با کشورها و سازمانهای بین المللی باید به تصویب دو سوم سنا برسد. درحقیقت یکی از وظایف انحصاری سنا ، تائید قرار دادهای خارجی است. در صورتی که سنا با پیوستن به قرار دادی مخالفت ورزد، دولت نمیتواند از اجرای آن سر باز زند. در سال 1919 هنگامی که بحث عضویت ایالات متحده آمریکا درجامعه ملل مطرح شد ، اکثریت جمهوریخواهان حاکم برسنا با آن مخالفت کردند و ویلسون نتوانست به آرزوی خود برای عضویت آمریکا در بزرگترین نهاد بین المللی پس ازجنگ اول جهانی جامه عمل بپوشاند.
ب-ساختار غيررسمي
در چارچوب ساختار غير رسمي سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا نهادهاي بسياري را مي توان مورد توجه قرار داد كه با روش هاي مختلف سعي در تاثيرگذاري بر فرآيند شكل گيري سياست خارجي در اين كشور دارند از جمله رسانه ها ، اتاق هاي فكر و گروه هاي فشار
ب-1-رسانه ها
اگر كسي در موقعيتي باشد كه بتواند قدرت افراد ممتاز در جامعه آمريكا را مورد چالش قرار دهد آن كس عملا رسانه هاي جمعي است . صنعت ارتباطات – چاپ ، راديو و تلويزيون – دو نقش اساسي ايفا مي كند . نخست بر طرز تفكر عمومي ، ممكن است تاثير بگذارد (بعضي خواهند گفت كه طرز فكر ايجاد كند) با اطلاعاتي كه رسانه ها منتشر مي سازند . دوم رفتار خود سياستگذاران احتمالا تحت تاثير قرار گيرد با اخباري كه رسانه ها گزارش مي كنند و يا تصويري كه از جهان منعكس مي سازند . از هر يك از اين دو منظر ، رسانه هاي جمعي پيوند مهمي در رابطه علت و معلولي به شمار مي رود كه نيروهاي اجتماعي را به روند سياست خارجي مرتبط مي سازد .
بسياري از آمريكاييان ظاهرا عقيده دارند كه رسانه ها ، افكار عمومي را جهت مي دهند .در واقع بعضي ممكن است حتي بگويند كه رسانه ها خود افكار عمومي هستند . مقامات حكومتي نيز به همين ترتيب قدرت زيادي را به رسانه ها منتسب مي نمايند . آن ها ممكن است درست بگويند همان طور كه شواهد حاكي از آن است كه سياستگذاران قادرند رسانه هاي جمعي را به تنظيم اولويت هاي عمومي براي حمايت از سياست هايشان مورد استفاده قرار دهند .
سياستگذاران خودشان به هر حال نوعا كمتر راجع به رسانه ها خوشبين هستند . ديدگاه هايشان گستره اي از احترام و ترس تا نهايت تنفر را داشته است ، به طوري كه هر رييس جمهوري به اين باور رسيده است كه دولتش قرباني رسانه ها شده است . جيمي كارتر اين احساس را به اين شكل منعكس كرد : من هميشه از جانب دو گروه دچار سرخوردگي شده ام – ايرانيان و مطبوعات . نظر كارتر و ساير رؤساي جمهور شايد به بهترين وجهي در گفته معروف اسكار وايلد تجلي يافته است كه رييس جمهوري براي چهار سال زمامداري مي كند ولي روزنامه نگاران براي هميشه فرمانداري مي نمايند . از اين روي بسياري رسانه هاي جمعي را به عنوان ركن چهارم حكومت تلقي مي نمايند ، گاهي از آن به عنوان ركن چهارم ياد مي كنند . بنابراين تصادفي نيست كه رييسان جمهور به نحوي فعالانه به جلب محبت رسانه ها مي پردازند و به آن ها قدرت تثبيت يا شكست سياسي حكومت را منتسب مي كنند .
پژوهش هاي گوناگون وسيع نشان مي دهد كه رسانه هاي جمعي تاثيري هم بر افكار عمومي و هم بر شكل گزينه هاي سياسي تصميم گيرندگان دارند . با وجود اين هنوز اين تصور كه رسانه ها به گونه اي قادر به تعيين سياست خارجي يا حتي طرز تفكرات سياست خارجي هستند مورد سوال است . يك فرضيه قابل ترجيح اين است كه رسانه هاي جمعي نقش واسطه را ايفا مي كنند ، كمك مي كنند هم به شكل دادن طرز تفكرات سياست خارجي و هم به گزينه ها ، ولي آن ها را تعيين نمي كنند. (كگلي ، 1384 : 453-452)
امريكاييان عادي غالبا مصون از تاثير رسانه ها مي باشند زيرا آن ها به پيام هايش گوش نمي دهند . از سوي ديگر آن هايي كه در نوك هرم افكار عمومي هستند – سياستگذاران ، متنفذان سياسي و عمومي كه ذيعلاقه و متوجه هستند – غالبا به نحوي متكي به اطلاعاتي هستند كه صنعت ارتباطات انتشار مي دهد . تلويزيون در اين خصوص اثر يكسان سازي دارد حتي آن هايي كه نسبت به امور خارجي بي تفاوت هستند برخي اطلاعات راجع به آن را دريافت مي دارند در حالي كه آن هايي كه نخبگان و عموم ذي علاقه را تشكيل مي دهند استفاده بيشتري مي برند از طيف وسيع تري از اطلاعات – كه عملا همه آن ها از منابع رسانه اي عمومي و در دسترس تامين مي شود . در سطح ظاهر سپس چنين به نظر مي رسد كه رسانه ها ممكن است با نفوذترين باشند در مورد آن هايي كه بيشترين نفوذ را دارند .
اين كه بگوييم سياستگذاران متكي به رسانه ها مي باشند - به جاي اين كه مثلا متكي به جامعه اطلاعاتي (جاسوسي) – به عنوان منبع اصلي اطلاعات باشند ممكن است تا حدودي اغراق آميز به نظر رسد ولي درست است . پژوهشي از قريب يكصد مقام در موقعيت هاي سياسي مشخص كرد كه براي قريب دو سوم آن ها رسانه ها معمولا سريع ترين منبع اطلاعات در وضعيت هاي بحران بوده است و بيش از چهار پنجم خاطر نشان كردندن كه رسانه ها منبع مهمي از اطلاعات مربوطه سياسي بوده اند .
اين وضعيت تا حدودي به خاطر اين است كه گزارش هاي رسانه ها درباره تحولات جهاني اغلب بيشتر به موقع و قابل خواندن است تا گزارشات رسمي ، غالبا تصور اين است كه اطلاعات رسانه ها كمتر طرفدارانه باشد تا اطلاعات سازمان هاي دولتي كه با نظر داشتن دستور كاري بوروكراتيك دست به جمع آوري اطلاعات مي زنند .
هودينگ كارتر سخنگوي سابق وزارت امور خارجه ، توضيح داد : بيشتر سياستمداران زماني كه در پي آن نباشند كه نزد عموم خودي نشان داده و درباره اثرات رسانه ها به سينه بكوبند با خوشحالي به شما خواهند گفت كه چگونه اغلب اطلاعاتشان را سريع تر ، فوري تر و به طور درست تري از رسانه ها مي گيرند تا از منابع رسمي خودشان .
شواهد جديدتر حاكي است كه سياستگذاران اينك همچنين به شرح و تفصيلات اخبار تلويزيون اهميت ويژه اي مي دهند . (كگلي ، 1384 : 464)
ب-2-اتاق هاي فكر
شكل گيري و نحوه تعامل اتاق هاي فكر با سياست، سياست خارجي و دفاعي از موضوعات جالب توجه در مطالعه سياست در امريكاست. اساسا به عكس روشنفكران فرانسه، روشنفكران ايالات متحده ارگانيك ترند. يعني تعامل مثبت و غير مستقلانه تري با قدرت دارند.از اين رو نخبگان فكري مستقر در اتاق ها به طور متوالي به نهادهاي اجرايي رفته و پس از تخليه فكري و كسب تجربه عملي به اتاق ها بر مي گردند و اين گردش ادامه دارد. آنها گاه در مقابل سازمانهاي دولتي ايستادگي كرده و مسير لوايح را به نفع آن چيزي كه منافع ملي نام دارد، تغيير مي دهند. گسترش اتاق هاي فكر ريشه در ماهيت و پيچيدگي جامعه سياسي امريكا دارد. اتاق ها از زماني پديدار شده اند كه سياست خارجي و دفاعي با شكل گيري تقسيم كار، حجم و عمق بيشتري پيدا كرده است.
گرچه اتاق ها امروزه به پديده اي جهاني تبديل شده اند، اما اتاق هاي امريكايي به دليل توان مشاركت مستقيم و غير مستقيم درسياست و تمايل سياستمداران به كسب راهنمايي از آنها ، از همتايان خود در ساير كشورها متمايز هستند." امريكن اينترپرايز "اكنون محل آمد و شد سردمداران سياست خارجي است.
هنگامي كه وقايع تاسف بار 11 سپتامبر 2001 رخ داد، مجموعه روزنامه نگاران و مقامات اجرايي در ايالات متحده تلاش كردند تا متخصصين سياسي اي را بيابند كه به دو پرسش جنجالي پاسخ گويند: چرا بزرگترين سمبل اقتصادي و نظامي امريكا – مركز تجارت جهاني و پنتاگون – مورد حمله قرار گرفتند؟ چه كسي مسئول تنظيم و ترتيب اين اقدام زشت و بي رحمانه است؟
براي پاسخ به اين پرسش ها، روزنامه نگاران، صاحب نظران اتاق ها را مخاطب قرار داده و ترغيب به كار كردند. پژوهش عجولانه آنها به زودي جواب داد. حتي قبل از شوك روزنامه نگاران، صاحب نظران و تحليل گران اتاق هاي فكر مربوط به سياست خارجي و دفاعي در شبكه هاي مختلف تلويزيوني ظاهر شده و به تبادل نظر پرداختند. هفته ها و ماهها بعد از واقعه، ظهور صاحب نظران اتاق ها در مطبوعات به خاظر واقعه ملتهب 11 سپتامبر براي صاحب نظراني كه نقش فعال در فرايند سياستگذاري داشته اند، اصلا عجيب نبود. از آنجايي كه اتاق ها در پرورش، تنظيم و انتقال ايده ها و افكار سياستمداران و مردم سهيم هستند، به سختي ممكن بود اين فرصت را از دست داده و درباره اسف بار ترين روزهاي تاريخ معاصر امريكا، اظهار نظر نكنند. دستيابي به رسانه ها فقط يكي از استراتژي هاي متعددي است كه اتاق ها براي شكل دهي افكار عمومي و سياست ملي بدان تكيه مي كنند.
انديشمنداني كه رشد و توسعه اتاق هاي امريكايي را مورد مطالعه قرار داده اند، عموما توافق دارند كه ماهيت متكثر سيستم سياسي با فقدان ديسپلين حزبي مشخص و دقيق و سرمايه و بودجه هاي بشر دوستانه موجب پراكندگي و تكثير اتاق ها در ربع آخر قرن بيستم شده است. متاسفانه بر سر اين موضوع توافق نيست كه اولين اتاق فكر در ايالات متحده امريكا چه زماني بوجود آمد و اساسا چه كسي اين چنين اركاني را بوجود آورد. نتيجه اينكه صاحب نظران به جاي اينكه چيستي اتاق ها را مورد مطالعه و بررسي قرار دهند، كار خود را منحصر به تعيين و تعريف امواج و مقاطع رشد و بالندگي اتاق ها كرده اند.
اگرچه اصطلاح اتاق هاي فكر اساسا در طول جنگ جهاني دوم در امريكا به كار رفت و ناظر بر محيط ها و مكانهاي امنيتي بود كه دانشمندان امور دفاعي و طراحان نظامي درباره مسايل استراتژيك بحث مي كردند. اما كاربرد خاص و محدود آن درباره 2000 سازمان امريكايي است كه مشغول تحليل سياست هستند. همچنين اصطلاح اتاق ها ناظر بر 2500 نهاد مشابه نهادهاي امريكايي در سراسر جهان است. اين اصطلاح ممكن است موسسه و سازماني مانند «راند»، يكي از نهادهاي تحقيقاتي سياسي و دفاعي را به خاطر آورد كه داراي بيش از 1000 ميليون دلار بودجه است. يا ممكن است براي توضيف يك مكان مطالعاتي كوچك مانند«موسسه واشنگتن براي مطالعات سياسي» به كار رود كه داراي 12 كارمند و بودجه اي در حدود 1 تا 2 ميليون دلار است.
در وقايع نگاري اتاق هاي امريكايي به ويژه آنهايي كه مربوط به مطالعه سياست خارجي هستند، درك اين نكته لازم است كه تنوع و تكثر عمده اي در جامعه اتاق ها يافت مي شود. همچنين لازم است در نظر داشته باشيم كه اتاق ها همگي تمايل دارند كه افكار عمومي و ترجيحات سياسي و گزينه هاي تصميم گيري را شكل دهند. نحوه تاثيرگذاري آنها بر سياست بستگي به حيطه كاري، اولويت و منابع و پشتوانه هاي آنان دارد.
اولين موج بزرگ اتاق هاي سياست خارجي در امريكا در آغاز دهه 1910 ظاهر شده اند. به طور كلي آنها به تبع تمايلات شخصيت هاي انسان دوست و روشنفكران شكل گرفتند. اين موسسات براي گرد هم آمدن صاحب نظران و رهبران از بخش هاي خصوصي و دولتي جهت مطالعه و بررسي موضوعات جهان تشكيل شدند. سه موسسه در دهه هاي آغازين قرن بيستم شكل گرفتند: 1. بنياد كارنگي براي صلح بين الملل(1910) كه توسط آقاي اندرو كارنگي، سلطان فولاد تاسيس شد. 2. موسسه مطالعات جنگ، انقلاب و صلح هوود(1919) كه توسط رئيس جمهور اسبق آقاي هربرت هوور تاسيس شد. 3. شوراي روابط خارجي (1911) كه حيات آن از يك كلوپ شبانه كه به صورت ماهانه تشكيل مي شد، شروع به كار كرد و به يكي از موسسات برجسته امور خارجي در دنيا تبديل شد. يك اتاق ديگر يعني موسسه تحقيقاتي دولت (1916) بعدها با تركيب با دو موسسه ديگر يعني موسسه واشنگتن و موسسه برجسته امريكايي براي تحقيق در سياست عمومي، موسسه بروكينگز را شكل دادند. بروكينگز يك موسسه معتبر و محافظه كار است كه توجه ويژه اي به موضوعات سياست خارجي دارد.
متعاقب جنگ جهاني دوم، توسل به راهنمايي ها و نظرات مستقل پيرامون سياست خارجي براي سياستگذاران امريكايي، بيش از گذشته جنجال برانگيز شد. جهت مواجهه با مسئوليت هاي سنگين قدرت هژمون(امريكا) در جهان دو قطبي، تصميم گيران واشنگتن خواستار دريافت ديدگاهها و مهارت هاي اتاق ها شدند تا امكان سياست امنيت ملي منسجم و مشخص فراهم آيد. در سال 1948 سياستگذاران امريكايي به اتاق ها مراجعه كردند. شركت راند در مي 1948 جهت ارتقا و حفاظت از علايق امنيتي امريكا در عصر اتم شكل گرفت. راند با نسل جديد اتاق ها، مقاطعه كاران دولتي، به وجود آمد. يعني موسسات پژوهشي سياسي كه عمدتا توسط آژانس ها و مراكز دولتي ظاهر شدند و تحقيقاتشان مسايل و دغدغه هاي خاص سياستگذاران را مخاطب قرار داده و بررسي مي كرد. راند، سالهاي بعد الهام بخش مقاطعه كاران دولتي متعددي از قبيل موسسه هادسون (1961) و موسسه شهري اوربان گرديد.
هيچ نوع از اتاق ها در طول سه دهه اخير به اندازه اتاق هاي حمايتي مورد توجه رسانه ها قرار نگرفته اند. ايجاد ارتباط بين تحقيقات پيرامون سياست با تكنيك ها و روش هاي تجاوز گرانه دولت و سرمايه داران، كاركرد مشترك آنها با خيلي از گروههاي ذينفع است. اما اتاق هاي حمايتي اساسا ماهيت و نقش جامعه اتاق ها را متحول كرده اند. به عكس اتاق هاي آغازين قرن بيستم كه به درگيري و آلوده شدن با تنش ها و منازعات سياسي بي ميل نبودند، اتاق هاي حمايتي از جمله بنياد هرتيج (1962) و موسسه كاتو (1977) از فرصت تاثيرگذاري بر جهت گيري و محتواي سياست خارجي استقبال كردند. وقتي دنياي اتاق ها بيشتر رقابتي گرديد، خيلي از آنها درصدد برآمدند اهميت جلب توجه افكار عمومي و سياستمداران به خود را بيشتر مورد توجه قرار دهند.
جديد ترين نوع اتاق ها كه در مجموعه سياستگذاري خارجي ظهور پيدا كرده اند، چيزي است كه از آن به موسسات «ارث بنياد» تعبير مي شود. اتاق هاي ارث بنياد شامل مركز كارتر در آتلانتا و واشنگتن و «مركز صلح و آزادي نيكسون» مي شود كه توسط روساي جمهوري سابق به وجود آمدند و به عنوان ميراثي براي حوزه سياست داخلي و خارجي ماندگار شدند. اين موسسات كتب و مقالات زيادي منتشر كرده و كارگاههاي آموزشي تشكيل دادند. آنها بدين طريق تحقيقات زيادي را در حوزه هاي متعدد سياست هدايت مي كنند.
اتاق ها مشغول توسعه و ارتقاي ايده ها و انديشه ها هستند و مانند شركت هاي خصوصي، منابع قابل ملاحظه اي را به انتقال توليدات خود اختصاص مي دهند. آنها بر خلاف شركت ها موفقيت خود را با معيار سود ارزيابي نمي كنند و به عنوان سازمانهاي غير انتفاعي به ثبت رسيده اند، بلكه توفيق خويش را با مقدار تاثير گذاري شان در شكل دهي سياست عمومي و افكار عمومي اندازه مي گيرند.
با اين نگاه، اتاق ها به گروههاي ذينفع و فشار مي مانند كه با سازمانهاي غير دولتي ديگر براي قدرت و پرستيژ سياسي رقابت مي كنند. علي رغم تفاوت هاي قابل ذكر بين اتاق ها و گروههاي ذينفع، ويژگيهاي مشترك بارزي بين آنها وجود دارد. اتاق ها از لحاظ اندازه، وضعيت اداري و منابع سازماني تفاوت هاي عمده اي با يكديگر دارند اما براي تاثيرگذاري در سياست عمدتا هم به كانال هاي خصوصي و هم كانال هاي عمومي متوسل مي شوند. از 200 اتاق در امريكا قريب به 25 درصد، مستقل و آزاد هستند. اكثريت عمده اي نيز وابسته به دانشگاه هستند.
در عرصه مردمي، اتاق ها به استراتژيهايي متوسل مي شوند كه ديدگاهشان را به سياستمداران ومردم منتقل كنند. آنها اين هدف را از طريق برگزاري كنفرانس هاي عمومي و سمينارها دنبال مي كنند و مسايل متعدد سياست خارجي را مورد بررسي قرار مي دهند. اتاق ها :
1. صاحب نظران دانشگاهي را براي ارايه سخنراني در دانشگاهها و كلوب ها تشويق مي كنند.
2. كميته هاي قانونگذاري را مورد نظارت قرار مي دهند.
3. نظرات خود را از طريق چاپ و رسانه هاي الكترونيكي گسترش مي دهند.
4. تحقيقاتشان را منتشر مي كنند.
5. سايت هايي در اينترنت راه اندازي مي كنند.
از بعد شخصي و خصوصي، متخصصين اتاق ها در سياست خارجي از طرق مختلف در پي سهيم شدن در سياست خارجي هستند :
1. گرفتن مقام وزارت
2. مقامات پايين و ساير جايگاهها در دولت فدرال
3. خدمت با عنوان مشاورين انتخابات رياست جمهوري، عضويت در تيم هاي انتقال قدرت و دادن مشورت به اعضاي كنگره و روساي جمهور
4. دعوت سياستمداران برجسته از وزارت دفاع، خارجه، شوراي امنيت ملي، سيا و جاهاي ديگر براي شركت در كارهاي آموزشي و سمنيارها
5. آماده كردن و توجيه سياستگذاران كنگره، قوه مجريه و دولت فدرال با ارايه آگاهيهاي سياسي و مطالعات و تحقيقات پيرامون موضوعات مربوط به سياست خارجي.
تا كنون پژوهشگران و روزنامه نگاران پذيرفته اند كه اتاق ها منحصرا پديده اي امريكايي هستند و ديگر اينكه آنهايي كه در واشنگتن و حومه واقع شده اند، داراي تاثير و نفوذ خاصي هستند. هر دو مفروض بايد لحاظ و بررسي گردد. اول اينكه گرچه ايالات متحده، محمل خيلي از برجسته ترين اتاق هاي فكر جهان است اما اتاق هاي متعددي در خيلي از كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه پديدار شده اند. در كانادا، بريتانيا، آلمان، استراليا و خيلي از كشورهاي اروپاي غربي، آسيا، خاورميانه و آفريقا، اتاق هاي زيادي ظهور يافته اند. اتاق هايي كه بر پايه اراده بنيادهاي بشر دوستانه، شركت ها و سازمانهاي بين المللي مانند بانك جهاني و احزاب سياسي بوجود آمده اند، گسترش جهاني دارند. چيزي كه اتاق ها را در امريكا متمايز مي كند علاوه بر تعداد آنها ، سطح و مقدار تاثيرگذاري آنها در فرايند سياست پردازي است. به طور خلاصه قوي بودن منابع مالي نيست كه آنها را از همتايانشان در ساير كشورها متمايز مي كند بلكه توان اتاق هاي امريكا در مشاركت مستقيم و غير مستقيم در سياستگذاري و تمايل سياستمداران براي رجوع به آنان جهت دريافت مشاوره و راهنمايي است. بدين دليل محققين به اين نتيجه مي رسند كه آنها بيشترين تاثير را بر شكل گيري سياست عمومي دارند. متاسفانه محققين كمي به موضوع نحوه حصول نفوذ و تاثيرگذاري بر سياست و موانع متعددي كه مانع ارزيابي و اندازه گيري نفوذ اتاق ها مي شوند؛ توجه دارند. اما مهم اين است كه بپذيريم اتاق ها در مراحل مختلف سياستگذاري از نفوذ بالايي برخوردارند.
در حالي كه بعضي اتاق ها مثل "امريكن اينترپراير" و "بنياد هرتيج" در كمك به دعواهاي سياسي خاص مانند دعوا پيرامون دفاع موشكي موثرند، برخي ديگر سياستگذاران را بيشتر در ارزيابي و محاسبه هزينه ها و منافع تكنولوژي نظامي ياري مي دهند. وقتي تعداد اتاق ها در ايالات متحده و جامعه بين الملل رشد مي كنند، به اين نتيجه مي رسيم كه نفوذ و تاثيرگذاري آنها فزاينده است. قبل از اين نتيجه گيري پژوهشگران و روزنامه نگاران به بذل توجه ويژه اي به چگونگي و تاثيرگذاري اتاق ها بر دعواها و مجادلات سياست خارجي و توجه ويژه سياستگذاران بخش هاي مختلف دولتي و وزارتخانه ها به راهنمايي و نظرات اتاق ها نيازمند هستند.
اتاق هاي فكر به عنوان بازيگري معين و مهم در جامعه سياسي و سياستگذاري بوده اند. اين حقيقت كه آنها در حد زيادي گسترش يافته اند، بيشتر گوياي فرهنگ، جامعه و سياست ايالات متحده است تا سطح و مقدار تاثيرگذاري سازمانهايي خاص بر محيط سياستگذاري و تصميمات خاص سياسي. شكي نيست كه اتاق ها كمك شاياني به سياست داخي و خارجي امريكا كرده و مي كنند. مسايل مورد بحث و مجادله محققين، مقدار و چگونگي تاثيرگذاري اتاق هاست و بر اصل مساله، توافق وجود دارد.
ب-3-گروه هاي فشار
تز نخبگان قدرتمند و تئوری مربوط به یک مجموعه بانفوذ نظامی – صنعتی، اصول تئوریک دمکراسی لیبرال را به مبارزه میطلبد. اگر در عمل یک طبقه نخبه در واقع حکومت میکند، و اگر کردارش مورد حمایت یک مجموعه نظامی – صنعتی بسیار قدرتمند و حکومتهای فرعی است، دیگر، تنظیم سیاست «دموکراتیک» یک اسطوره سیاسی است. سیاستگذاری خارجی تحت چنین شرایطی کمتر نموداری به طور کلی از ارزشها و ترجیحات مردم آمریکا است تا اینکه جلوهای از انگیزهها و منافع معدودی ممتاز.
برعکس این نتیجهگیری، دیدگاهی ثانوی نیز هست – که مردم آمریکا با سازمان دادن خودشان در گروهها به منظور جلب نظر حکومت به ارزشها و منافع مشترکشان بر سیاست نفوذ میگذارند. این اساس کثرتگرایی در سیاست آمریکاست، که توجه را جلب میکند به نقشی که گروهها، انجمنها و سازمانها در زندگی سیاسی ایفا مینمایند. این همچنین اساس مدل کثرتگرایانه سیاستگذاری عمومی است، که مقصودش توضیح آنست که چگونه ارزشهای لیبرال و نهادهای دمکراتیک حفظ میشوند گرچه دمکراسی در خالصترین شکل خود (مشارکت مستقیم) نمیباشد.
طرفداران مدل کثرتگرایانه قبول دارند که خواستههای یک حکومت مدرن و پیچیده با منافع و دشواریهای جهانی ضرورتاً قدرت را در دست معدودی متمرکز میسازد. شهروندان نمی‌توانند و نمیخواهند مستقیماً در سیاستگذاری عمومی شرکت نمایند. معذلک، از جباریت بالقوه نخبگان جلوگیری می‌شود و دمکراسی حفظ میگردد به سبب اینکه نمایندگی منافع متعدد توسط رهبرانی انجام می‌گیرد که خودشان در رقابت با یکدیگر هستند. بنابراین اولویتهای عمومی امکان ابراز مییابند از طریق چانهزنی میان نخبگان گروه فشار که عموم مردم را در نظر میگیرند – نه به خاطر اینکه آنها صادقانه درباره رفاه عموم نگران میباشند (آن طور که تئوری نخبگان معتقد است) بلکه به خاطر اینکه عموم توده بر آنها اعمال فشار میکند از طریق انجمن‌های داوطلب که معرفشان هستند. از این منظر گروههای فشار باید مورد تحسین قرار گیرند، نه نفرین. در واقع، آنها عنصری محوری در توصیف ایالات متحده به عنوان یک نظام جامعه مسلط سیاسی میباشند.
نظام نظارت و موازنه که منظور بنیانگذاران کشور بود برای شهروندان طرق متعدد دسترسی به تصمیم‌گیرندگان را مقرر میدارد، و گروههای فشار وسایل این دسترسی را فراهم میآورند. از این روی گروههای فشار کمک به حفظ حقوق شهروندان در برابر سوء استفاده از قدرت بوسیله هر ذینفعی میکند، بالاترین ترس در ذهن واضعان قانون اساسی بخصوص امکان این بود که یک ذینفع کنترل ابزارهای حکومت کردن را در دست بگیرد. رقابت میان مراکز خنثیکننده قدرت چنین مکانیسمی است. آنها وسیله پیوند دادن شهروندان با شاخههای گوناگون حکومت هستند که در غیر اینصورت به خاطر تفکیک قوای قانون اساسی متفرق بودند.
رقابت گروههای فشار در خدمت مصلحت عمومی در سیاستگذاری است به همان نحوی که آدام اسمیت نظریهپردازی کرد که دست نامرئی بازار در زمینه اقتصادی خدمت میکند، و با تعقیب منافع خصوصی، مؤثر در رفاه عمومی می‌شود. حاصل امر رقابت گروههای فشار، حکومت برای مردم است اگرنه ضرورتاً از آنها یا بوسیله آنها باشد.
آنقدر منافع سازمانیافته در جامعه آمریکا فراگیر است که غالباً ایالات متحده را به عنوان «جامعه گروه فشار» تصویر مینمایند.
هزاران سازمانی که آمریکائیان به آن میپیوندند و حمایت می‌کنند تا اغراض و اهدافشان را پیش برند از لحاظ اندازه، گستردگی متنوعی دارد از گروههای بزرگ، پرقدرت که معرف نسبتاً حوزههای انتخابیه گوناگون هستند، مانند انجمن آمریکائی افراد بازنشسته (بزرگترین گروه فشار در کشور، با 32 میلیون عضو)، تا کوچکترها، گروههای همگونتر که حول تقریباً اموری خاص سازمان یافته‌اند، مانند کلوپ سییرا (650000 عضو) اغلب اینها در درجه اول نگران و علاقمند به امور اقتصادی هستند و درصدد ارتقا سیاستهائی هستند که به سود منافع ویژه اعضایشان باشد. . گروههای غیراقتصادی بخش کوچکتری هستند که دارای سه نوع مشخص میباشند: گروههای فشار عمومی، گروههای تک موضوعی و گروههای ایدئولوژیک .
گروههای فشار عمومی متفاوت از گروههای فشار اقتصادی بوده و درصدد نمایندگی منافع جامعه به عنوان یک کل بوده و برای تحقق منافع اغلب کمتر محسوس، میکوشند. شهروند عمومی رالف نادر شاید یکی از مشهورترین گروههای فشار عمومی باشد، ولی سایر مثالهای برجسته گروههای جدید عبارتند از انگیزه مشترک و جامعه رأی‌دهندگان زن، گروههای تکموضوعی درصدد اعمال نفوذ سیاسی در حوزههای معینی هستند، مانند محیط زیست (نگرانی ویژه کلوپ سییرا همانطور که در بحث بر سر تأثیر زیستمحیطی نفتا مشخص گردید)، انجمن آمریکائی سازمان ملل متحد، که مدام مراقب و درصدد اعمال نفوذ بر سیاست ایالات متحده نسبت به ملل متحد میباشد، نمونه‌ای در قلمرو سیاست خارجی است. گروههای متعدد فشار قومی با علائق ویژه سیاست خارجی که ما با تفضیل بیشتر بعداً به آن خواهیم پرداخت، به طور خاص به عنوان گروههای یک موضوعی محسوب میگردند. گروههای ایدئولوژیک از سوی دیگر علاقمند به طیفی وسیع از سیاستها هستند اما از یک دیدگاه فلسفی مخصوص . آمریکائیان برای اقدام دمکراتیک و انجمن محافظهکار، برای مثال، عموماً به ترتیب مواضع لیبرال و محافظهکار را در سیاست خارجی و سایر عرصههای سیاسی حمایت مینمایند.در تعریفی وسیع، سه نوع دیگر از بازیگران را باید به عنوان گروههای فشار به حساب آورد. نخست، حکومتهای خارجی لابیکنندگان را استخدام می‌کنند در تلاش جهت اعمال نفوذ بر تصمیمات سیاستگذاران خارجی آمریکا و اعضای کنگره در اموری که برایشان مهم است. به موجب قانون، نمایندگان غیردیپلماتیک سایر کشورها باید به عنوان لابیکنندگان ثبت شوند، حدوداً یک هزار کارگزار ثبت شده منافع کشورهای خارجی را نمایندگی می‌کنند . ژاپن بخصوص در پیشبرد منافعش و دفاع در برابر حملات بر سیاستهای تجارتیاش فعال بوده است. علاوه بر استخدام لابیکنندگان، از انجمن‌های فکری گوناگون و نهادهای آکادمیک حمایت کرده است. در 1988 و 1989 کارگزاریهای حکومت ژاپن، شرکتها، و بنیادها 400 میلیون دلار در «کوشش برای جلب (قلب و ذهن) آمریکائی»، و خیلی بیشتر از هر کشور خارجی دیگر صرف کردند .
دوم، وزارتخانه و ادارات ایالات متحده بیشتر شبیه گروههای فشار عمل می‌کنند. آنها برداشت مربوط به خودشان را از سیاست مناسب داشته و برای تضمین اینکه نظراتشان در حلقههای تصمیم‌گیری منعکس گردد، اقدام مینمایند. مثلاً پنتاگون از لحاظ تاریخی صدها «مأمور رابط با کنگره» را استخدام کرده است (البته با استفاده از دلارهای مالیاتدهندگان) که وظیفهشان اینست که قوانینی مطلوب نظر پنتاگون تصویب شود. اندازه و پیچیدگی حکومت آمریکا، نقش لابی کردن کارگزاریهای بوروکراتیک را توسعه داده، به نحوی که فعالیتهایشان اغلب دور از دید عمومی صورت می‌گیرد .
و سوم، هم حکومتهای ایالتی و هم حکومتهای محلی سیاستهای اقتصادی خارجی خود را اعمال می‌کنند. و فعالیتهایشان (غالباً در رقابت با یکدیگر)، بخصوص در مساعدت و جلب سرمایهگذاری مستقیم خارجی، مشابه اقدامات گروههای فشار است .
هر چقدر تفسیر کثرتگرایان نسبت به تئوری دمکراتیک اطمیناندهنده باشد، در عرصه سیاست خارجی، جائی که مسائل مورد نظر غالباً فنی و دور از زندگانی روزمره آمریکائیان است، حضور منافع سازمانیافته، تصور غلبه سیاسی توسط منتفعین را مطرح میسازد. چون فعالیتهای گروههای فشار همیشه آشکار نیست یا توسط مطبوعات مورد توجه قرار نمیگیرد، غالباً تصور می‌شود که گروههای فشار پنهانی در پشت صحنه کار می‌کنند تا سیاستهائی را به پیش برند که در خدمت منافعشان، نه اینکه به سود کشور باشد. در واقع، بسیاری از مردم قویاً معتقدند که سیاست خارجی به وسیله منافع ویژه تصمیم گرفته می‌شود، و اعتقاد آنان بوسیله چند قرینه شگفت تقویت میگردد. برای مثال، کمیته امور عمومی آمریکا اسرائیل (آيپك) - یکی از عناصر اصلی به اصطلاح «لابی یهودی» یا «اسرائیلی» با پنجاه و پنج هزار عضو، کارمندانی بیش از یکصد نفر، و بودجه متجاوز از 12 میلیون دلار – اغلب مظنون به کنترل کردن سیاست خاورمیانه‌ای آمریکاست . شناسائی رسمی ایالات متحده از اسرائیل فقط یازده دقیقه بعد از آنکه استقلالش را اعلام داشت، تصویب اصلاحیه جاکسون – واتیک توسط کنگره متضمن محروم داشتن اتحاد شوروی از منافع تجاری وعده داده شده مشروط به تغییرات در سیاستهایش درباره مهاجرت جهودهای شوروی، و تأمین 1235 دلار (در 1987) کمک نظامی ایالات متحده برای هر سرباز اسرائیلی به این برداشتهای شاید اغراقآمیز اعتبار میبخشد. آنقدر آيپك قدرتمند است که بدگویانش ادعا می‌کنند که کمیته، اسرائیل را «ایالت پنجاه و یکم آمریکا» ساخته است.
گروههای فشار قومی – که از جمله معرف و نمایندگی آمریکائیان یهودی، عرب، یونانی، ایرلندی، و ارمنیتبارها و افرادي با تبار به اصطلاح ملتهای اروپائی دربند (دولتهای کمونیستی در اروپای شرقی) میباشند، - برای مدت‌ها نقشی فعال در جهت دادن به سیاست خارجی آمریکا ایفا کرده‌اند (قابل درک است در کشوری که از مهاجران تشکیل شده است).
گروههای فشار قومی نزد کنگره و دولت در مورد اموری که مورد علاقه و توجه فوری اعضایشان میباشند لابی می‌کنند. تجارت، عرصه سیاسی دیگری است که فعالیت قابل توجه گروه فشار را برانگیخته است – بار دیگر به خاطر اینکه منافع ملموس، مانند شغل، سود در معرض خطر است. کنگره معمولاً نقطه کانونی فعالیتهای سازمانیافته جهت تأثیر گذاشتن بر سیاست تجاری است. گروههای اقتصادی که از لحاظ تاریخی در این زمینه ذیمدخل بودند شامل سازمانهای چندمنظوره معروفی میباشند چون اتاق تجارت ، به همان نسبت نیز گروههای ناهماهنگ تخصصیتر که تعدادشان در سالهای اخیر افزایش یافته است، که طیف گسترده‌ای دارد از انجمن گردوکاران کالیفرنیا گرفته تا کارگران متحد خودروسازی، از اتحادیه بین‌المللی سازندگان بستنی گرفته تا اتحادیه ملی کارگران بارانداز، و از شورای کارگران شکر آمریکا گرفته تا انجمن صنعت نیمههادیها .
علیرغم حضور گروههای فشار قومی در همه جا و همه حال و آنهائی که در سیاست تجاری فعالیت دارند، که تا حدود زیادی از لحاظ اهمیت بیشتر داخلی هستند تا مرتبط به امور سیاست خارجی، گروههای فشار درگیر در سایر مسائل سیاست خارجی از لحاظ سابقه تاریخی اهمیتی در کوشش برای نفوذ گذاشتن بر سیاست خارجی آمریکا نداشتهاند. (البته استثناهای قابل ذکر وجود دارند مانند لابی چین، که برای مدت دو دهه کوشید که مانع از شناسائی دیپلماتیک ایالات متحده از چین کمونیست شود.) مسائل سیاست دفاعی در سالهای اخیر به صورت یک استثنای مهم ظاهر شده است، همچنانکه در مورد سیاست ایالات متحده نسبت به آمریکای مرکزی در دوران دولت ریگان بود. در هر دو مورد گروههای فشار ویژه درصدد اعمال نفوذ سیاسی شدند با استفاده از تاکتیکهائی که معمولاً منتسب به فعالیتهای گروه فشار داخلی است، شامل نامهنویسی به اعضای کنگره، شهادت دادن در برابر جلسات استماعیه کنگره، ملاقات با اعضای رسانههای جمعی، آگهی کردن سوابق رأی دادن نامزدان تصدی مقام، کار در فعالیتهای انتخاباتی، شرکت در اعتراضات و تظاهرات، و مانند اینها.
در طی مراحل اولیه تنشزدائی، برای مثال، تعدادی از گروههای لابیکننده خیلی معروف (مانند انجمن کنترل تسلیحات، مرکز اطلاعات دفاعی، شورای جهان قابل زندگی، کمیته سیاست سالم هستهای، انجمن ملل متحد، و تلاش زنان برای صلح، در میان دیگران) از طرفداران فعال کوششهای ایالات متحده برای تخفیف تنش با اتحاد شوروی بودند. آنها در تقلاهایشان مورد مخالفت مجموعه تقریباً مهمی از گروههای سازمانیافته قرار گرفتند که از جمله عبارت بودند از لژیون آمریکائی، انستیتوی سرمایهگذاری آمریکا، شورای امنیت آمریکا، بنیاد هری تیج، ائتلاف ملی اقدام سیاسی محافظهکار ، کهنه سربازان جنگهای خارجی و گروههای گوناگون فشار قومی . نهایتاً، کمیته درباره خطر موجود، به عنوان منتقد مخصوصاً مشهود و پرآوازه تنشزدائی و علیالخصوص معاهده سالت 2 1979 به ظهور رسید، که بدون تردید نقشی مهم در ایجاد فضای سیاسی داخلی خصمانه نسبت به تصویب آن ایفا کرد .
در مورد آمریکای مرکزی، دولت ریگان با طیف وسیعی از مخالفتهای سازمانیافته مواجه شد، که در آن گروههای گوناگون مذهبی نقش برجسته را داشتند، ولی دولت همچنین از حمایت گروههای ضدائتلاف برخوردار شد، که در یک زمان تعدادشان بیش از پنجاه بود . به هر حال در حالت موازنه، به نظر میرسید که مخالفان دست بالا داشتند. این امر مخصوصاً در کنگره مشهود بود جائی که سیاستهای دولت نسبت به نیکاراگوا هرگز محبوبیت نداشت، گواه این امر سازمان دادن تلاشهای خود دولت در کاخ سفید و وزارت خارجه بود تا حمایت عمومی را برای سیاستهایش بوجود آورد.
تصمیم دولت ریگان در توسل به «دیپلماسی عمومی» داخلی به خاطر سیاستهای آمریکای مرکزیاش تلویحاً نشان میداد که گروههای فشار سازمانیافته در واقع توانائی تأثیر گذاشتن بر سیاست خارجی را دارند. با اعطای اعتبار بیشتری به این دیدگاه، ریگان شش هفته قبل از ترک ریاست جمهوری شکوه کرد که یک «مثلث آهنی» در یک «محله واشنگتن» مرکب از کنگره، رسانههای خبری، و گروههای فشار ویژه «در حال تلاش بودند تا بر کشور بر طبق منافع و امیال خود حکومت کنند تا نفع و خواسته ملت».
تلاش لابیهای گروههای فشار تا چه اندازه، بخصوص در عرصه سیاست خارجی مؤثر میباشند؟ آیا درست است که گروههای فشار ویژه، که هم آشکارا و هم پشت صحنه مبادرت به اقدام جهت وارد کردن فشار بر حکومت برای برخی موضعهای سیاسی می‌کنند، اساساً سیاست عمومی را کنترل مینمایند؟ آیا در نتیجه، منافع خصوصی به جای منافع ملی تأمین می‌شود؟
نتیجهگیریهای زیر نتایجِ مطالعات مربوط به پیوند بین گروههای فشار داخلی و سیاستگذاری را با توجه خاص به تصمیمات سیاست خارجی خلاصه میکند :
1- به عنوان یک قاعده کلی، گروههای فشار تأثیر بیشتری بر امور سیاسی داخلی اعمال می‌کنند تا بر امور سیاسی خارجی، زیرا الزامات امنیت ملی به نخبگان حکومت مصونیتی نسبی از فشارهای داخلی میدهد.
2- فعالیت گروههای فشار به صورت فشاری همیشه محسوس، گرچه محدود، بر سیاستگذاری عمل میکند. اما تأثیرش با توجه به هر موضوعی تغییر میکند، به طور اخص «موضوع هر چه کماهمیتتر باشد، احتمال نفوذ گروه بیشتر است» .
3- مشابها، مواردی که گروههای فشار ، زیاد بانفوذ باشند نادر است. نفوذهای گروه فشار هنگامی زیادتر است که فقط بخش کوچکی از جمعیت از آن متأثر گردد و موضوع در انظار عمومی نباشد که مورد توجه رسانههای جمعی قرار گیرد. «یک لابی مانند گل شب است»، مدیر امور سیاست خارجی آيپك زمانی خاطرنشان کرد «که در تاریکی میشکوفد و در آفتاب میمیرد» .
4- بحرانها سبب برانگیختن منفعت میشوند: چون سطح بحران افزایش می‌یابد، منافع گروههای بیشتری ممکن است در معرض خطر قرار گیرند و این گروهها محتمل است که بکوشند تا نفوذ بیشتری اعمال کنند. ولی «چون سطح بحران بیشتر افزایش یابد، و بخصوص چون زمان تصمیم کوتاه شود، به طور نسبی فرصت اندکی برای منافع گروه هست که مورد توجه واقع گردد و رئیس جمهور قدرت عظیمی دارد برای شکل دادن به افکار عمومی و چالش مؤثر اندکی از سوی گروههای فشار وارد می‌شود» .
5- نفوذ بین حکومت و گروههای فشار متقابل به مثل است. به هر حال، مقامات حکومتی احتمال بیشتری دارد که گروههای فشار را تحت تأثیر قرار دهند تا طرف دیگر بتواند بر خط مشی حکومت تأثیر بگذارد.
6- توانائی گروههای فشار به تأثیر گذاشتن بر افکار عمومی درباره امور خارجی محدود است. تلاش بسیاری از گروههای فشار در جهت تأثیر بر افکار عمومی است تا بر خود سیاست، ولی طرز تفکرات توده بندرت مستعد آنست که با تلاشهای گروههای فشار تغییر یابد.
7- گروههائی با یک نفع واحد تأثیر بیشتری دارند تا سازمانهای بزرگ ملی و چندمنظوره، ولی نفوذ گروههای اولی عمدتاً محدود به منافع سیاسی خاص میباشد.
8- گروههای فشار برخی اوقات درصدد آنند که حکومت دست به اقدامی نزند و خواهان حفظ وضع موجودند، چنین تلاش‌هایی معمولاً بیشتر توفیقآمیز است از تلاشهائی که میخواهد تغییری سیاسی بوجود آورد. بدین دلیل گروههای فشار را عموماً به عنوان عاملان ثبات سیاسی به حساب میآورند.
9- تأثیرات گروه فشار در سالهای انتخابات رو به توسعه دارد، وقتیکه نامزدهای پست مورد نظر بیشترین آمادگی را برای پذیرش کانالهای باز ارتباطی دارند و اینکه به گروههای فشار امکان دسترسی بدهند.
10- گروههای فشار از طریق کنگره به مؤثرترین وجه اعمال قدرت بر سیاست مینمایند، به همین ترتیب، وقتی علاقه کنگره نسبت به یک امر سیاست خارجی بالا می‌گیرد فعالیت گروه فشار افزایش می‌یابد.
11- توانائی یک گروه فشار به اعمال نفوذ بر سیاست خارجی در آن موقعیتهائی افزایش می‌یابد (مانند امنیت ملی) که «نمادهائی» را بتوان ایجاد کرد که غیرمحتمل است مورد مخالفت سایر گروهها با داشتن منافع عادی در آن نماد قرار گیرد.
12- گروههای فشار بیشترین نفوذشان را بر موضوعات غیرامنیتی اعمال می‌کنند که توجه وافر به ملاحظات اقتصادی را طی مدتی طولانی ایجاب مینماید.
خصوصیات فوقالذکر از تلاشهای گروه فشار برای تأثیرگذاری بر سیاست خارجی مشخص میکند که صرف حضور چنین گروههائی، و این حقیقت که آنها قصد ترغیب دارند، نفوذ و رخنهشان را در روند تنظیم سیاسی تضمین نمینماید. گروههای فشار ممکن است در برخی موضوعات خاص مؤثر باشند. به هر حال، غالباً روند سیاستگذاری خارجی به طور نسبی مصون از فشار مستقیم توسط گروههای فشار است. یک دلیل مهم اینست که، در داخل حوزه سیاستگذاری، نفوذهای گروه فشار اغلب یکدیگر را خنثی می‌کنند.
فرض تئوری کثرتگرایی دمکراتیک بر اینست که خیر عمومی وقتی حاصل میگردد که هر گروه، در اجتماعی از سازمانها با علائق گوناگون در پی به حداکثر رسانیدن منفعت خودش باشد. توانائی هر یک از گروهها به اعمال نفوذی غیرمتناسب، با تمایل قدرتهای خنثیکننده، به تحقق و تنظیم موضوع خاصی تهاتر می‌شود. چون گروهی ایجاد و قدرت بگیرد، دیگران ناگهان ظاهر میشوند تا تعادل را برقرار کنند. وقتیکه یک گروه شدیداً در جستجوی پیش بردن سیاست به یک جهت است، یکی دیگر (یا ائتلافی از دیگران که به تصور تهدید منافعشان بپا خاستهاند) تحریک خواهد شد که آن سیاست را به جهت مخالف براند.
تصویری تاریخی از این روندهای خنثیکننده در انقلاب صنعتی ظاهر گردید، هنگامیکه تهدید شرکتهای بزرگ در کنترل جامعه آمریکا با ظهور اتحادیههای کارگری بزرگ متوازن گردید. زمانی که نفوذ کارگران بزرگ میرفت تا تهدیدی نامتناسب باشد، حکومت بزرگ، تعادل را برقرار نمود. اشکال جدیدتری از نمونه برقراری توازن، از جمله کوششِ کمیته خطر موجود و متحدانش برای شکست معاهده سالت 2، در پاسخ به ظهور زودتر لابیکنندگان طرفدار تنشزدائی ، و مخالفت با نفتا توسط طرفداران محیط زیست و اتحادیههای کارگران که نگران تأثیر موافقتنامه تجاری بر محیط زیست و مشاغل بودند. مشابها، توفیق لابی اسرائیل منجر به ایجاد انجمن ملی اعراب – آمریکائیان شد، که الگو گرفت از آيپك، که غرضش استفاده از روند سیاسی آمریکا برای ارتقا یک سیاست خاورمیانه‌ای «متعادلتر» ایالات متحده است.
حضور نیروهای متعادلکننده نه فقط تأثیر گروههای فشار خاص را کاهش میدهد، بلکه همچنین به معنای آنست که تصمیمات معدودی، نهائی میشوند. هیچ طرفی نمیتواند مدعی پیروزی نهائی بشود، چون هر تصمیمی که سیاست را از یک جهت ببرد، فقط زمینه را آماده میکند برای دور بعدی مبارزه. اغلب بازندگان امروز برندگان فردا خواهند بود. مثلاً در نظر بگیرید، تصمیم رئیس جمهور کارتر به عدم به کار گرفتن بمبافکن بی – 1، که وی آن را به عنوان «یکی از مشکلترین تصمیماتی که در زمان تصدی ریاست جمهوری گرفته است» مشخص کرد. مخالفان بمبافکن شامل روحانیون و عامیان نگران و کمیته آمریکائی دوستان نظامی، اتحادیه ملی مالیاتدهندگان، فدراسیون دانشمندان آمریکا، اتحادیه بین‌المللی زنان برای صلح و آزادی، و انگیزه مشترک بودند. طرفداران عبارت بودند از پیمانکاران اصلی تسلیحات و پیمانکاران فرعی، کارمندانشان، و اداره نیروی هوائی . ائتلاف اخیر «نبرد» را در 1977 باخت ولی «جنگ» را چهار سال بعد برد. راک ول اینترنشنال هواپیمای نمونه را عملیاتی نگاه داشت، و رونالد ریگان تصمیم گرفت یکصد فروند از هواپیمای پرهزینه و بحثانگیز را مدت کوتاهی بعد از انتخابش به خدمت گیرد.
حضور نیروهای برابر و خنثیکننده در تمامی عرصهها حکایت از ناتوانی نسبی نفوذ گروه فشار بر سیاست خارجی آمریکا دارد: گروههای فشار روابطی متقاطع را با یکدیگر حفظ می‌کنند و عضویتی متداخل دارند. این روابط فشارهای متقاطع را در داخل و میان انبوهی از گروههائی که در صحنه سیاسی داخلی فعالیت دارند بوجود میآورد. تعدد و تنوع گروهها که برای نفوذ، تقلا می‌کنند مانع از غلبه و تفوق هر یک از آنها می‌شود. چانهزنی و رقابت مانع از کسب امتیاز یکی از گروهها بر دیگران می‌شود. فشارهای متضاد افراد را به جهتهای مخالف یکدیگر می‌کشد، بدینوسیله قابلیت آنها را برای تمرکز بر مجموعه واحدی از منافع کاهش میدهد و میزان فشار نسبت به یک قضیه واحد، رو به نقصان میگذارد. از اینروی تقسیم قدرت در محیطِ تکثرگرای داخلی نمیگذارد که هر نفع سازمانیافتهای بر روند سیاستگذاری تسلط یابد.
جنبه مثبت این تصویر آنست که هیچ گروه فشار سیاست را در اختیار نمیگیرد و این آرزو و قصد بنیانگزاران کشور بود. جنبه منفی آن «راهبندان» است. اصطلاحی که ظاهر ناتوانائی کاخ سفید در کنترل جمهوریخواهان و کنگره تحت کنترلِ دمکراتها در ایام دولتهای ریگان و بوش به منظور همکاری با یکدیگر را توصیف میکند. اما آن همچنین سخن از سیاست گروه فشار میگوید. موقعی که تعصب منافع یک گروه، توسط منافع گروه دیگر متوازن می‌شود، آیا هیچ چیزی می‌تواند حاصل گردد؟
اقتصاددان سیاسی منکوراولسون این معما و عواقبش را در دو کار کلاسیک، منطق اقدام دستهجمعی (1965) و ظهور و افول ملتها (1982) مورد بررسی قرار داد. بحثش معطوف می‌شود بر تئوری خیر جمعی و مشکل «مفت سواری» . در خصوص گروههای فشار ، اولسون معتقد است که سازمانهای کوچک و خصوصی (مانند انجمن‌های تجارتی) اغلب مزیتی بر دیگران دارند چون آنها در پی افزایش منافعشان میباشند، در حالیکه گروههای بزرگتر (مصرفکنندگان آمریکائی) سازماننایافته هستند. افراد نیز شوق و دلیلی دارند برای مفت سواری به زیان گروههای فشار سازمانیافته، زیرا از فعالیتهایشان بهره‌مند میشوند حتی اگر نخواهند که در هزینههایشان سهیم باشند (مثلاً کارگرانی که عضو اتحادیه نیستند اغلب از منافعی که کارگران اتحادیهای از طریق چانهزنیهای دستهجمعی بدست میآورند برخوردار میشوند).
بر اساس منطق این استدلالات، نویسنده / روزنامهنگار جوناتان راچ (1994) اظهار میدارد که نتیجه اين است كه حکومت دموکراتیک می‌تواند به حداقل چیز ارزشمند دست یابد، زیرا هر یک از منافع سازمانیافته در جامعه آمریکا در پی تصاحب سهمی از کلوچه شیرین حکومت (مالیاتها) است، حتی اگر این به معنای توزیع مجدد ثروت از یک بخش جامعه به بخش دیگر باشد. راچ چنین خاطرنشان میکند «ما منافع ویژه را برآورده ساختهایم و آنها ما هستند». «همان اندازه که شرکت خرید سهام به مردم عادی دسترسی به تقریباً هر نوع از سرمایه مولد را ارائه میکند، همانطور نیز گروههای فشار به مردم عادی دسترسی تقریباً به هر نوع سرمایه مجدداً توزیع شده را پیشنهاد مینمایند.» پس هر چه حکومت فعالتر بشود، بیشتر بپا خاستن گروههای فشار را موجب میگردد که هدفشان حمایت از منافع اعضا و کوشش در جهت افزایش آن میباشد. نهایتاً، «انباشتگی مداوم سوبسیدها و منافع، که استمرار و حفظ هر یک مورد دفاع گروه فشار حرفهای است، حکومت را فاقد تحرک میسازد» .
این نتیجه برای آنها که میخواهند حکومت را «کوچک سازند» و قدرت و منابع را از واشنگتن به سوی پایتختهای ایالات و جوامع محلی تغییر جهت دهند ایجاد مشکل میکند.
سیاستگذاران اغلب درباره قدرت گروههای فشار شکوه می‌کنند و وعده می‌دهند که آنها را مهار نمایند. از اینروی بیل کلینتون موضوعی دیرینه را منعکس ساخت وقتی که در شب انتخابات اعلام داشت که «شاید مهمترین چیزی که ما در قلب سرزمین آرکانزاس درک میکنیم نیاز به این است که ... نفوذ منافع ویژه را کاهش داده و نفوذ بیشتر را ... به مردم برگردانیم.» اما وعده تغییر و تحقق آن دو چیز وسیعاً متفاوت است. همانطور که کلینتون خودش نیز آن را آموخت.
در پاسخ به بیقاعدگی و رسوائیهای گوناگون در تأمین پول مبارزات انتخاباتی، کنگره در سال 1970 قانون اصلاح انتخابات را تصویب کرد تا کمکهای مالی افراد به نامزدهای انتخاباتی برای پست‌های سیاسی را محدود نماید.
به نحوی غیرعمدی، اقدام کنگره مشکل را بدتر ساخت با تسهیل ایجاد کمیتههای اقدام سیاسی (پك) و قادر ساختن آنها به اینکه کمکهای داوطلبانه را جلب و گردآوری نمایند که می‌تواند به سوی نامزدهای خاص یا احزاب سیاسی هدایت گردد. تعداد پك ها از پانصد در 1974 به بیش از پنج هزار تا سالهای 1990 صعود کرد، از آن میان دو پنجم وابسته به شرکتها بودند . در 1988 كميته ها بیش از 172 میلیون دلار به نامزدهای مشاغل فدرال کمک کردند.
بزرگترین کمککننده، کمیته اقدام سیاسی امنیت ملی بود که فعالیتهای سئوالبرانگیز جمعآوری پولش سبب شد تا گروه انتخاباتی بوش حمایتش را رد کند. دو سال بعد پك ها قریب 150 میلیون دلار به نامزدهای کنگره کمک کردند. و در نخستین پانزده ماه دوره انتخابات 1994-1993 آنها 70 میلیون دلار کمک نمودند. حمایت پك ها از مبارزات انتخاباتی اینک آنقدر گسترده است که می‌توان آنها را «احزاب سیاسی جدید» خواند .
نقش پك ها به ویژه در حمایتشان از «راست جدید» در سالهای 1980 مشهود بود. پك هاي دفاعی که توسط بزرگترین پیمانکاران دفاعی کشور حمایت میشوند و پك هاي طرفدار اسرائیل معمولاً جزو بزرگترین کمککنندگان میباشند. در مارس 1994، دقیقاً هشت ماه قبل از انتخابات نوامبر کنگره، برای مثال، فقط ده پك پیمانکاران نظامی پنتاگون بیش از 2 میلیون دلار به مبارزات انتخاباتی کنگره کمک کرده بودند. قاعدتاً این پول به سوی اعضای متصدی کنگره می‌رود که در کمیتههای دارای صلاحیت در خصوص منافع پك ها خدمت می‌کنند، مانند کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان و سنا و کمیتههای فرعی تخصیص بودجه دفاعی. در مورد پك هاي طرفدار اسرائیل، که در سال 1984 به تنهائی 4 میلیون دلار صرف کرد، «بالاترین تمرکز (کمکها در آن سال) در خصوص رقابتهای مربوط به اعضای کمیتههای سنا و مجلس نمایندگان با صلاحیت خاورمیانه‌ای و در مخالفت با پنج سناتوری که از فروش هواپیماهای آواکس به عربستان سعودی طرفدارای کرده بودند ]در 1981[» . سناتور چارلز پرسی از ایلینویز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، هدف تلاشهای پك یهودیان بود و در انتخابات مجدد به پل سایمون، رقیب سرسخت طرفدار اسرائیلش باخت. همه یهودیان در آمریکا، از این ساحل تا آن ساحل، جمع شدند تا پرسی را بیرون رانند، .
پك ها به وضوح الگوی تأمین مالی مبارزه انتخاباتی را تغییر دادند، و آنها نظر منتقدان سیاست گروه فشار را تقویت کرده‌اند، که اظهار میدارند که برخی گروهها اهرم فشاری دارند بر روند سیاسی نسبت به دیگران. با وجود این، نیروی متعادلکننده ایستادگی میکند، هیچ گروه فشار خاصی تمامی گستره سیاستگذاری خارجی، شامل امنیت ملی و اقتصاد را در سلطه ندارد، و هیچ پك خاص یا ائتلافی از پك ها فرمانروای مطلق نیست. سیاست کماکان می‌رود که از طریق مصالحه میان منافع ویژه متضاد حاصل آید. از اینروی سیاستگذاری خارجی شبیه یک میهمانی خانگی درست کردن آب نبات است: هر گروهی میکوشد تا سیاست را به طرف خودش بکشد در حالیکه در مقابل کشش دیگران مقاومت میکند. نتیجه اینست که سیاست نمیتواند در جهتی قابل تشخیص حرکت کند. این تقلا راهحلهای میانی و حفظ وضع موجود را تشویق میکند.
وقتیکه تقریباً هر امری سازمانیافته است، جامعه به نقطهای میرسد که تقریباً هیچ کاری نمی‌توان کرد. گروههای با نیروی محدود معمولاً آن را آسانتر مییابند که پیشنهاد کس دیگری را وتو کنند تا اینکه اصرار ورزند بر سیاست مثبت خودشان. وقتی چنین اتفاقی روی میدهد، سیاست منفی می‌شود، و گروههاي فشار تبدیل به گروههای وتو میگردند. حتی در مواردیکه سیاستهای مثبت امکانپذیر است، هر پیشنهاد اساسی باید با هر گروه فشار مربوطه فیصله یابد. و هر چه تعداد گروههای سازمانیافته زیادتر باشد، بیشتر آنها باید مورد مشورت قرار گیرند، تأخیرات ناشی از آن طولانیتر، و تبدیل هر فکر به عمل سختتر صورت می‌گیرد .
آیا شگفتآور نیست که در چنین شرایط مفروضی سیاست خارجی آمریکا حتی در میانه شرایط سریعاً متغیر بین‌المللی نمایانگر استمرار و تداوم است؟ موقعیکه منافع رقیب نزد دولت برای جلب محبت تلاش میورزند، سیاست در برابر تغییر ایستادگی میکند. . نیروهای خنثیکننده، ممکن است کارآمد نباشند، ولی نتیجه معذلک یکی است. منافع قدرتمند نظامی – صنعتی همراه با یک طبقه نخبه همگون سیاستگذاران، تداوم سیاست موجود را ارتقا میدهد، چون منافع به هم پیوستهشان بدرستی برای نیم قرن یا بیشتر ثابت مانده است. تجدیدنظر کردن در سیاست خارجی به معنای به چالش كشيدن منافع قدیمی و پایداری است که آن سیاست را حمایت مینمایند. چون بسیاری از آمریکائیان متنفذ از مصارف نظامی بهره‌مند میشوند، ایالات متحده با سرعت مستمری آمادگی نظامی را دنبال میکند و امروز پنج تا شش مرتبه بیشتر از سایر کشورها صرف امور نظامی مینماید. غیرقابل نفوذ بودن بودجه نظامی در برابر کاستنهای شدید، حتی در مقابل ضرورتهای بودجهای و فقدان خطری مشهود و موجود، گواهی است بر نفوذ منافع قدرتمند و منافع مستحکم قدرتمند.
مدلهای نخبهگرایان و کثرتگرایان ممکن است ضرورتاً منتج به همان سیاستها گردد، ولی آیا کدامیک تأثیر نیروهای اجتماعی بر روند سیاست خارجی را بهتر متجلی میسازد؟ اگرچه بینتیجه، اما شواهد کلی تا حدودی مدل نخبهگرایان را ترجیح میدهد، با اعتبار بخشیدن به نظر ریچارد بارنت (1972) که سیاست خارجی آمریکا «قرقگاه نخبگان است ... برای منفعت آن نخبگان ساخته شده است.» ای. ای. شاتشنایدر در تحقیق کلاسیکش، مردم شبه حاکم (1965)، مینویسد، «نقض در بهشت کثرتگرایان است که کُر بهشتی با طرفداری از طبقه بالا سرود میخواند.» در حقیقت، نخبهگرایان و کثرتگرایان هر دو منظورشان روندی است که وقتی موضوع سیاستگذاری خارجی پیش میآید، در آن مردم عادی اهمیت ناچیزی در تعیین مستقیم امور دارند. (كگلي ، 1384 : 439)
3-مفهوم فرآيند در سياستگذاري خارجي
در بخش ساختار به این نکته اشاره شد که به غیر از ساختار رسمی،ساختارهای غیر رسمی در تعیین و شکل گیری تصمیمات در سیاست خارجی هر کشور وجود دارند.برای فهم این پدیده که نقش مهمی در شکل گیری سیاست خارجی هر کشور دارد می بایست نخست با مفهوم شکل گیری "فرایند" در دستگاه سیاست خارجي هر کشور آشنا گردید.
سیاست خارجى کارآمد و در صحنه در واقع در بطن این واقعیت شکل می گیرد که سیاستگزاران «فرآورده‌هاى اجتماعى» هستند و در نتیجه ارزشها و هنجارهاى حاکم را متجلى می سازند و تصورات آنان از تهدیدات و آسیب‌پذیرى ها است که بعد درونى سياست را به وجود مي آورد. در عین حال این سیاست متأثر از چگونگى سازگارى با محیط بیرونى است . این به مفهوم توانایى تطبیق با دگرگونی هاى حادث در جابه‌جایى قدرت و نحوه توزیع آن در سطح بین‌المللى می باشد. جدا از این که اعتقادى به «اعمال قدرت» باشد و یا به آن به‌عنوان توانایی هاى سیاسى توجه شود.
سیاست خارجى موفق بازتاب همپوشى فرایند شکل‌گیرى اهداف و ماهیت اهداف است به این مفهوم که یک رابطه دوجانبه و متقابل ارگانیک ضرورتا می بایستى فرایند و ماهیت را به هم مرتبط سازد. در این رابطه است که وجود یک ارتباط سیستماتیک ملموس می گردد. این جهارچوب سیستماتیک در عین حال تسلسل دارد و مراحل به ترتیب حادث می شوند و این در جهت شکل دادن به یک سیاست خارجى کارآمد و موفق اجتناب‌ناپذیر است. باتوجه به این که تصمیم‌گیرندگان در تلاش براي پیاده‌سازى سیاست‌هایى هستند که درک آنان را از منافع ملى چه صحیح و چه غلط به حداکثر برساند. پرواضح است که می‌بایستى به شرح دقیق‌تر از این تسلسل پرداخت.
در وهله اول با توجه به نیازها، توان‌مندی‌ها، تهدیدات و فرصت‌ها که در بستر منافع ملى به ارزیابى گرفته مي‌شوند لازم به تعیین اهداف است. در شکل دادن به سیاست خارجى نگاه یک تصمیم گیرنده به اهداف داخلى و یا خارجی و یا ترکیبى از هر دو است، زیرا که داراى پیامدهای بین‌المللى در جهت تامین منافع جهانى است منافعى که از نظر بازیگران، ماهیت ملى می گیرند در واقع «از طریق یک فرایند اجتماعى شکل می گیرند» چرا که بازیگران بین‌المللى در متن یک اجتماع بین‌المللى فعالیت می کنند. اهداف باید به گونه‌اى پابگیرند که مبتنى بر یک رابطه عملى بین روش‌ها و نهایت باشند. اهداف باید از یک‌سو بازتاب نیازها و از سویى دیگر تحت‌الشعاع میزان توان‌مندى کشور در حیطه‌هاى مختلف باشد. مولفه‌هاى قدرت می بایستى در تعیین ماهیت اهداف و چگونگى اجرا و پیاده‌سازى آن تاثیر مستقیم داشته باشند.
به دنبال تعیین اهداف می بایستى شرایط حاکم جهانى ارزیابى گردند به این مفهوم که کشورهاى برتر نظام بین‌الملل که ماموران امنیتى سیستم هستند مشخص شوند، همچنین کشورهاى مسئله‌ساز نظام (دشمنان) معین گردند. این اقدام از این جهت اهمیت دارد که می بایستى اهداف با توجه به ملاحظات جهانى کشورهاى تعیین‌کننده، قواعد حاکم بر نظام بین‌الملل و خطرات به‌وجود آمده از طرف کشورهاى رقیب متعارض شکل بگیرند. باید توجه داشت که این واقعیت جدا از این که ساختار نظام چه گونه می باشد، می بایستى به انجام برسد، چرا که تمامي ساختارها مستعد ایجاد جنگ هستند.
ارزیابی هاى صحیح، ضرورت دسترسى به اطلاعات را در خصوص چگونگى توزیع استعدادها و توان‌مندى ها در سطح نظام بین‌الملل طلب می کند تا بتواند هزینه‌ها را براى پیاده‌سازى اهداف به حداقل و میزان بهره‌مندى از تحقق اهداف را به حداکثر رساند. گستردگى اطلاعات در دسترس در خصوص ماهیت نیروهاى شکل‌دهنده نظام و ماهیت تعامل آنان به سیاستگزاران کمک می کند که تعیین کنند که کدامین یک از روش‌ها و ابزارهاى در دسترس، این فرصت را پیش می آورد که آنان به اهداف مطلوب نظر دسترسى یابند . اطلاعات گردآورى شده هرچه فزون‌تر، متنوع‌تر و چندمنبعی تر باشد احتمال برداشت‌هاى غلط و تفسیرهاى غیرمرتبط راکاهش می دهد و به همان نسبت هم امکانپذیر بودن نیات را مسجل‌تر می سازد. ماهیت اطلاعات که بستگى مستقیم به تعدد و غیرهمگونی منابع دارد این فرصت را نصیب تصمیم‌گیرندگان می کند که از این اطلاعات به‌عنوان منشا قیاس حوادث تاریخى که بیشترین شباهت را با شرایط کنونى دارد به بهره‌بردارى بپردازند . اطلاعات بیشتر ، خود این موقعیت را ایجاد می کند که با توجه به شرایط متفاوت بین‌المللى، عملکردهاى صحیح و کارآمد گذشته با توجیهى متفاوت تکرار و اشتباهات پیشین با بهره‌مندى از کمبودهاى مبتنى بر ناقص بودن اطلاعات محو گردد.
در مرحله بعدى با درونى شدن اهداف و درک طولى وعرضى شرایط بین‌المللى ـ توجه به الگوى حاکم قدرت و کیفیت تعاملات در صحنه جهانى ـ که در واقع به معناى توجه به شرایط داخلى و شرایط بین‌المللى است می بایستى با توجه به امکانات ، توان‌مندى ها و روش‌هاى دستیابى به اهداف معین گردد. در این مرحله می بایستى رابطه همسو و همنوا بین امکانات داخلى و شرایط بین‌المللى یا به عبارت دیگر تطابق بین توان‌مندى هاى روحى و روانى مردم، امکانات مادى در دسترسى حکومت ـ جنبه داخلى ـ و میزان پرستیژ بین‌المللى، موقعیت جهانى، و میزان نفوذگذارى و تاثیرگذارى در صحنه بین‌المللى ـ جنبه بیرونی ـ ایجاد گردد. مقدورات داخلى و فرصت‌سازى‌های خارجى می بایستى از یک ارتباط عقلایى و منطقى برخوردار باشند تا این که امکان‌پذیرى بسیج منابع داخلى در جهت توفیق اهداف خارجى تحقق یابد. از این طریق است که امکان هم‌سویى بین منافع بازیگر و ترجیحات او درخصوص بعضى از اهداف به‌وجود میآید که این خود ضروری‌ترین الزام برای تضمین توفیق اهداف و پیاده‌سازى آنان است. چنین نهایتى گواه است که تمایز بین منافع بازیگر و رفتارهاى او به حداقل کاهش یافته است.
در سیر تسلسل شکل‌دهى به یک سیاست خارجى موفق مرحله‌اى که مي بایستى متعاقب تعیین بهترین ابزارها به دنبال جمع‌آورى گسترده‌ترین اطلاعات مورد توجه قرار گیرد توجیه سیاستها براى مخاطبان داخلى و خارجى مي باشد. با توجه به این که اهداف در پهنه سیاست خارجى براساس اولویت‌هاى داخلى و الزامات خارجى مي بایستى شکل بگیرند پس این ضرورى است که کنترل هر دو محیط به وسیله تصمیم‌گیرندگان مسجل شود تا این که خط مشى ها و اهداف مقبولیت یابند. توجیه داخلى سیاستها مي بایستى با آگاهى به پیشینه تاریخى، جهارچوب تئوریک سیاست خارجی موفق ، جايگاه اجتماعى گروههای ذي نفوذ در حیات سیاسى، شرایط اقتصادی حاکم و ارزش‌هاى فرهنگى مردم ترسیم گردند. در حالى که توجیه خارجى ضرورت دارد که براساس منطق هرج و مرج طلب حاکم بر صحنه جهانى و چگونگى پخش توان‌مندى ها جهت بگیرد. این موضوع که دو مخاطب متمایز در خصوص اهداف یکسان و خط‌مشى هاى هم سو مي بایستى متقاعد شوند و حمایت آنان جلب شود نیاز به تفسیرها و تلقیات متفاوت را از جانب تصمیم‌گیرندگان الزامي مي سازد. محققا در بسیارى از موارد و دوره‌ها ، مخاطب داخلى هیچگاه اشتراک منافع و مصالح با مخاطب خارجى را تجربه نمي کند که این توجیهات متمایز و متفاوت را الزامي مي سازد. به همین جهت تصمیم‌گیرندگان نه تنها مي بایستى به روانشناسى مردم خود آشنا باشند بلکه باید از فضاى ارزشى و نگرش‌هاى حاکم بر مردم دیگر کشورها هم آگاهى داشته باشند. دراین رابطه است که در مرحله قبلى صحبت از جمع‌آورى اطلاعات درخصوص شرایط بین‌المللى شد تا این که در این مرحله توان توجیه نافذ و موثر حادث شود. بدین روى به‌نظر مي رسد که در جهت هموارسازى پیاده کردن اهداف توجیه داخلى از توجیه خارجى اهداف مي بایستى متفاوت باشد و براى هر مخاطبى استدلال‌ها و منطق متفاوتى به کار گرفته شود تا بتوان آنان را در یک سیر واحد در جهت حمایت از اهداف دنبال شده در سیاست خارجى قرار داد. توجیهات داخلى مي بایستى در جهت بسیج منابع داخلى در جهت حمایت از اهداف باشد و توجیهات خارجى می‌بایستى در جهت تقویت موضع و موقعیت جهانى باشد تا تحقق اهداف تسهیل گردد. از سویي مي بایستى از زایل شدن منابع داخلى ممانعت کرد و از سویى دیگر هم مي بایستى از صدمه زدن به جایگاه جهانى و پرستیژ بین‌المللى در رابطه با دستیابى به اهداف ممانعت به عمل آورد. پس توانایى براى توجیه چه در صحنه جهانى و چه در صحنه داخلى بستگى کامل به این دارد که تصمیم‌گیرنده قادر به «تعریف موقعیت» در راستاى اهداف باشد.
به دنبال بسترسازى براى مقبولیت دادن به اهداف از طریق توجیه دوگانه آنان مرحله حیاتى اجراى اهداف طراحى شده پیش مي آید که این همان مدیریت اهداف در سیاست خارجى است. در این مرحله است که نقش رهبرى کاملا نماد پیدا مي کند. رهبرى از پائین‌ترین مراحل تا بالاترین مراحل نقش اساسى در فرایند مدیریت پیدا مي کند چه در این مرحله است که تمامي مراحل به هم پیوند مي خورند تا اهداف به نتیجه برسند. در این نهایت است که زمان، کنترل و تقسیم نقش‌ها مي بایستى به‌عنوان مکمل عمل کنند و کارآیى خود را به مرحله ظهور بگذارند و در واقع ماهیت رهبری دراین مرحله خود را نمایش مي دهد چگونگى استفاده از حمایت‌ها، جگونگى مبارزه با کاستى و چگونه عملیاتى نمودن اطلاعات است که در تحلیل پایانى تعیین‌کننده موفقیت یا شکست در پیاده‌سازى اهداف مي گردد، که این البته کاملا به توانایى در ترغیب افراد به تعلق به علت وجودى بستگى دارد.
فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق در نهایت براین ضرورت استوار است که پیامدهاى اجراى اهداف با توجه به پیش‌فرض‌هاى اولیه و انتظارات ارزیابى شود. در این مرحله است که رابطه سود و زیان به شدت مورد توجه قرار گرفته مي شود به این معنا که میزان منابع انسانى، مادى و معنوى به کار گرفته شده و نتایج حاصله که با توجه به ماهیت دگرگونى در جایگاه جهانى کشور و بازتاب‌هاى داخلى در نظر گرفته مي شود به قیاس مي آید. البته باید در نظر گرفته شود که این ارزیابى مي بایستى در بستر دگرگوني هاى مداوم که در ساختار نظام بین‌الملل شکل مي گیرد و تغییرات در توازن نیروهاى داخلى مورد توجه قرار گرفته شود. آنچه در ارزیابى پیاده‌سازى اهداف به وسیله تصمیم‌گیرندگان به کار گرفته مي شود باز خورد عملیاتى شدن اهداف و نتایج قابل انتظار و پي آمدهاى دور از انتظار است که این نیاز به دسترسى مجدد به اطلاعات تجدید نظرشده و بازبینى مجدد فرایند شکل‌گیرى اهداف و مقاصد دارد. باز خورد اهدافى که از حالت انتزاعى به انضمامي تغییر یافته‌اند ضرورتا تصمیم‌گیرنده را با توجه به ارزیابى مبتنى بر داده‌هاى در دسترس یا به سوى تداوم آن اهداف سوق مي دهد یا این که او را به سازگار نمودن اهداف با واقعیات جدید رهنمون مي گردد. در صورتى که هیچ‌کدام از این دو گزینه مطلوب با توجه به هزینه‌هاى محتمل منطقى جلوه نکنند اين پرواضح مي گردد که اهداف طراحى شده فاقد ویژگي هاى لازم براى تشدید ظرفیت مانور کشور در صحنه جهانى در جهت چانه‌زنى و تقویت موقعیت داخلى حکومت در رابطه با توازن نیروهاى داخلى مي باشد که این به مفهوم ملغى دانستن پیگیرى اهداف بوده و نیاز به شکل دادن به اهداف متفاوت پیش مي آيد. اهدافى که براساس انطباق تعهدات و مقررات کشور باتوجه به واقعیات حاکم جهانى و میزان توان‌مندي های معنوى و مادى داخلى بوده و براساس اطلاعات متنوع و چند منبعي مشخص گردیده باشد.
چارچوب ارائه شده به خوبى بیانگر این واقعیت است که براى تحقق یک سیاست خارجى موفق که در جهت پیوند دادن اولویت‌ها با منابع در دسترس در راستاى بهبود جایگاه جهانى کشور و تقویت اقتدار داخلى با توجه به پیامدهاى مثبت بیرونى آن است ضرورى مي سازد که مراحل مشخص و معینى به ترتیب منطقى مورد توجه قرارگیرد. کشورهاى توسعه‌یافته در طى پانصد سال گذشته موفق شده‌اند که نه تنها استحکام و انسجام داخلى را غنا ببخشند بلکه در بستر این غناسازى توفیق حاصل کرده‌اند که موقعیت جهانى خود را به گونه‌اى شکل دهند که منابع آنان دررابطه با کشورهاى غیرتوسعه‌یافته به بهینه‌ترین وضع حفظ شود. این پیروزى از این جهت براى آنها حاصل گشته است که در مقام مقایسه با کشورهاى دیگر آنان از این ویژگى برخوردار بوده‌اند که تاحدود زیادى جهارچوب شکل‌گیرى یک سیاست خارجى موفق را ملحوظ داشته‌اند. جایگاه سلطه‌گرایانه و ارشادى این کشورها بیش از هرچیز بستگى به آگاهى به ضرورت توجه به فرایند شکل‌گیرى موفق اهداف در صحنه سیاست خارجى داشته است. البته در مراحل تاریخى متفاوت و باتوجه به حوادث متمایز میزان توجه کم و زیاد گشته است اما آنچه مسلم است این مسئله است که تصمیم‌گیرندگان این کشورها به نیکى به این فرایند و مراحل شکل‌دهنده آن آگاهى داشته و دارند و حتىالمقدور سعى ميکنند که در جهارچوب این فرایند حرکت کنند. معضلات و مشکلات ساختارى و نیازهاى ارزشى و ایدئولوژیک هرچند که از اهمیت واعتبار به جهت اصولى برخوردار بوده‌اند اما کلیت فرایند هیچگاه مورد تردید و چالش نبوده است که این نشان دهنده علت منطقى تفوق آنها در صحنه روابط بین‌الملل در پانصد سال گذشته بوده است.
الف-مؤلفه ها ي سياست خارجي و متغيرهاي مؤثر بر آن
اساسي ترين مولفه هاي سياست خارجي عبارتند از : اهداف ملي مورد تعقيب و وسائل نيل به آنها . سياست خارجي هركشور تركيبي از اهداف كه از منافع ملي ناشي شده اند و وسائل كه از قدرت ملي توانائي گرفته اند، مي باشد. و از آنجا كه منافع ملي و قدرت ملي در عين تعاريف متعددي كه از آنان داه شده است، مفاهيم مبهمي هستند، سياست خارجي كه تركيبي از اين دواست، دستخوش ابهام و عدم قطعيت بيشتري خواهد بود. تعامل اهداف ملي و منابع نيل بدانها مضمون هميشگي كشورداري را تشكيل مي دهد. مولفه هاي سياست خارجي براي كليه كشورها، اعم از كوچك و بزرگ، يكسان است . اين تعريف، سياست خارجي را بر اساس اهداف و وسائل موجود براي تحقق آنها تعريف كرده و آن دسته از اقدامات و عواقب نهايي آنها را كه ممكن است با مقاصد بيان شده كشورها مربوط يا نامربوط باشد، ناديده مي گيرد. مضمون دقيق سياست خارجي همچنان مورد بحث علماي علم سياست و روابط بين الملل است.
سیاست خارجى موفق جدا از این که چه تعریفى براى سیاست خارجى در نظر بگیریم و آن را تداوم سیاست داخلى و یا ماهیتى جدا از ملاحظات داخلى مطرح کنیم، مي بایستى بستر مناسب براى امکانپذیر نمودن فرایند شکل‌گیرى آن به وجود آید. این بستر مطلوب مولفه‌هاى گوناگونى را در برمي گیرد و سرشت این مولفه‌ها است که کیفیت چارچوب را مشخص میکند. بسترسازى نیازمند وجود یک تعریف دقیق و جامع از منافع ملى است که براثر کنکاش بین گروه‌هاى ذي نفوذ در صحنه سیاست خارجى، تصمیم‌گیرندگان سیاسى، نخبگان جامعه و توده‌ها شکل مي گیرد، خواه مردم به‌عنوان «توده تحت نفوذ» و یا «توده متوجه و بیدار» تصویر گردند. رسیدن به یک نگاه همسو اما نه یکسان از منافع ملى که برآمده از مباحثه ملى در سطح جامعه است در جهت شکل دادن به بستر ضرورى براى شکل‌گیرى فرایند سیاست خارجى موفق اجتناب‌ناپذیر است. منافع ملى در واقع «قوانین عینى» سیاست مبتنى بر قدرت می باشد که براى توفیق در رسیدن به اهداف ضرورت اجماع در مورد آن ضرورى است. البته در مباحثه ملى درخصوص منافع ملى مي بایستى معین گردد که کدام یک از این منافع داراى اولویت هستند. به عبارتى دیگر این باید مطرح گردد که در این اولویت‌بندى منافع حیاتى، منافع میان‌مدت و منافع بلندمدت چه هستند و نحوه دستیابى به آنها چگونه است؟ در کنار نگاه به الویت درخصوص منافع ضرورى است که مشخص شود کدام کشورها در بدنه نظام بین‌المللى هنجارساز هستند. به دنبال این هویت‌سازى همچنین باید توجه شود که از بین این کشورها چه دسته‌اى داراى منافع یکسان هستند و چه دسته‌اى داراى منافع مکمل مي باشند و کدام یک داراى منافع متضاد و متعارض هستند. دلیل این تعیین موقعیت بسیار حیاتى است چرا که هر یک ازآنها با توجه به تفاوت در میزان ایجاد خطر و ایجاد فرصت این را الزامي مي سازند که منابع و سرمایه متفاوت سیاسى، نظامي، اقتصادى و فرهنگى به آنها اختصاص داده شود. تضاد منافع با کشورهاى هنجارساز توسل به نگاه امنیتى به روابط را ضرورى مي سازد چرا که منافع حیاتى کشورها که همانا استقلال، حاکمیت و یکپارچگى ملى است در معرض خطر قرار مي گیرد. منافع مکمل و یکسان نیازمند شکل دادن به یک خط‌مشى مبتنى بر همکارى و اشتراک مساعى مي باشد. البته باید توجه داشت که براى داشتن یک تعریف مشترک در داخل کشور که در خصوص آن تمامي عوامل و عناصر مطرح در طراحى سیاست خارجى اتفاق نظر داشته باشند چند پیش شرط ضرورى هستند :
1- نخبگان سیاسى و توده‌هاى مردم می‌بایستى در خصوص سیستم سیاسى حاکم داراى اشتراک هنجارى باشند؛
2- تصمیم‌گیرندگان صحنه سیاست خارجى و توده‌هاى مردم ضرورت دارد که نسبت به سیستم سیاسى ، بهره‌مند از پذیرش عملى باشند؛
3- تصور و برداشت طراحان و مجریان سیاست خارجى در مورد تاریخ معاصر که هم مي تواند آنان را در خصوص تصمیم‌گیرى در مورد حوادث مشابه دچار اشتباه و یا فارغ از اشتباه سازد مي بایستى در تقابل با تصورات و برداشت‌هاى تاریخى توده‌ها نباشد.
این پیش‌شرط‌ها در جهت تحقق اتفاق‌نظر درخصوص منافع ملى از این جهت ضرورى است که منجر به این مي گردد كه مردم بر این تصور باشند که در فرایند سیاستگذارى خارجى دخیل هستند و نخبگان سیاست خارجى هم این احساس را داشته باشند که از مشروعیت تصمیم‌گیرى برخوردار هستند.
علماي روابط بين الملل بر اين عقيده اند كه سياست خارجي هر كشور مستقيما با عناصر قدرت ملي آن كشور در ارتباط است. مي توان براي تعيين قدرت ملي يك كشور ميان دو دسته از عوامل تفكيك قائل شد: عوامل نسبتا با ثبات و عواملي كه همواره دستخوش دگرگوني هستند. جغرافيا به وضوح باثبات ترين عاملي است كه شالوده قدرت ملي راتشكيل مي دهد. همچنان رودها، درياها، اقيانوسها، دره ها، دشت ها و كوه ها مهمترين صحنه هاي ترجمه سياست ها و استراتژي هاي طراحي شده مي باشند. تفاوت كشورها در ارتباط با قدرت آنان مانند تفاوت آنان در شكل و اندازه كشورشان است. منابع طبيعي نيز يكي ديگر از عوامل باثبات در ميزان قدرت يك ملت نسبت به ملل ديگر است. مواد غذايي، مواد خام و از جمله منابع مدني خصوصا نفت و گاز از جمله مظاهر توان يك كشور بشمار مي روند. قدرت صنعتي و يا تكنولوژيك در زمينه هايي مانند صنعت، حمل و نقل، ارتباطات و يا كشاورزي خود مي تواند گوياي قدرت يك كشور باشد. آمادگي نظامي مستقيما با قدرت يك كشور در رابطه است و در ذيل آمادگي نظامي مي توان به عواملي همچون تكنولوژي نظامي، رهبري، كميت و كيفيت نيروهاي مسلح پرداخت. جمعيت يك كشور نيز نمادي از قدرت ملي آن كشور مي تواند باشد و البته اين موضوع الزامي نيست. شايد از خود جمعيت، توزيع جمعيت و روند رشد جمعيت مهمتر باشد. در ميان عوامل كيفي مربوط به قدرت ملي مي توان از منش ملي، روحيه ملي ، كيفيت حكومت و جامعه و كيفيت ديپلماسي نام برد. شايد بتوان گفت كه ديپلماسي مغز متفكر قدرت ملي است. همانگونه كه روحيه ملي روح آن است. اگر قدرت ديد آن كاهش پيدا كند، قدرت داوري آن دچار اشكال شود، و اراده آن تضعيف گردد، همه امتيازات ناشي از موقعيت جغرافيايي، خودكفايي در مواد غذايي، مواد خام، توليد صنعتي، آمادگي نظامي، تعداد و ويژگيهاي جمعيتي در دراز مدت چندان به كار ملت نخواهند آمد. ملتي كه بتواند به داشتن همه اين امتيازات ببالد، اما ديپلماسي مناسب با آنها را نداشته باشد، ممكن است از طريق وزنه خالص سرمايه طبيعي اش به موفقيت هاي موقت نائل شود. اما در دراز مدت با بكار اندختن ناقص، ناپيوسته و مسرفانه اين سرمايه طبيعي در راه اهداف بين المللي ملت، آن را بر باد خواهد داد . ( مورگنتا ، 1374 : 246)
متغيرهاي موثر بر سياست خارجي را مي توان به پنج گروه تقسيم نمود :
1- متغيرهاي فردي : اين متغيرها به برداشتها، تصورات و ويژگي هاي تصميم گيران مربوط مي شود. احتياط در مقابل بي ملاحظگي، عصبانيت در مقابل دورانديشي، عمل گرايي در مقابل آرمانگرايي، احساس برتري در مقابل احساس حقارت و … اين گونه متغيرها بر سياست خارجي و تصميم گيري در آن تاثير بسياري دارد. زيرا اين يك انسان است كه مي بايد در يك لحظه بحراني تصميم بگيرد و مسائل كوچك مانند اين كه سياستمدار امروز صبح قبل از آمدن به وزارت خارجه آيا با همسرش بگو مگو داشته يا خير در تصميمات آن روز سياستمدار تاثير بسزايي دارد.
2- متغيرهاي نقش گرايانه : اين متغيرها معمولا به عنوان شرح مشاغل يا قواعد رفتاري مورد انتظار از مقامات تعريف مي شود. منظور از مقامات افرادي مانند رئيس جمهور، وزراء، مقامات اداري عالي رتبه، نمايندگان مجلس و نخبگان ديگري است كه در سياست خارجي دخالت دارند. صرفنظر از شخصيت رواني يك فرد، وقتي وي نقش خاصي را به عهده مي گيرد، رفتار وي بر اساس انتظاراتي كه مردم از آن نقش دارند، بطور قابل توجهي تغيير مي يابد.
3- متغيرهاي ديوانسالارانه : اين متغيرها به ساختار و فرآيندهاي يك حكومت و تاثير آنها بر سياست خارجي مربوط مي شوند. بوروكراسي در هركشوري داراي يك روند پيچيده مي باشد. اكثر تصميم گيري ها در سياست خارجي به نوعي منعكس كننده منافع متعارض ادارات مختلف دولتي، دستگاه هاي نظامي و دواير وابسته بدانهاست. رفتار دولت آمريكا در جريان خليج خوكها و مذاكرات شوراي امنيت ملي آمريكا نشان مي دهد كه هركدام از مراكز دولتي مانند وزارت خارجه، سازمان مركزي اطلاعات، وزارت دفاع و… آن طرحي را پيشنهاد مي كردند كه منافع مركز و يا اداره خود را حد اكثر مي ساخت.
4- متغيرهاي ملي : منظور از متغيرهاي ملي، متغيرهاي زيست محيطي نظير وسعت، موقعيت جغرافيايي، عوارض زميني، آب و هوا و منابع طبيعي كشورهاست. براي مثال، يك كشور قاره اي كه از مرزهاي آسيب پذير و موقعيتي استراتژيك برخوردار است، احتمالايك استراتژي تهاجمي در پيش گرفته و يا حمايت يك كشور قدرتمندتر و متحركتري را بخود جلب خواهد كرد. منظور از متغير هاي ملي كلان، همان عواملي است كه قبلا تحت عنوان عوامل بوجود آورنده قدرت ملي از آنها بحث كرديم. عامل اقتصاد در اين ميانه از اهميت بيشتري برخوردار است. مراحل مختلف توسعه اقتصادي اعم از داخلي و خارجي مي تواند تبيين كننده درجات متفاوت و مختلف استقلال سياست خارجي باشد.
5- متغيرهاي نظام گرايانه : منظور آن دسته از متغيرهايي است كه نسبت به كشور مورد مطالعه، خارجي محسوب مي گردند. براي نمونه، ساختار و فرآيند هاي كل نظام بين الملل را مي توان در اين مقوله قرار داد. نظام نوين بين المللي، توازن قدرت، نظام تك قطبي يا چند قطبي هركدام به صورتي بر سياست خارجي كشورها تاثير خواهند داشت مثلا سياست خارجي ايران در سيستم دو قطبي بدون ترديد با سياست خارجي اين كشور در دوره پس از فروپاشي شوروي متفاوت خواهد بود. اين متغيرها تصميم گيري در كشورهاي كوچك را بيشتر تحت تاثير قرار خواهد داد تا كشورهاي قوي و بزرگ.
ب-محيط شكل گيري سياست خارجي
فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق که برتافته از اجماع نظر در خصوص منافع ملى است در انتزاع شکل نمي گیرد بلکه در بطن یک محیط دو بعدى قوام مي يابد. همانگونه که منافع ملى همیشگى هستند ضرورت اجتناب‌ناپذیرى محیط هم پذیرفته شده است. محیط بسترساز سیاست خارجى موفق، دو بخش متصل و همسو را تشکیل می دهد که یکى محیط روانى و دیگرى محیط عملیاتى است.
محیط روانى شکل گرفته از اعتقادات و تصورات تصمیم‌گیرندگان در خصوص منافع ملى، در صحنه سیاست خارجى و نقش مردم در تحقق این منافع می باشد. در این محیط است که اهمیت ماهیت روانى حاکم در بین رهبران مسئول سیاست خارجى و چگونگى ارتباط آن با ارزش‌هاى توده‌هاى مردم مورد توجه قرار می گیرد. فرایند سیاست خارجى موفق تنها هنگامي امکانپذیر است که محیط روانى که بر بستر آن این سیاست شکل می گیرد بر تافته از تداخل و در هم‌تنیدگى ارزشها و هنجارهاى هم سوى مردم و رهبران باشد. درتمامي جوامع سیاست خارجى بر بستر محیط روانى شکل می گیرد اما تنها در کشورهایى سیاست خارجى موفق پا می گیرد که این محیط روانى برآمده از ارزشها و تصورات مشترک تصمیم‌گیرندگان و مردم باشد. در شرایطى که محیط روانى برآمده از تضاد ارزشى بین مردم و رهبران باشد محققا به هیچ نحوى امکان شکل‌گیرى فرایند سیاست خارجى موفق وجود ندارد. در محیط روانى که بر بستر آن سیاست خارجى موفق قوام می یابد رهبران قاطع عمل می کنند. به این معنا که به جهت وجود تعدد گزینه همیشه امکان تصمیم‌گیرى به وسیله بازیگر وجود دارد. در چنین محیطى تصمیم‌گیرنده یکنواخت عمل مي کند به این معنا که در شرایط مشابه تصمیمات مشابه را اخذ می کند. در یک چنین محیطى تصمیم‌گیرنده همیشه اولویت قائل مي شود و انتخاب‌ها براساس ترجیحات ردیف مي شوند و در نهایت این که همیشه فرصت انتخاب وجود دارد به این صورت که همیشه گزینه‌اى انتخاب مي شود که در طبقه‌بندى از اولویت بالاترى برخوردار است. تمامي اینها به آن معنا است که تصمیم‌گیرنده براساس یک عقلانیت حصار شده و براساس رابطه سود و زیان تصمیم می گیرد. در محیط روانى مناسب براى شکل دادن به فرایند سیاست خارجى موفق تصمیم‌گیرنده مي بایستى از رهبرى بهینه‌گر از یک سو و رهبرى متقاعدکننده از سوى دیگر برخوردار باشد. تصمیم‌گیرنده مي بایستى بهینه‌گر باشد به این معنا که بايد تمامي گزینه‌ها را در حیطه سیاست خارجى در برابر خود قرار دهد. چون او خواهان تحقق ارزش‌هایى است که آنها را مطلوب مي داند پس او خواهان ایجاد نظمي است که براساس آن ارزشها شکل گرفته باشد. او یک نگاه بلندمدت در زمینه اهداف دارد و خواهان این است که حتى اگر به ثمر رساندن آن اهداف در مدت دوره تصمیم‌گیرى او تحقق نیابد اما بعد از خروج او از صحنه امکان‌پذیرگردد. از این جهت است که اهداف براساس یک سرى تجویزات ارزشى تعیین مي شوند و اولویت‌ها و یا منافع شخصى کمترین تاثیرگذاری را در شکل دادن به ماهیت و تعیین اهداف دارند. در این جهارچوب این ارزشها هستند که تعیین‌کننده هستند و هدف این ارزشها بهینه‌سازى مي باشد. در عین حال با توجه به واقعیات رهبران و تصمیم‌گیرندگان در پهنه سیاست خارجى مي بایستى در عین بهینه‌گر بودن در هنگام تصمیم‌گیرى ،هدف متقاعد کردن را داشته باشند. به جهت محدودیت‌هاى ساختارى، کمبود زمان تصمیم‌گیرى، کمبود اطلاعات، فقدان منابع لازم براى پردازش اطلاعات و اولویت‌هاى شخصى و ارزشى تنها به بعضى از گزینه‌ها توجه مي شود چون این گزینه‌ها تنها انتخاب‌هایى هستند که شدنى مي باشند. در این حالت رهبران تنها اهدافى را تعقیب مي کنند که در کوتاه مدت جواب دهند و توجیه می كنند که این اهداف کوتاه‌مدت از این جهت انتخاب می شوند که زمینه‌ساز اهداف بلندمدت و به عبارتى بهینه‌سازى هستند. تصمیم به از پیش پا برداشتن معضلات کنونى است و برنامه‌ریزى بلندمدت مد نظر نمي باشد. در حالى‌که تصمیم‌گیرنده بهینه‌گر اصولا هدفش این است که معضلات پیش نیایند و فرصت ابراز وجود پیدا نکنند، رهبر متقاعدکننده خواهان دسترسى به اهداف کوتاه‌مدت با توجه به ارزشها و تصورات حاکم است. متقاعد کردن در برگیرنده انتخاب یک گزینه است که شاخص خاصى را دربرمي گیرد و یا از آن فراتر مي رود، اما به هیچ‌وجه این مسئله تضمینى بر این نیست که این گزینه بهترین و یا منحصر به فرد باشد. تصمیم‌گیرنده متقاعد برخلاف بهینه‌گر سعى دارد نشان دهد که سازوکار انتخاب چقدر ساده است. رهبران بهینه‌گر به ماهیت اهداف توجه دارند چون به اهداف بلندمدت توجه دارند و استراتژیک فکر مي کنند در حالى‌که رهبران متقاعدگر توجه را به فرایند معطوف مي کنند براى آنها تنها فرایند شکل‌گیری اهداف از اهمیت برخوردار است. البته باید دقت کرد که در یک محیط روانى مطلوب براى شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق همیشه این ماهیت است که توجیه‌کننده و تعیین‌کننده فرایند است و رهبران بهینه‌گر آگاه هستند که اطلاعات و زمان در هنگام تصمیم‌گیرى کم هستند بنابراین آن ها تاکید بیشترى بر ارزشها و مبانى ارزشى می گذارند تا این فشار زمانى و اطلاعاتى را جبران کنند. رهبران بهینه‌گر ارزشی تر هستند و کمتر به مصالحه تن در می دهند درحالى‌که رهبران متقاعدگر به جهت این که تنها به فرایند توجه دارند تاکید بیشترى بر مصالحه دارند به قول "مک نامارا" «هر عضو کابینه باید آنچه را انجام دهد که رئیس‌جمهور می گوید». با توجه به این که محیط روانى براساس ارزشها شکل می گیرد پس می توان این نتیجه را درک کرد که چرا رفتار کشورها و توانایى آنان در تحقق اهداف متفاوت و متمایز است. بعضى کشورها در تحقق اهداف موفق هستند که این بازتاب یک سیاست خارجی موفق است و بعضى از کشورها که داراى ساختار سنتى تصمیم‌گیرى هستند در این که اهداف تعیین شده را پیاده سازند با شکست مواجه می شوند. هر زمان ارزش‌هاى رهبران و مردم هماهنگ باشند شرایط درونی براى شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق مهیا است و هر زمان که این هم‌آهنگى وجود نداشته باشد شرایط نامناسب هستند پس سیاستها هم موفق نخواهند بود. محیط روانى بازتاب ارزشها و تصورات رهبران و تصمیم‌گیرندگان در صحنه سیاست خارجى مي باشد.
محیط بیرونى هم ضرورت دارد و آن هم در واقع همان محیط عملیاتى است. درحالى‌که محیط روانى جنبه روان‌شناختى فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق است محیط عملیاتى در واقع جنبه ساختارى است. محیط عملیاتى مطلوب براى شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق برآمده از ارزیابی صحیح رهبران از ماهیت قدرت و چگونگى توزیع آن در صحنه جهانى است. اهداف در حیطه سیاست خارجى تنها هنگامي فرصت تحقق پیدا می کنند که تصمیم‌گیرندگان واقعیات قدرت را بپذیرند واهداف را در رابطه با آن شکل دهند. محققا تمام کشورها در بستر محیط عملیاتى می بایستى به پیاده‌سازى اهداف بپردازند اما تنها کشورهایی موفق می شوند اهداف را مسجل کنند که ارزیابی مبتنى بر واقعیات از قدرت را در دستور کار خود قرار دهند و این نیز درک ماهیت ساختار نظام بین‌الملل است. در بحث پیرامون محیط عملیاتى دیگر روان‌شناختى رهبران، ارزش‌هاى حاکم بر جامعه و میزان تطابق ارزش‌هاى مردم و رهبران مورد توجه نميباشد بلکه به جنبه ملموس و بنیادى شکل‌دهنده بستر شکل‌گیرى سیاست خارجى توجه می شود. محیط عملیاتى در واقع نگاه را متوجه تعامل واحدهاى شکل‌دهنده نظام بین‌الملل ـ کشورها ـ و موقعیت این کشورها یا بازیگران در رابطه با یکدیگر در صحنه روابط بین‌الملل مي نمايد
در ساختار نظام بین‌الملل در واقع نگاه متوجه شکل و ترتیب قرار گرفتن کشورها می باشد. در صحنه داخلى ساختار براساس سلسله مراتبي استوار است که آن هم با توجه به ماهیت قوانین و ارزش‌هاى حاکم به وجود می آید اما در صحنه جهانى نحوه قرار گرفتن اجزاى تشکیل‌دهنده نظام بین‌الملل به جهت ماهیت هرج و مرج‌گراى حاکم در جهان براساس قوانین نمی باشد بلکه با توجه به میزان قدرت واحدهاى شکل‌دهنده نظام است و به همین دلیل است که ما شاهد هستیم که بازیگران جهانى با وجود تفاوت ارزشى در بسیارى از موارد در برابر حوادث مشابه به گونه‌اى همگون عمل می کنند. توزیع توان‌مندى ها در صحنه بین‌الملل است که ماهیت ساختار نظام بین‌الملل را شکل می دهد و رهبران و تصمیم‌گیرندگانى که اهداف خود را با توجه به نحوه تقسیم قدرت در صحنه جهانى در رابطه با منافع خود شکل دهند محققا بستر مطلوب را براى شکل دادن به فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق به‌وجود آورده‌اند.
توان‌مندى ها در سطح سیستم به یک میزان تقسیم و پخش نشده است و به همین دلیل است که کشورها جایگاه واحد و یکسان در سطح سیستم ندارند. بعضى از بازیگران در موقعیت هدایتى قرار دارند و بعضى دیگر در موقعیت ضعف جاى دارند. قدرت در واقع از راه مقایسه توان‌مندى هاى واحدهاى تشکیل‌دهنده نظام بین‌الملل ـ کشورها ـ محاسبه مي گردد. با توجه به این واقعیت است که «سیستم بین‌الملل دولتها را مجبور و تحریک می کند که قدرت خود را افزایش دهند». با توجه به این موضوع است که باید بیان کردکه سیاست خارجى موفق در واقع به مفهوم همپوشى توانایی در کنترل بازیگران، توانایى در اعمال تهدید و توانایى در ارائه تشویق است. کنترل منجر به ایجاد عادات ميشود تهدید سبب‌ساز ضرورى شدن عادات مي گردد و تشویق عادات را نهادینه ميسازد و آنها را به نظر طبیعى و عقلایی می رساند. براین اساس باید گفت که سیاست براساس تعامل «عادات و تهدیدات» است. تصمیم‌گیرندگان تنها هنگامي قادر به کنترل، تهدید و تشویق هستند که جایگاه مطلوب در نظام بین‌الملل داشته باشند و این در ابتدا نیازمند این است که به واقعیات ساختار آشنا بوده و با توجه به این آشنایى اهداف به گونه‌اى شکل بگیرند که در نهایت به تقویت و بهبود جایگاه بین‌المللى منجر شوند و نه این که موجب تضعیف یاکاهش موقعیت جهانى گردند.
فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق تنها هنگامي امکانپذیر است که اهداف در رابطه با الگوى قدرت تنظیم گردند و اولویت‌هاى شخصى و ترجیحات فردى رهبران تابعى از نحوه توزیع قدرت در صحنه جهانى باشند. پس ضرورى است که ساختار تصمیم‌گیرى جدا از ماهیت آن که ممکن است دموکراتیک و یا اقتدارگرا باشد بتواند از قدرت ملموس در دسترس کاملا بهره‌بردارى کند و دیگر بازیگران را متوجه قدرت‌هاى بالقوه خود سازد. رهبران باید از این توان برخوردار باشند که از منابع بهره‌بردارى نشده به گونه‌اى مطلوب استفاده کنند به مانند بسیج توده‌هاى غیرفعال در جهت تحقق یک هدف خاص. هدف از کسب قدرت تسهیل نمودن فرایند شکل‌گیرى اهداف در سمت و سویى است که مطلوب نظر تصمیم‌گیرندگان ميباشد. در اختیار داشتن قدرت به این مفهوم است که ميتوان دیگر بازیگران را در صحنه بین‌المللى در صورتی که متحد و دوست باشند کمک کرد و در صورتى که رقیب باشند مجبور کرد و در صورتى که دشمن باشند محروم کرد و یا با آنها مخالفت کرد. البته قدرت ميتواند امرى باشد براساس مقدورات نظامي و می‌تواند پذیرفتنى باشد که براساس داشتن ظرفیت در ترغیب دیگران است. داشتن هر دونوع قدرت محققا مطلوب‌ترین شرایط را ایجاد ميکند چرا که قدرت چانه‌زنى را افزون می کند و محدوده چانه‌زنى را نیز گسترده می سازد و در نهایت این که فرصت و توانایى تشدید بهره‌ورى از قدرت را برای تحقق اهداف به‌وجود می آورد.
آنچه قدرت را مفید می سازد مطلق بودن آن نیست بلکه قابلیت استفاده از آن می باشد که این بستگى به متناسب بودن آن با اهداف دارد. شناخت ماهیت نظام بین‌الملل و ساختار حاکم که در بستر آن می بایستى کشورها یا بازیگران بین‌المللى با یکدیگر تعامل کنند سبب می شود که اهداف با توجه به توان‌مندي ها و جایگاه دیگر کشورها در حیطه بین‌المللى شکل بگیرند. به این جهت است که کشورها به‌طور مداوم در جهت افزایش قدرت خود ميباشند تا این که حوزه نفوذ خود را افزایش دهند تا بتوانند اهدافى را که خواهان آن هستند عملیاتى گردانند و مقاصد خود را پیاده کنند. بنابراین، این ضرورت وجود دارد که کشور از آنچنان قدرتى برخوردار باشد که «کارآیى شرایط قاطع» را فراهم آورد تا در پناه آن فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق امکانپذیر گردد. ساختار نظام بین‌الملل نقش تعیین‌کننده در امکانپذیر نمودن تحقق اهداف به‌عنوان یک عامل بیرونى را دارا ميباشد، چرا که این ماهیت نحوه توزیع قدرت در صحنه جهانى است که منابع تهدید، درجه تهدید، سرچشمه تهدید، امکان بازدارندگى، حوزه امنیتى، امکان افزایش بحران، نوع عملیات نظامي و اهمیت داشتن و یا فقدان متحدین را معین می کند. محیط عملیاتى هنگامي بسترساز فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق ميتواند باشد که توانایى در تجویز سیاستها و توانایى در پیش‌بینى سیاست‌هاى لازم و پیش‌بینى پیامدهاى نامطلوب به‌وجود آمده باشد. این توانایی ها هنگامي امکانپذیر می شود که جایگاه کشور در صحنه روابط بین‌الملل متناسب با هدفها باشد.
فرایند شکل‌گیرى سیاست خارجى موفق در نتیجه تنها هنگامي امکانپذیر است که محیط روانى و محیط عملیاتى وجود داشته باشند که در بطن این دو محیط است که می توان صحبت از تحقق موفقیت‌آمیز اهداف نمود. محیط روانى مطلوب هنگامي شکل می گیرد که ارزش‌هاى حاکم بازتاب هنجارها و تفکرات رهبران و مردم باشد و محیط عملیاتى مطلوب هم زمانى ایجاد می گردد که تصمیم‌گیرندگان از چگونگى قرار گرفتن واحدهاى تشکیل دهنده ساختار نظام بین‌الملل وقوف کامل داشته باشند و تعیین اهداف ماهیت توزیع قدرت در سطح نظام بین‌الملل را مورد نظر قرار دهند.
ج-مدل ها و سبك هاي تصميم گيري در سياست خارجي
يكي از مسائل مهم در تصميم گيري در سياست خارجي، مسئله اطلاعات است. حجم وسيعي از اطلاعات در جهان كنوني همواره در اختيار تصميم گيران است. فارغ از كيفيت مورد مجادله اين اطلاعات كه مي تواند مورد سوء فهم قرار گیرد. تمام اطلاعات به لحاظ محدوديت هاي ذهن بشري نمي تواند مورد استقاده تصميم گير قرار بگيرد. بنابراين با توجه به واقعيت دنياي ما كه بهرحال مقامات كشورها همه روزه در حال تصميم گيري هستند، اين سئوال پيش مي آيد كه آنان چگونه با انبوه اطلاعات ولي دسته بندي نشده، ناكامل و با كيفيت نامعلوم تصميم مي گيرند. پاسخ اين سئوال آن است كه آنان به ساده سازي رو مي آورند آنان بخش هايي از محيط را كه براي آنان شناخته شده است را با بكار بردن ساختار دانايي موجود خود (عقايد، جهارچوب و تصوير ذهني) براي تفسير و تعبير اطلاعات ورودي، ساده مي نمايند. در تصميم گيري نيز مجددا بازيگران سياسي، با استفاده از مدلهاي شهودي، وسعت و سنگيني پروسه انتخاب را كاهش داده و آن را ساده مي نمايند. هر چقدر كه محيط ، پيچيده تر و نامعلوم تر باشد، افراد بيشتر به مدلهاي شهودي و شناختي در تحليل اطلاعات رو مي آورند تا بتوانند و يا تصور نمايند كه تمام عوامل شناخته شده و مي توانند تصميم مقتضي را اتخاذ نمايند.
تحليلگران سياسي بصورت سنتي بر روي اين مسئله تمركز مي نمودند كه كه چگونه يك تصميم گير بر روي يك راه حل از ميان تعداد متعددي از آلترناتيوها تمركز مي نمايد؟ در همين ارتباط "گراهام آليسون" از سه الگو نام مي برد كه عبارتند از الگوي عقلايي ، سازماني و بوروکراتیک . الگوي بازيگر خردمند يا سياست عقلايي، عمل يك ملت و يا يك حكومت را در برابر يك وضعيت بر اساس محاسبات عقلايي و داده هاي عيني ارزيابي مي كند . چنانکه در بحران كوبا، تحليلگران بر پايه الگوي سياست عقلايي، سياست و عمل اتحاد شوروي را عملي عقلايي توصيف مي كردند كه از زاويه اهداف استراتژيك اين كشور درست بوده است. در الگوي سازماني، آليسن به اين نكته مي پردازد كه هر تصميمي كه اتخاذ شود، بناچار از مجاري سازمانها و نهادهاي خاصي صورت مي گيرد. شناخت سازماني كه تصميمي بر عهده آن واگذار شده است مي تواند ما را از كم وكيف آن تصميم آگاه كند. در الگوي بوروكراتيك، آليسن اين بحث را مطرح مي نمايد كه سازمانها و ادارات بوسيله افرادي اداره مي شوند كه هريك براي خود نقش و صلاحيتي قائل بوده و ممكن است در رقابت با يكديگر قرار داشته باشند. در نتيجه تصميم نه محصول فرآيند كار و وظيفه يك سازمان بلكه محصول چانه زني افرادي تلقي مي شود كه از موقعيت شغلي خود استفاده و به ايفاي نقش مي پردازند. در نتيجه ويژگيهاي شخصي، شغلي، انگيزه ها و عقايد ديوانسالاران در فرآيند تصميم گيري نقش عمده اي ايفا مي نمايد .
مدل بازيگر عقلايي ، بهينه سازي را در يك فضاي تعاملي جهاني اين چنين تصور مي نمايد كه اقتصاد بازار محرك اصلي جامعه و يا سازمان دولتي است. در تئوري مطلوبيت، تصميم گيران اين چنين مي پندارند كه خروجي تصميم از انتخاب هاي در دسترس ناشي مي گردد. در همان زمان كه انتخاب ها از خروجي ها ناشي مي گردد و سپس در مرحله انتخاب راه حل ، بنظر مي رسد كه براي پيشنهاد دادن بهترين ظرفيت كار سختي در پيش داشته باشیم. در زمينه مدل عقلايي و نظم و ترتيب آن مباحث متعددي تاكنون بوده است. هرديدگاه علمي ، به يك نوع نظام عقلايي را تصوير نموده است :
1- روانشناسان معرفت شناختي بر اين بخش متمركز شده اند كه چگونه رفتارهاي هنجارگرا توسط افراد انتخاب مي شود.
2- جامعه شناسان بر روي ساختارهاي اجتماعي، ارزش ها و نرم ها توجه نموده اند.
3- مردم شناسان بحث خود را بر نظرات طرفداران نظريه هاي رسمي اقتصادي (عقلايي) ومباحثات آنان با اقتصاد اساسي (كه ارزشهاي مذهبي و نقطه نظرات اجتماعي بيشتر از دستاوردهاي اقتصادي و سياسي مد نظر است)، معطوف مي دارند.
4- صاحبنظران سياسي بر تفوق عوامل سياسي و نهادهاي سياسي در مراحل تصميم گيري تاكيد دارند.
5- اقتصاد دانان بر بيشينه نمودن ثروت و همزمان توجه به محدوديت هاي متعدد تكيه دارند.
6- نظريه پردازان مالي بر رفتار غيركامل بازار و ظرفيت سود در دوران دلنگراني هاي بازار تمركز دارند.
7- استراتژيست هاي بازار ، انتخاب هاي مصرف كننده كه ما را بسوي انتخاب هاي رفتاري عقلايي سوق مي دهد، را بعنوان بحث بر مي گزينند.
آلیسون،در بحث سبك تصميم گيري چهار رهيافت متفاوت فردي را براي تصميم گيري معرفي مي نمايد. اساس اين بحث بر مبناي شناخت اين موضوع قرار گرفته است كه افراد از لحاظ دو جنبه با يكديگر متفاوتند. اولين جنبه، روش فكر كردن آنهاست. برخي از افرادمنطقي و عقلايي فكر مي كنند و اطلاعات واصله را بصورت مرتب مورد مداقه قرار مي دهند. در برابر، برخي از افراد، بصورت شهودي و خلاق فكر مي كنند. آنها دركي كلي از موضوعات دارند. اين نكته نيز خاطر نشان مي شود كه اين تفاوت ها ماوراي مشخصات انساني عمومي انسانها كه قبلا بدان پرداختيم مي باشد. جنبه ديگر، تحمل ابهام است. برخي از افراد، نياز زيادي احساس مي نمايند تا اطلاعات صحيح را بصورتي فراهم آورند تا ابهام در آن كمترين باشد، در حاليكه برخي ديگر ميتوانند در يك زمان چنيدن انديشه را به نتيجه برسانند. وقتي كه اين دو جنبه با يكديگر در يك جدول تركيب مي گردد، با چهار سبك در تصميم گيري مواجه مي شويم: سبك هاي" امري"،" تحليلي"، "مفهومي" و "رفتاري".
افرادي سبك امري را بكار مي برند كه كه تحمل ابهام كمتري داشته و روشهاي عقلايي را پي گيري مي نمايند. همچنين آنان داراي منطقي كارا هستند. اما كارآيي آنان همواره تحت تاثير تصميم گيري بر اساس اطلاعات كم و ارزيابي تعداد محدودي از بديل هاست. اين سبك از تصميم گيري، تصميم گيري را سريعتر نموده و تصميم گيران متوجه امور كوتاه مدت هستند.
سبك تحليلي تحمل ابهام بيشتري از سبك گذشته داشته و اين ويژگي ما را به نياز به اطلاعات بيشتر و همچنين توجه به بديل هاي زيادتر ، راهنمايي مي نمايد. مديران علاقمند به اين سبك را مي توان مديران بادقت و توانا در تطبيق با شرايط نو دانست.
افرادي كه به سبك مفهومي تصميم مي گيرند، كساني هستند كه به دورنما توجه داشته، مسائل را كلي ديده و آلترناتيوهاي متعددي را در نظر مي گيرند. تمركز آنان بر مسائل دراز مدت بوده و براي استفاده از خلاقيت جهت حل مشكلات، اين مديران مناسبترين افراد هستند.
آخرين سبك يعني سبك رفتاري، مديراني را توصيف مي نمايد كه با ديگران بصورت عالي كار مي كنند. آنها نگران دستاوردهاي همتايان و زيردستان خود هستند. آنها حاضر به قبول پيشنهادات ديگران هستند و بصورت عمده اي به جلسات براي ايجاد ارتباط با ديگران توجه و اتكا دارند. اين قبيل مديران، از مناقشه اجتناب كرده و سعي در رسيدن به توافق دارند.
اگر چه اين چهار مقوله مجزا و واضح هستند، اما اكثر مديران مشخصاتي دارند كه بلحاظ آن در بيشتر از يك مقوله جاي مي گيرند. بنابراين احتمالا بهترين راه آن است كه مشخصه مسلط مدير را انتخاب و در يكي از اين چهار مقوله آنرا جاي دهيم.
دانشجويان رشته مديريت، مديران سطح عملياتي و همچنين مديران اجرايي عالي، بيشترين گرايش را به سبك تحليلي دارند. شايد دليل آن اين باشد كه دروس رسمي مديريت و بازرگاني در دانشگاه ها، تفكر عقلايي را توسعه مي دهند. بعنوان مثال، دروس حسابداري، آمار و امور مالي، همگي تحليل هاي عقلايي ارائه مي دهند.
علاوه بر تمهيد يك چارچوب براي توجه به تفاوت هاي فردي، تمركز بر سبك تصميم گيري براي كمك به فهم اين واقعيت نيز مفيد است كه چگونه دو نفر با هوش و استعداد معادل، با دستيابي مساوي به اطلاعات، مي توانند در روش تصميم گيري و انتخاب راه حل كاملا متفاوت مي باشند.
د-انواع تصميمات سياست خارجي
سه انگاره اساسي در مطالعه روابط بين الملل عبارتند از انگاره هاي" كشور محور"، "چند محور" و "جهان محور". جايگاه علوم رفتاري در ميان سه انگاره فوق، بنظر مي رسد كه نزديكتر به انگاره اول يعني كشور محور باشد . زيرا تصميم گيري در سياست خارجي، پروسه ايست كه مي توان با نگاه رفتاري معرفت شناختي با آن برخورد نمود و طبيعي است كه در نگاه اول، اين كشورها هستند كه سياست خارجي دارند. بنابراين سطح تحليل مي تواند سطح ملي باشد. نكته دوم آن است كه عليرغم آن كه در زبان مصطلح ما از سياست خارجي كشورها صحبت مي كنيم، اما واقعا اين كشور به معناي واقعي كلمه است كه در اين مورد تصميم مي گيرد و يا مسئولين كشور يعني انسانهايي با مشخصات ديگر افراد بشري هستند كه تصميم مي گيرند . به همين دليل برخي از صاحبنظران بر اين عقيده اند كه وقتي كه ما از يك كشور صحبت مي كنيم در حقيقت داريم از تصميم گيرندگان رسمي آن صحبت مي كنيم. آن كساني كه مي توانند عمل به اختيار از جانب مردم و كشور انجام دهند. "كنش يك كشور همان عملي است كه بوسيله افرادي به نام آن كشور انجام مي شود "
برخي از صاحب نظران، تصميمات ســياست خارجي را به سه بخش عمده تقسيم مي نمايند :
- تصميمات برنامه ريزي شده : تصميمات عمده اي كه از عواقب بلند مدتي برخوردار بوده و به دنبال مطالعه، تامل و ارزشيابي مفصل كليه گزينه ها اتخاذ مي شود. اين تصميمات تكرار شده، خوب تعريف شده و براي حل مشكلات، روال هايي از قبل وجود دارد. اطلاعات در مورد مسائلي كه بايد در مورد آنها تصميم بگيريم تا حد قابل توجهي وجود داشته و همچنين احتمال آنكه راه حل ها به نتيجه برسد زياد است.
- تصميمات بحراني : تصميماتي كه در ادواري اتخاذ مي شوند كه تهديد شديدي پيش آمده، زمان پاسخگويي محدود بوده و ميزاني از غافلگيري وجود دارد كه به خاطر عدم وجود پاسخ هايي از پيش برنامه ريزي شده، ارائه پاسخي اختصاصي را مي طلبد.
- تصميمات تاكتيكي : تصميمات مهمي كه معمولا از تصميمات برنامه ريزي شده مشتق شده ومي توانند مورد ارزشيابي مجدد، تجديد نظر، لغو و ابطال قرار گيرند .
نوع ديگري از اشكال تصميم در سياست خارجي را مي توان در شناسايي بعد مرحله و یا ترتیب بندی اتخاذ تصمیم دانست.از اين بعد، تصميمات به دو گروه اساسي و تبعي تقسيم مي شوند. تصميم اساسي به تصميمي گفته مي شود كه به انتخاب اهداف جديد معطوف گردد. چنين تصميماتي ممكن است سبب ايجاد خط مشي جديد و تغيير يا اصلاح سياست قبلي گردند و يا واكنشي به يك موقعيت نوين در محيط باشند. اتخاذ اين گونه تصميمات انحصارا در اختيار رهبران جامعه است. نوع دوم، تصميمات تبعي است. تصميمات اساسي، زمينه را براي تصميمات تبعي فراهم مي كند. اين گونه تصميم ها خود ناشي از تصميم هاي اساسي هستند. اين گونه كارها عمدتا در اختيار تكنوكرات ها و يا مقامات وزارت امور خارجه است.
نوع ديگري از تقسيم بندي تصميمات به منشاء تصميم باز مي گردد. منشاء پويا و متحرك خود سه نوع تصميم گيري را اقناع مي نمايد. اولين آنها، تصميمات ابتكاري و يا ابداعي هستند. اين گونه تصميم ها سبب ايجاد واكنش و رفتارهايي در نظام بين الملل گرديده و در سيستم بين الملل جنبش و تحرك بوجود مي آورند، گرچه از فرآيندهاي داخلي سرچشمه مي گيرند. عقلانيت و انتخاب منطقي-تحليلي در تصميمات ابداعي بيش از ساير تصميمات احتمال وقوع دارد. دومين نوع، تصميمات واكنشي است. اين نـــوع، به منظور واكنش نســـبت به وقايع خارج از كشور اتخاذ مي گردد. نوع سوم تصميمات تكراري است. منظور آن است كه تصميم گيرندگان، با ملاحظه مجدد آلترناتيوها، تصميمات قبلي را تكرار نمايند .
همانطور كه گفته شد سياست خارجي يك كشور برآيند پروسه پيچيده و چند وجهي تصميم گيري است كه تعداد متعددي از دستگاه هاي دولتي و غيردولتي در آن دخالت دارند. هركدام از بازيگران هدف متفاوتي را پي گيري مي نمايند كه بعضا افراد مختلف اهداف متضاد دارند. اين تفاوت دراهداف، زماني كه به تصميم گيري مشخص در سياست خارجي نزديك مي شويم، منجر به بي تصميمي و يا رفتار ناهمساز توسط واحد هاي مختلف دخيل در سياست خارجي مي شود. ناهمسازي در اعمال سياست خارجي خود موجب پيامدهاي جدي در كاهش بازدهي و كم شدن اعتبار يك كشور در سطح جهاني مي شود. اين مسئله زماني جدي تر مي شود كه اهداف مختلف، بصورت همزمان در حال اجرا باشد. بعنوان مثال با يك كشور قرار است كه روابط تجاري همه جانبه داشته باشيم و در همان زمان قراراست كه نسبت به نقض حقوق بشر در همان كشور بشدت اعتراض گردد.
4-نمادهاي كنش فرآيندي در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
در طول تاريخ ، جنگ هاي بزرگ منجر به تحولاتي در نظام سياسي بين المللي و تغييراتي در موقعيت دولت ها در درون نظام شده است . قرن بيستم نيز از اين قاعده مستثني نيست . سه بار طي هشتاد سال ، در جنگ جهاني اول ، جنگ جهاني دوم و جنگ سرد دنيامبارزه و رقابت بين المللي را براي كسب قدت و موقعيتي در حد جهانيو با عواقب آن تجربه كرده است . هر جنگي نيز ايالات متحده را وا داشت تا با سرنوشتش – كه اهميت سياسي ، اقتصادي و نظامي اش را در جهان افزايش داد – روبرو گردد .
رؤساي جمهور آمريكا كه در روزهاي پاياني هر يك از اين منازعات ، ساكن كاخ سفيد بودند تصور مشتركي از آينده كشور داشتند ، كه زمينه در ليبراليسم و آرمان گرايي داشت . وودرو ويلسون كه تحت رهبري وي ايالات متحده در 1917 وارد جنگ عليه آلمان گرديد و به خاطر «جهاني امن براي دموكراسي» جنگيد ، خواستار جامعه اي از كشورها شد كه در نظم نوين جهاني هدفش تضمين «استقلال سياسي و تماميت ارضي كشورهاي بزرگ و كوچك به طور يكسان» باشد . (كگلي ، 1384 : 1)
وودرو ويلسون در تلاش براي الحاق ايلات متحده به جامعه ملل ناكام ماند ، جامعه اي كه او معمار اصلي اش بود . در اين مورد و ساير موارد ايالات متحده از پذيرش چالش دخالت در امور بين المللي كه جنگ جهاني اول به وجود آورد ، امتناع ورزيد و در عوض خواستار بازگشت به الگوي تاريخي انزوا از توطئه هاي آميخته با سياست قدرت اروپا گرديد كه ويلسون آن را به عنوان نظم قديمي و شيطاني توصيف كرده بود . نظمي كه مشخصه آن شبكه اي از قدرت و سوء ظن و وحشت بود . اين استراتژي به از هم پاشيدن نظم و ثبات در دهه بعد از جنگ جهاني اول منجر گرديد ، كه زمينه را براي دومين مبارزه جهاني قرن بيستم جهت قدرت و موقعيت بين المللي فراهم ساخت .
جنگ جهاني دوم از لحاظ جغرافيايي وسيع تر و از لحاظ نظامي مخرب تر از جنگ جهاني اول بود و سياست جهان را به نحو برگشت ناپذيري متحول ساخت . موقعيت ايالات متحده در ساختار سياست جهان نيز شديدأ دگرگون گرديد چه ، اين كشور با قابليت هاي بي نظيزي از جنگ سربرآورد .
جنگ جهاني دوم نه فقط ايالات متحده را به موقعيت يك ابرقدرت در حال صعود سوق داد بلكه نحوه پاسخ گويي اين كشور به چالش هاي بعد از جنگ را متحول ساخت . انزاواجويي قربني شد زيرا رهبران آمريكا و نهايتأ مردم كشور ، بين المللي گرايي و فعال گرايي جهاني را پذيرفتند . بينش جديدي مبتني بر فرضياتي درباره سياست بين المللي كه از تجارب جنگ جهاني و آشوب هاي قبل از آن به دست آمده بود . آرمان گرايي ويلسوني راه را به واقع گرايي سياسي داد كه توجهش معطوف به قدرت است نه آرمان . (كگلي ، 1384 : 2)
فرانكلين دي روزولت ، رييس جمهور ايام جنگ جهاني دوم تا زمان مرگش در آوريل 1945 ، اساس اخلاقي براي دخالت آمريكا در جنگ جهاني دوم را كوششي دانست به منظور تامين «آزادي هاي چهارگانه» آزاذي سخن و بيان ، آزادي نيايش ، آزادي از فقر و آزادي از ترس .
وي نيز آن گونه كه مورد نظر متفقين بود حامي ايجاد جامعه نويي از ملل متحد بود ، جهت تامين و حفظ ساختار صلح در زماني كه جنگ عليه آلمان و ژاپن خاتمه يابد . همچون ويلسون ، تصور او از جهان بعد از جنگ ، تفوق و ترويج اصول حق تعيين سرنوشت و بازار آزاد بين المللي بود . هاري اس ترومن ، جانشين روزولت ، غالب انديشه هاي روزولت را پذيرفت و نهايتأ اصول آن را با تعريف خودش از نظم دنياي بعد از جنگ منطبق ساخت . (كگلي ، 1384 : 1)
سياست سدبندي به صورت يك استراتژي جهت مقابله با اتحاد شوروي در رقابت ها براي كسب قدرت و مقام پي گرفته مي شد كه مستلزم صرف منابع و قبول تعهداتي بود ماوراي هر چيزي كه كشور قبلأ تجربه كرده بود . (كگلي ، 1384 : 3)
عزم سیاست گذاران آمریکایی طی دوران جنگ سرد به سد کردن توسعه نفوذ شوروی مثال روشنی است از تعاملات ارزشهای پایدار ، اهداف دائمی و تاکتیکهای متغیر ، با این باور که کمونیسم شوروی یک ایدئولوژی بیگانه بود که شیوه زندگی آمریکا را مورد تهدید قرار می داد ، رئیس جمهور ترومن ، که بانی و مبتکر استراتژی سد بندی بود ، درصدد ممانعت از مشارکت اتحاد شوروی در امور جهانی و افزایش قدرت آن بر آمد .
تحت رهبری دوایت آیزنهاور ، استراتژی «لبه جنگ هسته ای » یعنی تهدید به بالا بردن خصومت تا آستانه خطر جنگ هسته ای مورد تاکید بود . چون ایالات متحده نه در پی محدود کردن رفتار شوروی بلکه خواهان مجبور کردنش به شیوه های خاصی بود . « همزیستی رقابت آمیز » تحت رهبري جان کندی و لیندون جانسون مورد عمل قرار گرفت . زیرا قابلیت های نظامی شوروی افزایش یافته بود . سیاست لبه جنگ هسته ای آیزنهاور و تهدید به تلافی وسیع هسته ای به نوعی بازدارندگی معروف به « انهدام تضمینی» تغییر پیدا کرد . تحت رهبری ریچارد نیکسون ، جرالد فورد و جیمی کارتر ، « تنش زدایی» قاعده اصلی شد، با سیاست سد بندی که اینک به واسطه استراتژی پیوند دنبال می گردید که بیشتر در صدد پاداش دادن به رفتار همکاری کننده شوروی بود تا ارعاب رهبران شوروی از طریق دیپلماسی اجبار . اینکه رهبران شوروی ، مانند همتایان آمریکائیشان می توانستند مورد اعتماد باشند ، گشایش جدیدی بود . رونالد ریگان ، طی نخستین دوره ریاستش ، به رهیافتی مبارز و مقابله جویانه نسبت به سد کردن توسعه طلبی شوروی بازگشت هنگامیکه وی اتحاد شوروی را به عنوان امپراتوری شریر توصیف کرد . طی دوره دوم ، به هر حال ریگان نیز بیشتر به شیوه های مصالحه جویانه در قبال خصم تاریخی رو آورد . ار آنجا که تغییرات در خود اتحاد شوروی و سیاست خارجی اش استمرار داشت . جورج بوش ابراز امیدواری کرد که « بسوی ماوراء سد بندی حرکت کند» معذلک وی با احتیاط و خودداری پیش رفت و هرگز هدف سدبندی نفوذ شوروی در امور جهانی را کاملا ترک نگفت از اینروی در حالیکه تاکتیک های سیاست سد بندی در طی زمان متحول می شد ، اصول اولیه اش و محوریتش در هدف سیاست خارجی پابرجا ماند در واقع سد بندی اتحاد شوروی به عنوان هدف درجه اول سیاست خارجی آمریکا ، طی دوران نه دولت پشت سر هم و تا پایان جنگ سرد علیرغم تغیرات فوق العاده در اوضاع و احوال خارجی و داخلی کشور باقی ماند وزیر سابق امور خارجه – هنری کیسینجر – خاطر نشان می سازد که درباره سد بندی که طی چهاردهه . سیاست خارجی دوران جنگ سرد آمریکا را تعیین می کرد « عدم توافقات تاکتیکی وجود داشت » ولی چالشی نسبت به مفهوم اصلی آن نبود . (كگلي ، 1384 : 8)
در نوامبر 1989 ديوار برلن فرو ريخت ديواري كه شايد مشهورترين مظهر جدايي شرق و غرب در سال هاي جنگ سرد بين ايلات متحده و اتحاد شوروي بود كه براي بيش از چهل سال استوار بود در كمتر از يك سال پس از اين واقعه عراق به شيخ نشين كوچك صحرايي كويت حمله كرد و ايالات متحده بر اساس همان اصل امنيت جمعي كه ويلسون ، روزولت و ترومن پذيرفته بودند با حمايت بي سابقه اتحاد شوروي در شوراي امنيت ملل متحد ، رهبري را در تجهيز و سازمان دادن پاسخي نظامي به تجاوز عراق به دست گرفت رييسجمهور جورج بوش بلافاصله بعد از جنگ عليه عراق و ظرف يك ماه بعد از فروپاشي اتحاد شوروي و تبديل شدنش به جامعه سست پيوند مشترك المنافع ، خطابه وضعيت اتحاديه را ايراد كرد كه در آن مكررأ از قرن آينده آمريكا سخن گفت قرني كه در آن حكومت قانون در نظم نوين جهاني ، قدرت برتر را خواهد داشت وي با تحسين از نقش رهبري آمريكا تاكيد ورزيد كه : فقط ايالات متحده آمريكا حائز رهبري معنوي و ابزار پشتيباني آن است . به عنوان يك آمريكايي مي دانيم كه در موقعي بايد گام به جلو گذاشته و مسووليتمان را بار ديگر براي هدايت دنيا از آشفتگي تيره ديكتاتورها ، به سوي افق روشن تر ايامي بهتر بپذيريم . (كگلي ، 1384 : 2)
شگفت آن كه پايان جنگ سرد آن چيزهايي را از ميان برداشت كه هدف و ساختار سياست خارجي آمريكا را بعد از جنگ جهاني دوم تشكيل مي دادند يعني ترس از كمونيسم ، ترس از اتحاد شوروي و عزم مصممانه براي مهار هر دو . اين باورها همچنين در پذيرش رسوم بين المللي گرايي كه توسط مردم آمريكا و به ويژه رهبرانشان از زمان جنگ جهاني دوم مورد قبول قرار گرفته بود اهميت داشتند اكنون اين شاخص ها كه نمودار دركي مبهم از نظم و انضباط در جهان بودند از ميان رفته است معدودي افسوس پايان جنگ سرد را مي خورند ولي بحث گسترده درباره اهداف و ابزار سياست خارجي آمريكا – نه چيزي غير از آن چه بعد از جنگ جهاني اول و دوم اتفاق افتاد – نشانگر فقدان بينشي قابل قبول درباره سياست خارجي است حالا موضوع مورد سوال اين است كه آيا ايالات متحده بايد سياست فعال گرايي جهاني اش را ادامه دهد يا بايد به نوعي از انزواجويي كه در گذشته داشت بازگردد ؟ آنتوني ليك مشاور رييس جمهور بيل كلينتون در امور امنيت ملي ، آن را در سخنراني 1993 در دانشگاه جان هاپكينز بدين عبارت بيان داشت : چالشي بنيادي نسبت به سياست خارجي براي ايلات متحده در حال ظهور است چالشي بر سر اين كه ما به هر حال به طور قابل توجهي در خارج از كشور دخيل و فعال خواهيم بود . در يك سو حمايت گرايي است و دخالت محدود خارجي ، در سوي ديگر دخالت فعالانه آمريكاست در خارج به خاطر دموكراسي و توسعه تجارت .
كلينتون خودش به وضوح اظهار داشت كه او مانند سلفش جورج بوش معتقد است كه رهبري آمريكا با توجه به تغيير جهاني الزامي است . او به ترسيم مشابهت هاي موجود ميان چالش هايي پرداخت كه اكنون ايلات متحده با آن روبرو است . مشابهت در شكل دادن به عصر بعد از جنگ سرد با چالش هايي كه ترومن و ديگران در شكل دادن به جهان بعد از جنگ جهاني دوم با آن مواجه بودند با يادآوري اين كه ما در سومين برهه بزرگ تصميم گيري در قرن بيستم قرار داريم ، وي با لحني هيجان آميز پرسيد : آيا ما اشتباهات سال هاي 1920 و سال هاي 1930 را با برگشت دروني تكرار خواهيم كرد يا توفيقات سال هاي 1940 و سال هاي 1950 را با حركت بيروني و بهبود خودمان تجديد خواهيم نمود ؟ (كگلي ، 1384 : 3)
اگر بخواهیم از یک سو اثرات متقابل بین مقاصد ، ابراز و ارزشهای سیاست خارجی را درک کنیم که بقای سیاست خارجی بدانها وابسته است و از سوی دیگر بدانیم كه چگونه و چرا ایالات متحده به تحولات آشکار جهانی به طریقی واکنش نشان می دهد که خواهد داد ما باید دیدگاهی تحلیلی را با عطف توجه بیشتر به رفتارهای مکرر تا رویدادهای گذرا برگزینیم ما در پی درک آن الگوهای مشخص کننده سیاست خارجی آمریکا می باشیم که در رفتار کشور در قبال دیگران مشهود است . الگوی سیاسی شیوه عمومیت دادن و توصیف کردن نیرو و جهت کلی سیاست خارجی است چنین عمومیت بخشیدنی کاملاً و دقیقاً هر تصمیم سیاست خارجی و دلایل مضمر در آن را شرح نمی دهد لذا وقتی ما دست به عمومیت سازی می زنیم ،مواجه با خطر تحریف تاریخ و ارتکاب خطاهای موردی مي باشیم . معذلک با عمومیت سازی این توانایی را بدست می آوریم که بین امور معمول و دائمی با امور موردی و موقتی تمایز قائل شویم . مباحثه ما که سیاست خارجی معاصر آمریکا توسط الگوهای تکرار شده مشخص می شود نه امکان تغییر سیاسی را منکر می شود نه سیاست را بناچار به عنوان امری محصور در قیدهای گذشته می بیند ما نمی توانیم بپذیریم که آزادی ، دمکراسی ، رفاه و ارزشهای پابرجای مرتبط به سیاست خارجی آمریکا منتج به هدفها و تاکتیکهای مشابهی صرفنظر از مقتضیات و شرایط می گردد . در عوض ما بر آنیم که اگر فقط به رویدادهایی که رفتار روز به روز روابط خارجی کشور را می سازد یا هیجان و شعار سیاسی نشانه آنست بنگریم ، در معرض خطر ندیدن الگوی کلی قرار داشته و از اینروی نوسانات موقتی را با تغییر پایدار اشتباه می گیریم .
شیفتگی نسبت به وقایع جاری ، توانایی ما را جهت دید دراز مدت ، و آخرالامر مهمتر از همه ، تحولات و تشخیص نقاط عطفی که موجد گرایشهای جدید می باشد ، کاهش می دهد . معاون سابق وزیر امور خارجه جورج دبلیو.بال به روشنی علیه چنین خطری هشدار می دهد : « متاسفانه شیوه زندگی ما منجمله بستگی داشتن به تلویزیون و وسایل تصویری بیان ، موجب تقویت توجه محدود اغلب آمریکائیان می شود . اقدامات سیاست خارجی جاری ما در هر زمان توجه عمومی را تنها روی یک مساله متمرکز مي سازد ، معذلک در ادراک لحظه ای و تصویری سیاست خارجی ما این خطر جدی وجود دارد که بخش مهمتر تحولات در آمیزه ای از وقایع نامربوط گم شود تداومها نامفهوم و عوامل علی نامعلوم شوند زیرا ما این فهم را نداریم که امور از کجا آغاز می شوند یا چرا منتج می شوند به آنجایی که هستند . ما توسط وقایعی که باید قابل پیش بینی بوده باشند شگفت زده می شویم ما غالبا آنقدر توسط نشانه ها و مظاهر سیاسی تحت تاثیر قرار می گیریم (دو رهبر سیاسی با هم دست می دهند یا به افتخار هم می نوشند) که نمی توانیم آن مظاهر را بعنوان صرفا تجلیاتی بشناسیم که در جزئی از یک روند بوده و در درون چارچوب بزرگتری معنا دارند .
قیاسی با بازار بورس ممکن است این فکر را روشنتر سازد . در هر یکی از روزها بازار بورس آنطور که مثلا توسط میانگین صنعتی داوچونز نشان داده می شود ممکن است بالا یا پائین برود و اینکه دقیقا در روز بعد درست مخالف آن روی دهد معنای چنین نوسانات روزمره ای چیست ؟ تعیین اهمیت آن دشوار خواهد بود مگر اینکه ما به این تغییرات طی یک هفته ، یک ماه ، يا یک سال بنگریم . در اینصورت ما ممکن است متوجه خصوصیات ظهور بازار با رونق (که قیمت و ارزش سهام بالا می رود ) یا بازار کساد ( تنزیل ارزشها و قیمتها ) شویم در حقیقت ما ممکن است حتی قادر شویم که برگردیم به نمونه های روزانه بازار سهام و نکته ای را مشخص کنیم که در آن ، روند قبلی بازار درهم شکست و الگوی جدید به حرکت افتاد به هر حال برآوردها و نمونه های روزانه اغلب به خودی خود کاملا بی معنی هستند فقط از طریق چنین شیوه تحلیلی یی با عطف به ماسبق ، شخص قادر به درک دگرگونیهای عمده در جهت امر می شود و شاید تعیین نقطه ای که از آنجا گرایش جدید شروع به حرکت می نماید . تا حدود زیادی این شیوه در سیاست نیز مانند بازار درست در می آید بدون دانستن اینکه ما کجا بوده ایم . دشوار است که تشخیص دهیم به کجا می رویم هم در سیاست و هم در بازار پیش بینی صحیح بی نهایت دشوار است .
قیاس بازار بورس همچنین کمک به روشن شدن چگونگی وقوع تغییر در سیاست خارجی آمریکا می کند حتی با وجود اینکه ارزشهای پایه ای مانند صلح ، آزادی و دمکراسی پایدار می باشد درست همانگونه که گرایش ها در بازار بورس ممکن است به خاطر فعالیت روزانه تعداد زیادی از سرمایه گذاران دگرگون شود به همین ترتیب نیز ، الگوهای نو در سیاست خارجی آمریکا ممکن است به ظهور رسند چون سیاست گذاران کشور اولویتهای نويی تعیین و ابراز نويی را تدبیر می کنند تا از عهده اوضاع چالشگر جهانی بر آیند اگر چه ما گمان داریم که چنین انطباقی اغلب اوقات انحرافی ناچیز و حاشیه ای از الگوهای گذشته باشد تا تعدیلات جامع نسبت به مقتضیات جدید ، در دراز مدت انطباقات تدریجی می تواند منتج به جهت گیری مجدد اساسی گردد حائز تاکید است که به هر حال ما فقط می توانیم به نتیجه گیریهایی درباره تغییر و تداوم در سیاست خارجی آمریکا دست یابیم اگر آن را به عنوان روند پویای تاریخی نگاه کنیم . پدیده ای که از میان تعاملات مداوم نیروهای دراز مدت و کوتاه مدت می گذرد . از اینروی ما باید منظری تحلیلی را اتخاذ کنیم که در صدد کشف الگوهای کلی است که غالبا در ورای پرده گوناگونیهاي روز به روز و تفصیلات ناموزون و متغایر وقایع جاری پنهان است . با نگرشی بدین شیوه سیاست خارجی معاصر آمریکا یک الگوی مهم پایدار و متداوم را پدیدار می سازد .
این موضوع که سیاست خارجی آمریکا با تداوم و استمرار اداره شده است ممکن است برای برخی سئوال برانگیز باشد . منجمله آنهایی که ممکن است به ارزشهای اساسی آن علاقمند باشند . در دید ناظر عادی امور بین المللی ، تغییر در سیاست خارجی آمریکا بی پایان به نظر می آید . عنوان خبرها به طور معمولی خبر از ابتکارات شجاعانه در سیاست خارجی آمریکا می دهند و با اظهار اینکه رهیافتهای نویي نسبت به مشکلات جهان دارد دنبال می گردد و اینکه دولت کنونی ( هر دولتی که باشد ) سیاستهای بیهوده اسلافش را به سود برنامه های نو آورانه ای که جهت حل مشکلات قدیمی و جدید طراحی گردیده رها ساخته است .
رویه انتساب نام روسای جمهور به سیاستهایی که آنان ترویج می کنند مثلا سیاست « مرزهای نو » کندی یا «دکترین ریگان » این تصویر از تغییر آنی را تقویت می کند . پیامهای مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری که توسط رسانه ها انتشار می یابد نیز تمایل به آن دارد که تداومهای سیاسی را دچار ابهام سازد و چون هر داعی دار اداره بیضی شکل برآنست که عنوان خبرها را از آن خود سازد با تاکید در مورد ضرورت تغییر سیاست و توانائیش جهت انجام آن ، به اتخاذ مواضع شگفتی دست میزند کسانی که زمام امور را در دست دارد نیز تاکید می نمایند که چون آنها سیاستهای گذشته را بهبود بخشیده اند لذا نوید دستاوردهای آینده ، انتخاب مجددشان را ضروری می سازد نتیجه این هیجانات سیاسی به مردم این تصور را می دهد که تغییر تقریبا چیزی اتوماتیک است لذا روندهای دمکراتیک وابسته به چرخه انتخاباتی نوعا متمرکز بر تغییر می شوند نه تداوم و همچنین است ابتکارات و اظهارات سیاسی جدید هم روسای جمهور و هم داوطلبان ریاست جمهوری .
به هر حال سابقه نشان می دهد که توجه مبالغه آمیز نسبت به هیجانات سیاسی پر سرو صدا و حرکتهای تند در عمل چه اندازه می تواند اشتباه باشد چنانچه از دیدگاهی دراز مدت نگریسته شود آنچه در ابتدا مانند نقطه عطفی بنظر می رسید در اغلب اوقات چیزی بیشتر از نقطه دیگری نیست که در آن سیاست خارجی آمریکا نتوانست چرخشی داشته باشد در عوض سیاستهای موجود باقی می ماند چه دولت ها نمی توانند (شاید عامدا) انعکاس شعار ها و کردارهای سیاست قبلی را در گفتار و کردار خود تمیز دهند . این ناظری که ذهن تاریخی دارد هنگام مقایسه سیاستهای جاری با گذشته بلافاصله به تجربه در می یابد که آنچه به عنوان یک نوآوری تبلیغ می شد چیزی جز حداکثر تغییری در تاکید بر برخی از جنبه های سیاست قبلی نبوده است .
این فرضیه که ارزشها و اهداف اساسی یی که شالوده سیاست خارجی آمریکا را تشکیل مي دهند نسبت به تغییر مقاوم هستند این فکر را به خاطر می آورد که چرا علاوه بر شعارهای انتخاباتی ، هر صاحب جدید اداره بیضی شکل حداقل در آغاز امر چنان وانمود می کند كه می تواند دست به طرح نوآوری سیاسی یی بزند که منجر به پیدایش عصر نوینی در روابط خارجی آمریکا گردد ادعای بیل کلینتون از این جهت با این سنت طولانی مطابقت داشت . آنطور که او طی نخستین دوره مبارزات انتخاباتی اش وعده داد که در سیاست خارجی دولتش «تفکر جسورانه نویي » وارد خواهد ساخت از آنجا که عملا انحراف قابل ملاحظه از جهت تعیین شده سیاست نادر است کیلینتون نیز ثابت کرد که مستثنی نمی باشد . در واقع وقتی حرکتهای سیاسی روی میدهد آنها به ندرت دائمی می باشد تصورات غالب که فقط به نحوی اعتدالی از مسیر جاری اصلی انحراف پیدا می کنند بیشتر مشخصه الگو هستند چون ترکیبی از عوامل خارجی و روند سیاست خارجی آمریکا در برابر عزیمت تند از گذشته مقاومت می کنند و در عوض «قرار داشتن در مسیر » را ترغیب می نمایند جوزف ا.کالیفانو عضو سابق کابینه جیمی کارتر نسبت به این پدیده نظری بصیرانه دارد:
روسای جمهور از زمان روزولت اساسا هدف های سیاست خارجی مشابهی را در خصوصی مسائل مهمی که این ملت در خارج با آن روبرو بود دنبال کرده اند جائیکه تغییر بوجود آمده اغلب به طور هیجان آوری بیان شده است ولی آن تغيیر به طور یکنواختی از طریق توافق گسترده و دو حزبی حاصل آمده است سیاستهای بین المللی بیشتر دولتها بر پایه اجماع ایدئولوژیک غیر حزبی و اساسی تری بنیاد می شوند تا بر پایه ویژگی هاي فصیح و سلایق و وسایل نامتجانس که بیشتر روسای جمهور تمایل به نشان دادنش دارند . تا حدودی یک رئیس جمهور زندانی نیروی تاریخی است که توجه وی را صرفنظر از هر ترجیحی که در هدفهای سیاسی داشته باشد به خود جلب خواهد کرد هر رئیس جمهور قربانی و در عین حال شکل دهنده حوادث می باشد .
علاوه بر فشار نیروهای داخلی و تاریخی ، روسای جمهور برای تداوم و مطابقت به خاطر خود آن ارزش قائلند زیرا در پیگیری ثابت مجموعه مستمری از ترجیحات سیاسی هم منطق وجود دارد و هم پاداش . وزیر امور خارجه رئیس جمهمور آیزنهار ، جان فوستر دالس ، استدلال کرد كه یک مسیر ملی یکنواخت و قابل اتکا باید شالوده ای گسترده تر از باور های ویژه آنهایی داشته باشد که در هر زمانی زمام قدرت را به دست می گیرند . بنابراین جای شگفتی نیست که نخستین جمله سیاست خارجی رئیس جمهور منتخب بیل کیلینتون نه بر «تغییر» (موضوعی مهم در مبارزه انتخاباتی اش) بلکه بر استمرار تاکید داشت : «من می خواهم که مجددا تاکید نمایم بر تداوم اساسی سیاست خارجی آمریکا و اینکه آرزويم در جهت جلب حمایت دو حزب برای ایفای نقشمان در گیتی می باشد » . این گرایش به حفظ نه تغییر هدفهای ملی موجود ، حاصل و دنباله سنتی است که طی زمان مراعات شده و به نحوی شایسته در توصیه هاری ترومن به آیزنهاور که جانشین وی گردید تجلی یافته است : «آنچه من همیشه در ذهن خود داشته ام تداوم سیاست خارجی بوده و هست » .
این نقطه نظرات نشان می دهد که در تداوم سیاسی منفعت سیاسی نهقته است زیرا به مرور ایام همه کشور ها گرفتار دوستی ها ، دشمنی ها و تکالیفی می شوند که نمی توانند با یک اعلام لحظه ای بدون به خطر افکندن امنیت و رفاه شان آن ها را کنار نهند . متلتهای بادرایت منافع ملیشان را هر چند سال مجددا تعیین نمی کنند دستاوردهای خارجی به تدریج حاصل می گردد . چون یک ملت توانسته است مسیر اقدام را طی مدت زمان طولانی حفظ نماید .
حتی در آن موارد که تعدیلات سیاسی به عنوان نتیجه تعاملات ارزشهای پابرجا و هدفهای همیشگی و نیاز به تعدیل تاکتیکها با مقتضات متغییر روی می دهد ، حرکت اولیه به پیش نوعا به صورتی جزئی به وقوع می پیوندد . با تطبیق اندک اندک با واقعیت های نو ظهور . روجر هیلزمن (1967) مشاور سیاست خارجی در دولتهای کندی و جانسون خرده گرایی را به عنوان ابراز تعدیل سیاسی بدین گونه توصیف می کند : «تغییرات سیاسی ، به جای اینکه از طریق تصمیمات بزرگ بر مبنای گزینه های بزرگ باشد به نظر می رسد که از طریق یک رشته اصلاحات جزئی در سیاست موجود صورت می گیرد ، با سیاست جدید که به کندی و با توقف و با گامهای کوتاه و معمولا موقتی رو به ظهور دارد روندی از امتحان و خطا که در آن کژیها و انحراف های سیاسی ، میل به عقب نشینی دارد و سپس با یک رشته گامهای کوتاه رو به جلو حرکت می کند.» چون رهبران باید متداوما به خواسته های جدید پاسخ گویند ، تغییرات در سیاست به تدریج روی می دهد . به هر حال این تعدیلات نوعا تغییر جهت کلی نبوده بلکه تعدیلات جزئی می باشند لذا جهت های اساسی سیاسی دست نخورده باقی می مانند از این روی الگوی تاریخی رفتار سیاست خارجی با ترجیح تعدیل تدریجی شناخته می شود تا تغییر جهت کلی بنیادی . در این مضمون پایان جنگ سرد (گرچه چالشش رادیکال می باشد) موجب تغییری به طور نسبی اندک گردیده ، در اینکه چگونه ایالات متحده در صدد تطبیق با اوضاع و احوال خارجی باشد .
پایان جنگ سرد خروجی اساسی از گذشته است . ماهیت جهانی که اکنون ایالات متحده با آن روبروست به طور جدی تغییر یافته است . سئوال اصلی برای ایالات متحده در تاریک و روشن قرن بیستم این است که آیا به نحوی سازنده سیاست هایش را با پایان جنگ سرد و تغییرات شدید وابسته بدان که اکنون گیتی را در می نوردد تطبیق خواهد داد. چگونه ایالات متحده می تواند به بهترین شکل ، تغییر سیاسی داخلی در اروپای شرقی ، روسیه و سایر کشورهای شوروی سابق را به منظور حفظ منافع و ارزشهای خودش ارتقاء بخشد؟ چگونه ممکن است ظهور اروپای متحد یا حوزه واحد اقیانوس آرام (پاسیفیک ریم) به عنوان بازیگران قدرتمند و مستقل سیاسی یا اقتصادی در صحنه جهانی بر تعریف و تعقیب هدفها و منافع ایالات متحده تاثیر گذارند؟ چه استراتژیهایی را ایالات متحده می تواند جهت منع گسترش سلاحهای هسته ای و سایر سلاحهای با تخریب وسیع دنبال کند؟ یا چه عواقبی تغییرات محیط جهانی بر روابط بین ایالات متحده و اقتصادهای در حال رشد دنیای جنوب به وجود خواهد آورد چون آنها خواهان تحقق بخشیدن به استانداردهای زندگی یی همانند ساکنان ایالات متحده می باشند ؟ توانایی ما به پاسخ گفتن به این پرسشها تا اندازه زیادی بستگی دارد به فهم ما از هم الگو و هم روند سیاست خارجی آمریکا . (كگلي ، 1384 : 10)
فصل سوم
نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور
در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا
سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا دیگر تمامی وقایع و تحولات سرتاسر جهان را تحت تاثیر خود قرار میدهد .این وضعیت در خاورمیانه بعنوان منطقه ای همیشه متشنج و استراتژیک بیش از سایر مناطق جهان موضوعیت دارد . حکومت جرج بوش رئیس جمهور آمریکا بعنوان آخرین تاثیر جهانی کشور متبوعش تصمیم گرفت تا برای خاورمیانه دموکراسی را به ارمغان آورد اما بنوعی آغاز مقاومت در عراق ،افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی و عملیات تروریستی در شهرهای مادرید،لندن و امان را رقم زد. تمامی کشورهای جهان میخواهند تا قدرتی که آمریکا را برای اعمال سیاستی خاص در خاورمیانه سوق داده است را بهتر و از نزدیک درک کنند .
منافع ملی ایالات متحده آمریکا باید یکی از اهداف در الویت این کشورباشد .ایالات متحده آمریکا علی الخصوص بعد از جنگهای شش روزه که در سال 1967 آغاز گردید ، سیاست خاورمیانه اي خود را بر محوریت روابط خود با اسرائیل بنا نمود . همراهی سیاست حمایت بی برو برگرد آمریکا از اسرائیل و تلاش این کشور برای باصطلاح توسعه دموکراسی در خاورمیانه خشم جهان عرب و اسلام را علیه این کشور برانگیخته نموده و اعتماد به آمریکا را در معرض تهدید و خطر قرار داده است . این وضعیت در تاریخ سیاسی آمریکا کاملا بی سابقه میباشد .
در اینجا باید پرسید که چرا آمریکا بخاطر حفظ منافع کشوری دیگر اینقدر امنیت خود را به مخاطره میاندازد؟ بعضی ها میتوانند اینطور فکر کنند که پیوندهای موجود مابین این دو کشور بر اساس منافع استراتژیک و مادی و ضروریات معنوی تکیه مي باشد. ولی با وجود این هیچ دلیلی نمیتواند دلایل حمایت مهم و بزرگ مادی و معنوی آمریکا از اسرئیل را بازگو نماید.قدرت پیش برنده سیاست منطقه ای آمریکا در خاورميانه تقریبا بطور کلی بر اساس سیاست داخلی آمریکا و فعالیت لابی اسرائیل استوار است .
1-قدرت اسرائيل در ایالات متحده آمریکا
قدرت یهودیان در آمریکا امروز از قدرت یهودیان در هر کشوری در هر زمانی در طول تاریخ بیش تر است. ضمن آن که قدرت یهودیان در آمریکا محدود به عملکرد یهودیان نیست. گروههای دیگری نیز در آمریکا وجود دارند که بدون این که اعضای آنها را یهودیان تشکیل داده باشند، عملا و گاه بیش از گروههای یهودی در حفظ منافع اسرائیل کوشا هستند. در این رابطه نو محافظه كاران يا صهيونيست هاي مسيحي قابل ذکرند.
درباره قدرت و نفوذ یهودیان در آمریکا می توان موارد زیادی را بر شمرد .
تسلط یهودیان بر آمریکا چنان است که آدمیرال توماس مورر رئیس سابق ستاد مشترک ارتش آمریکا چنین می گوید: هرگز رئیس جمهوری را ندیده ام که در برابر اسرائیلی ها بایستد.همواره چنین بوده که اسرائیلی ها از همه جریانات داخلی باخبرند.اگر مردم آمریکا می دانستند که آنان تا چه حد بر دولت ما نفوذ دارند،علیه آن ها قیام می کردند. (عبداله خاني ،1382 : 187)
مایکل کالینز پایپر در کتاب خود ، قدرت پنهان در آمریکا صحبت از 142 خانواده قدرتمند و ثروتمند یهودی-آمریکایی می نماید و آنان را "نخبگان جدید" می خواند ، کسانی که در آمریکا (اورشلیم جدید) حکم می رانند . (پايپر ، 1388 : 133)
بنجامین گینزبرگ تاریخ دان یهودی می نویسد: از دهه ی1960،یهودیان نفوذ قابل توجهی در زندگی سیاسی،فکری،هنری و اقتصادی آمریکا به دست آوردند.یهودیان در طول دهه 1980 نقش اصلی را در منابع مالی وداراییهای آمریکایی ها ایفا کردند و اصلی ترین سودبرندگان و ذی نفعان نهادها،سازمان ها و ادغام های بنگاهای اقتصادی در دهه 1980 بودند. (پايپر ، 1388 : 25)
یهودیان با وجود جمعیت اندک خود (حدود 3 تا 5 درصد جمعیت آمریکا) نزدیک به نیمی از میلیاردرهای آمریکایی را تشکیل می دهند.مدیران اجرایی سه شبکه بزرک تلویزیونی و چهار استودیو بزرگ فیلمبرداری و نیز مالکان روزنامه با نفوذ نیویورک تایمز یهودی هستند.همچنین گفتنی است که بیش از 25 درصد روزنامه نگاران و ناشران نخبه،17 درصد رهبران سازمانهای عمده خیریه و عام المنفعه و بیش از 15 درصد کارمندان عالی رتبه دولت را یهودیان تشکیل می دهند. (عبداله خاني ،1382 : 183)
همچنین در زمینه هنر به ویژه سینما یهودیان چنین نفوذی دارند.. یهودیان خالق هالیوود و استودیوهای فیلمساز آن بودند.دخالت یهودیان در ساخت تصاویر متحرک خیلی مهمتر از شرح داستان موفقیت آنان است.در اصل هالیوود اساس نفوذ بی تناسب یهودیاننسبت به جمعیتشان در شکل دهی به فرهنگ مرسوم و محبوب آمریکایی است.این تاثیر فقط به فیلم های سینمایی ختم نمی شود،چون در اصل صنعت سینما،تلویزیون را به دنیا آورد.روزگار استودیوهای بزرگ به سر آمده،اما نفوذ یهودیان بر هالیوود به قوت خود باقی است. (پايپر، 1388 : 199)
میزان پولی که یهودیان به مبارزات انتخاباتی در آمریکا اختصاص می دهند نیز بسیار چشمگیر است.یک از اعضای کنفرانس متنفذ روسای سازمان های بزرگ یهودیان آمریکا چنین برآورد نمود که یهودیان به تنهایی 50 درصد منابع مالی مبارزات انتخاباتی کلینتون در سال 1996 برای تصدی مجدد مقام ریاست جمهوری را تامین کردند . (عبداله خاني ،1382 : 184)
به نظر میرسد این پرسش عامیانه مشهور که «در روند پیدایش مرغ و تخم‌مرغ کدامیک نقش نخست را به عهده داشته‌اند؟» در بازشناسی روابط استراتژیک میان اسرائیل و آمریکا هم کاربرد پیدا کرده است؛ پرسش مشابه در اینجا این است که گرمی روابط میان آمریکا و اسرائیل ناشی از چیست؟ آمریکا بیشتر به اسرائیل وابسته است یا اسرائیل به آمریکا ؟
ماهاتیر محمد نخست‌وزیر پیشین مالزی در سخنرانی افتتاحیه اجلاس سران کشورهای اسلامی در اکتبر ۲۰۰۳ ضمن مروری بر ضعف‌ها و عقب‌ماندگی‌های مسلمانان، یهودیان را به‌عنوان نمونه‌ای از موفقیت مثال زد و گفت :"اروپایی‌ها ۶ میلیون از ۱۲ میلیون یهودی را کشتند، اما امروزه یهودیان با واسطه بر جهان حکومت می‌کنند، آنها دیگران را وامی‌دارند که برای آنها بجنگند و کشته شوند ." با قاطعیت نمی‌توان گفت که منظور ماهایتر محمد از «باواسطه» در این نقل قول که انعکاس گسترده‌ای نیز در سراسر جهان داشت، چیست؛ اما می‌توان احتمال داد که وی بر آن بوده تا بگوید: یهودیان از طریق دولت آمریکا بر جهان حکومت می‌کنند؛ منظور او از واژه «دیگران» نیز احتمالا سربازان آمریکایی در جنگ عراق بوده است که به زعم برخی، اسرائیل و «یک باند یهودی» در آمریکا محرک آن بوده است.
جورج بوش پدر در دسامبر ۱۹۹۱، یعنی در شرایطی که به سختی می‌کوشید برای واداشتن اسرائیل به همکاری در روند صلح خاورمیانه، تصویب پرداخت وام به آن کشور در کنگره را به تعویق اندازد، طی مصاحبه‌ای گفت: "در برابر نیروهای سیاسی نیرومندی قرار گرفته‌ام. ما با گروههای بسیار نیرمند و موثری مواجه‌ایم که به کنگره میروند. امروز شنیدم که حدود هزار لابیست در کنگره در مخالفت با من فعال بودند. در حالیکه من در اینجا یک فرد کوچک تنها هستم."
این اظهارات ماهاتیر محمد و جورج بوش مثال گویایی از تلقی بسیار رایج در آمریکا و در بسیاری از دیگر مناطق جهان از قدرت یهود در آمریکاست.
اصطلاح «قدرت یهود در آمریکا» تعبیری است که به ویژه در کشورهای اسلامی برای توضیح علل جانبداری‌های آمریکا از اسرائیل مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین اصطلاح در دیگر مناطق نیز به‌طور کلی برای توضیح نفوذ سیاسی یهودیان در روند شکل‌گیری سیاست خارجی آمریکا در برخی زمینه‌ها، خصوصا مسائل خاورمیانه، به کار می‌رود. در نظر عامه مردم، ابعاد «لابی یهود» در آمریکا عمدتا در هاله‌ای از رمز و راز پوشیده است و از این‌رو تداعی‌کننده فراماسونری و دیگر انجمن‌های مخفی در طول تاریخ است. به تعبیری قدرت سیاسی در آمریکا بیش از هر کشور دیگری غیرمتمرکز و توزیع شده است. این امر موجب شده تا جریان‌ها و تشکل‌های پرنفوذ بتوانند روند پیچیده و بغرنج تصمیم‌گیری سیاسی در آمریکا را تحت تاثیر قرار دهند. یکی از لوازم درک سیاست خارجی آمریکا و رمزگشایی از آن، خصوصا در ارتباط با مسائل خاورمیانه، شناخت عینی و واقع‌بینانه علل و عوامل قدرت یهود در آمریکا و چگونگی کار لابی پرنفوذ یهود در آن کشور به‌عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر سیاست خاورمیانه‌ای آمریکاست. چنین شناختی بی‌تردید لازمه درک علل اقدامات آمریکا و کسب امکاناتی برای تاثیرگذاری بر آن است.
در جریان تلاش برای درک این موضوع، تمایز بین تصورات عامیانه از قدرت یهود در آمریکا و برداشتی که حاصل بررسی عینی و واقع‌بینانه این پدیده باشد، حایز اهمیت بسیار است. تصور نخست، تصوری تقدیرگراست. یعنی تصوری است که می‌تواند به یاس و تسلیم در برابر آنچه ناشناخته و مرموز و ناشی از قدرت نامحدود بازیگران ناپیدا پنداشته می‌شود، بینجامد و عملا به سود همان لابی تمام می‌شود. حال آن که در روش دوم هدف آن است که به دور از حدس و گمان‌ها و توطئه‌پنداری‌های رایج، ریشه‌های واقعی قدرتی را که یهودیان در آمریکا از آن برخوردارند، شناخته و در این راه تا حداکثر ممکن ، تنها آنچه را که می‌توان مستند کرد، مبنای کار قرار داد.
در یک چشم انداز کلی می توان چهار خاستگاه مهم قدرت را برای یهودیان آمریکا مشخص کرد که قدرت یهودیان در پرتو این خاستگاها به منصه ظهور می رسد.خاستگاه اول با ویژگی های جامعه یهود شامل انسجام،سازماندهی ، سطح نخبگی و ویژگیهای کیفی موجب گردیده است که جامعه یهود برای هر اقدامی پتانسیل های لازم را در اختیار داشته باشد. دومین خاستگاه قدرت یهودیان،لابی یهودیان است. خاستگاه سوم،رسانه هاست که به عنوان بازروی قدرتمند اقناع افکار عمومی در آمریکا در دست یهودیان قرار گرفته است.خاستگاه چهارم قدرت یهودیان نیز حضور در قوای مقننه و مجریه آمریکا است. (عبداله خاني ،1382 : 13)
2- روابط ايالات متحده آمريكا و اسرائيل
در مقابل نفوذ و قدرت اسرائيل در ایالات متحده آمريكا كه در قسمت قبل به گوشه اي از آن اشاره شد ، شاهد پشتیبانی استثنایی این کشور از اسرائیل هستیم.
باید دانست که پس از پایان جنگ سرد کمکهای مالی و اقتصادی به کشورهای خارجی از سوی آمریکا کاهش یافت اما کمک به اسرائیل مانند گذشته با سیر صعودی ادامه یافت . (تري، 1388 : 115)
واشنگتن این حمایت خود در مورد اسرائیل را روز بروز افزایش داده است . اسرائیل از سال 1976 بدینطرف بزرگترین حمایت اقتصادی و نظامی از آمریکا را دریافت نموده و در حکم کشوری است که بعد از جنگ جهانی دوم بیشترین کمکها در جنبه های مختلف را دریافت نموده است . اسرائیل امروزه یک پنجم از کمک خارجی سالانه آمریکا به سایر ممالک که بالغ بر 3 میلیارد دلار میباشد را مستقیما و بدون چون و چرا دریافت مینماید . وقتی این رقم کمک 3 میلیارد دلاری به اسرائیل را با جمعیت این کشور قیاس دهیم ،آنگاه درآمد سرانه هر اسرائیلی را برابر 500 دلار خواهیم دید . این سخاوت آمریکا در مورد اسرائیل وقتی برایمان مهم بنظر میرسد که بدانیم با این حمایت مالی درآمد سرانه در اسرائیل با درآمد سرانه در کشورهائی مانند اسپانیا و کره جنوبی که خود صنعتی بشمار میروند تقریبا در یک سطح قرار دارد .
اسرائیل در سایه حمایت همه جانبه آمریکا امتیازات بسیاری را بدست آورده است . دیگر کشورهای گیرنده ، این کمک مالی را در چهار قسط و هر سه ماه یکبار دریافت مینمایند در حالیکه اسرائیل این کمک اقتصادی فوق العاده را در آغاز هر سال مالی و با بهره های آن دریافت مینماید . در حالیکه بسیاری از دریافت کنندگان کمک نظامی آمریکا باید این قدرت نظامی را بنام و عنوان آمریکا بکار ببندند، اسرائیل براحتی 25 درصد از این 3 میلیارد دلار را صرف صنایع نظامی و دفاعی خود مینماید . بعبارتی دیگر اسرائیل تنها کشوری است که لزومی به بازپس دادن حساب به آمریکا ندارد . تنها مورد استثنا در این رابطه نیز بکار بردن این کمک مالی در عمران کرانه باختری رود اردن است که با مصالح آمریکا در تضاد میباشد .
اسرائیل اجازه دارد کل اعتبار دریافتی را برای تعهدات سال جاری مصرف کند و مجبور نیست بخشی از آن را برای هزینه های قابل پیش بینی سالهای بعد کنار بگذارد.این نوع گردش پول نقد به آن کشور اجاره می دهد کالا و خدمات دفاعی بیشتری خریداری کند زیرا در هنگام امضای قرارداد پول کمتری باید کنار گذاشته شود.تا زمانی که ایالات متحده به تامین ارقام مشابه کمک ادامه می دهد اسرائیل می تواند تعهداتش را بپردازد. شگفت اینکه،اسرائیل تنها دریافت کننده کمک اقتصادی از آمریکاست که اجباری برای حساب پس دادن به آن ندارد . (ميرشايمر ، 1388 : 33)
اسرائیل علاوه بر کمک یارانه ای و ضمانتنامه ای دولت آمریکا سالیانه تخمینا 2 میلیارد دلار به صورت هدیه از اتباع آمریکایی دریافت می کند،نیم به صورت پرداخت های مستقیم و نیم دیگر از طریق خرید اوراق قرضه کشور اسرائیل . (ميرشايمر ، 1388 : 34)
برای اسرائیل این شیوه های مختلف کمک های اقتصادی مهم بوده و مهم هست.ولی اکنون قسمت عمده حمایت ایالات متحده معطوف به حفظ برتری نظامی اسرائیل در خاورمیانه می شود.اسرائیل نه تنها به تسلیحات بسیار پیشرفته ایالات متحده (هواپیماهای اف-15 و اف-16،هلیکوپترهای بلک هاک،مهمات خوشه ای،بمبهای هوشمند و غیره) دسترسی دارد،بلکه از طریق مجموعه متنوع قراردادهای رسمی و ارتباطات غیر رسمی با نهادهای دفاعی و اطلاعاتی ایلات متحده نیز مرتبط شده است . (ميرشايمر ، 1388 : 38)
در كنگره ايلات متحده برای مدت پنجاه سال است كه نمایندگان و سناتورهای طرفدار اسرائیل به شدت از اسرائیل حمایت کرده اند.بیش از نیمی از نمایندگان در سنا و مجلس نمایندگان،با 535 نماینده در کل، از حمایت کنندگان اسرائیل محسوب می شوند . (تري، 1388 : 107)
اسرائیل در بسياري از موارد از حمایت کامل کنگره برخوردار بوده است؛مانند اعلان اورشلیم به عنوان پایتخت خود،محکو.م نمودن ساف و حامیان آن و اعلام آنها به عنوان سازمان هاي تروریستی، كه این شامل برخی از کشورها در جهان عرب به طور کلی می شود. (تري، 1388 : 117)
علاوه بر این واشنگتن مرتبا اسرائیل را از نظر دیپلماتیک مورد حمایت قرار میدهد .آمریکا بین سالهای 1972 تا 2006 واشنگتن چهل و دو قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که از اسرائیل انتقاد می کرد،وتو نمود.این تعداد از جمع کل وتوها توسط سایر اعضای شورای امنیت در این مدت بیشتر است.وبه اندکی بیش از نصف کل وتوهای آمریکا در این مدت بالغ می شود. گزارش ها حاکی ازاین است که در سال 2002،جان نگروپونه سفیر آمریکا در سازمان ملل در جلسه ای غیر علنی گفت که ایالات متحده از این به بعد هر قطعنامه ای که اسرائیل را محکوم کند و همزمان از تروریسم در کل،و با ذکراسامی جهاد اسلامی و حماس و گروه شهدای الاقصی بالاخص،نام نبرد وتو خواهد کرد . (ميرشايمر ، 1388 : 49)
آمریکا همچنین در راه مطرح ساختن تاسیسات و سلاحهای اتمی اسرائیل نزد سازمان انرژی اتمی ايجاد ممانعت مي كند.
پس از پیروزی سریع اسرائیل بر ارتش‌های کشورهای عربی که در آن وضعیت ارتش اسرائیل در مقایسه با مجموع ارتش‌های کشورهای عربی به نمایش گذاشته شد، کمکهای آمریکا به آن کشور به میزان ۴۵۰ درصد افزایش یافت. ظاهرا بخشی از این افزایش مربوط به آمادگی اسرائیل براي دادن نمونه‌هایی از سلاحهای روسی به غنیمت گرفته شده از اعراب به آمریکا بود. پس از جنگ داخلی اردن در سالهای 1971 ـ ۱۹۷۰ که طی آن قابلیت اسرائیل برای جلوگیری از رشد جنبش‌های انقلابی به نمایش گذاشته شد، کمکهای آمریکا به اسرائیل ۷ برابر شد. پس از جنگ ۱۹۷۳ که آمریکا بی‌سابقه‌ترین پل هوایی برای کمک‌رسانی به اسرائیل را برپا کرد، کمکهای آمریکا به اسرائیل ۸۰۰ درصد افزایش یافت. این کمکها به موازات فروش گسترده تسلیحات به شاه ایران پس از خروج انگلیس از شرق سوئز روی داد. کمکها به اسرائیل پس از سقوط شاه و انعقاد کمپ دیوید ۴ برابر شد. حمله اسرائیل به لبنان و امضای یادداشت تفاهم میان دو کشور درباره همکاریهای استراتژیک در 1983 و 1984 و حمله عراق به کویت باز هم افزایش بیشتر کمکها را در پی آورد.
آمریکا همانگونه که در مواقع جنگ به کمک اسرائیل میآید بهنگام صلح و قراردادهای صلح آمیز نیز همواره در کنار این کشور بوده و از آن جانبداری مینماید . نیکسون در روند جنگ اکتبر حمایت از اسرائیل را ادامه داده و آنرا از مداخلات اتحاد جماهیر شوروی حفظ کرد . واشنگتن خود در مذاکراتی که به جنگ پایان دادند نیز دخالت نموده و در قرارداد اسلو به سال 1993 که طی آن چانه زنیهای بسیاری شکل گرفتند نقش کلیدی ایفا نمود . در هر دوی این وقایع مابین مقامات آمریکائی و اسرائیلی تنشهائی بوجود آمد ولی آمریکا باز رابطه خود با اسرائیل را در توازن همیشگی خود نگاه داشته و بطور مداوم مواضع طرف اسرائیلی را مورد حمایت قرار داد . یکی از شرکت کنندگان آمریکائی در کمپ دیوید بعدها اینچنین میگوید : عموما وظیفه اصلی ما دفاع از اسرائیل بود .
آمریکا حتی در مواقعی که فعالیتها و اقدامات اسرائیل با منافع این کشور در تضاد بود بعنوان مثال اشغال کرانه باختری رود اردن و نوار غزه باز برای این کشور آزادی عمل را از نظر دور نداشت. بعنوان مثال شاید بخشی از پروژه اشغال عراق از طرف حکومت جرج بوش رئیس جمهور آمریکا باز با منافع و موقعیت استراتژیک اسرائیل در ارتباط مستقیم میباشد . اگر اتفاق و اتحادهای زمان جنگ را بکناری بگذاریم خواهیم دید که چنين حمایت مادی و دیپلماتیک آمریکا از کشوری دیگر ، کمی غیر عادی و غیر قابل درک مینماید .خلاصه اینکه حمایت بی قید و شرط آمریکا از اسرائیل کاملا بی نظیر میباشد . این سخاوت و حمایت فوق العاده اگر اسرائیل شریک استراتژیک بی بدیلی برای آمریکا بوده و یا مسئولیتی معنوی با خود بهمراه میداشت ، قابل درک بود ولی هیچکام از این دو دلیل نیز نمیتواند قانع کننده باشد .
اگر بخواهیم به سیر تاریخی تاثیر اسرائیل بر سیاست خارجی آمریکا نگاهی افکنیم می توان به نمونه های زیر اشاره کرد :
کمک آمریکا به اسرائیل در طول اولین دهه تاسیس آن کشور بسیار اندک بود و شامل کمکهای نظامی نمی‌شد. اگرچه روابط آمریکا و اسرائیل در دوره کندی تا حدی توسعه یافت، اما در واقع حمایت جدی و گسترده آمریکا از اسرائیل با فروش گسترده سلاح و کمکهای چند میلیارد دلاری سالانه به دوره نیکسون از حزب جمهوریخواه برمی‌گردد.؛ یعنی رئیس‌جمهوری که بدون حمایت یهودیان بر سر کار آمده بود و مانند هر جمهوریخواه دیگر انتظار حمایت سیاسی و کمک انتخاباتی از یهودیان را نداشت . زمان نیکسون، سیاست آمریکا درباره خاورمیانه در شرایطی متحول شد که پیشینیان او همواره کوشیده بودند به نوعی خود را در ارتباط با بحران خاورمیانه بی‌طرف نشان دهند و با هر دو طرف دعوا حفظ دوستی کنند . نیکسون اولین رئیس‌جمهوری بود که تلاش برای حفظ توازن در ارتباط با اعراب و اسرائیل را کنار گذاشت و برای اولین‌بار اسرائیل را یک دارایی استراتژیک برای آمریکا در دوره جنگ سرد توصیف کرد. در دوره او بود که آمریکا جای فرانسه را به‌عنوان بزرگترین تامین‌کننده سلاح برای اسرائیل گرفت. کمک آمریکا به اسرائیل به سرعت رو به افزایش نهاد و از ۳۰۰ میلیون دلار به بیش از ۲ میلیارد دلار در سال رسید و به این ترتیب اسرائیل به بزرگترین دریافت‌کننده کمک از آمریکا تبدیل شد . چنین تحولاتی در دوره نیکسون، رابطه با اسرائیل را به موضوع مهمی در واشنگتن تبدیل کرد و در نتیجه آن حامیان آمریکایی اسرائیل به بازیگران مهمی در پایتخت آمریکا تبدیل شدند و امکانات بیشتری برای توسعه فعالیتهای خود به دست آوردند. به عبارت دیگر یکی از فرضيه هاي مطرح این است که تحول در سیاست خاورمیانه‌ای نیکسون زمینه‌ساز افزایش قدرت لابی یهود شد و نه به عكس . براساس این فرض، آمریکا در دوره نیکسون بنا بر ملاحظات خاص خود در دوره جنگ سرد و الزامات ناشی از رقابت دو اردوگاه رقیب، متمایل به اسرائیل شد و لابی یهود تنها نقش کمکی و فرعی در این ارتباط ایفا کرد.
تا مقطع جنگ ۶ روزه در ۱۹۶۷، یهودیان در آمریکا که جریان‌ها و عناصر متمایل به چپ هنوز میان آنها از نفوذ قابل توجهی برخوردار بودند، عمدتا در سیاست داخلی آمریکا و امور اجتماعی و مدنی مانند رابطه دولت و کلیسا، مهاجرت، سقط جنین و... فعال بودند. جنگ ۶ روزه، یهودیان آمریکا را تکان داد و متوجه حمایت از اسرائیل کرد .
اما سیاست نیکسون موجب تحولی در دستور کار جامعه یهودیان آمریکا شد و آنها را در جهت ایفای نقش در جنگ سرد و حمایت از فعالان غیریهودی در این جنگ سوق داد و موجب شد یهودیان آمریکا نقش مهمی در سیاست بین‌المللی ایفا کنند.
ایجاد اداره‌ای به وسیله دولت آمریکا برای دستگیری و اخراج جنایتکاران نازی ، تبدیل مهاجرت یهودیان از شوروی به یکی از هدفهای مهم سیاست خارجی آمریکا، کمک آمریکا به مهاجرت اقلیتهای کوچک یهودی از سوریه و اتیوپی به خارج، ایجاد یک موزه جنایات آلمان علیه یهودیان با تصویب کنگره و یک بودجه 168 میلیون دلاری در زمین اعطایی از سوی دولت فدرال و کمکهای شهروندان در واشنگتن از جمله وقایع مهم در دهه‌های 1970 و 1980 بود که نقش یهودیان در جامعه آمریکا را دگرگون کرد.
قانون "جکسون وانیک" که سال ۱۹۷۴ تصویب شد و روابط تجاری آمریکا با شوروی را مشروط به نحوه رفتار با اقلیت یهودیان آن کشور کرد، پدیده‌ای بی‌سابقه در نوع خود بود که نفوذ یهودیان آمریکا از یک سو و منافع استراتژیک آمریکا از سوی دیگر آن را ممکن کرد. این قانون حتی پس از سقوط شوروی نیز به قوت خود باقی ماند و عملا به جامعه یهود در آمریکا حق وتویی درباره روابط تجاری با روسیه داد.
کارتر با قرارداد کمپ دیوید در سال 1978 بین مصر و اسرائیل در خاورميانه ارتباط برقرار کرد. این پیمان پس از دوازده روز مذاکرات مخفی و با میانجی‌گری ایالات متحده در کمپ دیوید که یکی از استراحتگاه‌های مقام ریاست جمهوری در ایالات متحده آمریکا است نهایی شد و در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸ با حضور رئیس جمهور كارتر در کاخ سفید به امضا نهایی رسید. پیمان کمپ دیوید اولین پیمان صلح میان طرفین جنگ اعراب و اسرائیل بود که به صلح میان مصر و اسرائیل انجامید. انور سادات اولین رئیس وقت یک کشور عربی از طرفین جنگ اعراب و اسرائیل بود که به صلح با اسرائیل و به رسمیت شناختن این کشور اقدام کرد . توافقنامه كمپ دیويد، ۳ موضوع عمده را در بر می‌گرفت :
1- صلح مصر با اسرائیل.
2- تخلیه صحرای سینا و استرداد آن از سوی اسرائیل به مصر که در طی جنگ شش روزه توسط اسرائیل به اشغال درآمده بود.
3- آغاز مذاكره جهت خودمختاری کشور فلسطینی، در کرانه باختری رود اردن و نوار غزه كه به دنبال اين قرارداد دو كشور اقدام به تبادل سفير و آغاز عادی سازی روابط دیپلماتیک فی‌مابین كردند.
کلینتون رئیس جمهوری بود كه نسبت به ساير رؤساي جمهور آمريكا احساس نزدیکی بیشتری به فلسطینی ها داشت وتلاش کرد موافقتنامه اسلو را اجرائی کند . کلینتون قصد داشت تا یک دولت مستقل فلسطینی در یک فرایند زمانی مشخصی در اراضی اشغالی 1967 ایجاد کند. در سال 1997 هنگامی که بیل کلینتون بر روند مذاکرات سازش یاسر عرفات ، رئیس سابق تشکیلات خود گردان واسرائیل نظارت داشت ، صهیونیستها احساس کردند که کلینتون بیش از اندازه به عرفات نزدیک شده. زمانی که کلینتون ویاسر عرفات به تنهائی در ساختمان کمپ دیوید در زمینه مسائل فلسطین بحث می کردند کلینتون خطاب به عرفات می گوید من تا یک دولت مستقل برای مردم فلسطین تاسیس نکنم ،کاخ سفید را ترک نخواهم کرد. شايد به همين دليل بود كه با يك بحران بي سابقه در ارتباط با مسئله رسوايي اخلاقي مواجه شد ، بحراني كه مي توان آن را در نتيجه توطئه اي از سوي لابي هاي اسرائيلي دانست اگر چه نبايد ناگفته بماند كه با روی کار آمدن دولت کلینتون از حزب دموکرات بر نفوذ لابی یهود بر سیاست های آمریکا افزوده شد.در سال 1997 فران کاتز معاون امور سیاسی آیپک به سمت مدیر مالی کمیته ملی حزب دموکرات منصوب شد،در سال قبل از آن استیو گروسمان،رئیس سابق آیپک به سمت رئیس ملی حزب دموکرات منصوب گردیده بود،وی در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت که در تعهد خود نسبت به تقویت روابط آمریکا و اسرائیل استوار و ثابت قدم است.همچنین کلینتون، مارتین ایندیک را که از چهره های معروف طرفدار اسرائیل به شمار می رفت و به آیپک نزدیک بود به سمت سفیر ایالات متحده در اسرائیل منصوب نمود . شايد به همين دليل باشد كه در سال 1996 زمانی که هواپیماهای ارتش رژیم صهیونیستی روستای قانا در جنوب لبنان را بمباران ویکصد کودک لبنانی را بشهادت رساندند اگر چه دبیر کل وقت سازمان ملل (پطرس غالي) كه بشدت تحت تاثیر این حادثه قرار گرفته بود هیاتی را برای بر رسی چگونگی وقوع این حادثه به جنوب لبنان اعزام کرد و آن هیات گزارش تکان دهنده ای از این بمباران وحشیانه تهیه وتسلیم دبیر کل سازمان ملل کرد اما در همان روز خانم مادلین آلبرایت نماینده آمریکا در سازمان ملل که بعدا وزیر خارجه آمریکا شد ، از دبیر کل سازمان ملل خواست تا از انتشار این گزارش جدا خودداری نماید زیرا ممکن است افکار عمومی را علیه اسرائیل تحریک کند.
دوران ریاست جمهوری جورج دبليو بوش در تاریخ رابطه آمریکا و اسرائیل دوران ویژه ای است. در این دوره است که شاهد تاثيرگذاري نو محافظه کاران يا صهیونیستهای مسیحی در جهت تامین هر چه بیشتر منافع و نفوذ اسرائیل در سیاست خارجی ایالات متحده هستیم. بحثي كه در قسمت بعد به تفصيل به آن خواهيم پرداخت .
بی‌تردید حفظ امنیت اسرائیل هرگز نمی‌توانسته تنها هدف روابط ویژه میان آمریکا و اسرائیل باشد؛ چرا که در غیر این صورت آمریکا می‌توانست به تلاش برای حفظ توازن نظامی و استراتژیک میان اسرائیل از یک سو و مجموعه کشورهای عربی از سوی دیگر بسنده کند. این در حالی است که دولتهای مختلف در آمریکا از هر دو حزب همواره اتفاق‌نظر داشته‌اند که اسرائیل باید نسبت به کشورهای عربی از برتری کیفی در فناوری نظامی برخوردار باشد. در واقع ورای امنیت اسرائیل می‌بایست علت مهمتر حمایتهای گسترده آمریکا از اسرائیل را در نقشی که اسرائیل همواره برای آمریکا در منطقه ایفا کرده، جستجو کرد. اسرائیل طی دهه‌های گذشته توانست با موفقیت مانع پیروزی نهضت‌های رادیکال و ناسیونالیست عرب در کشورهای لبنان، اردن، فلسطین و یمن شود و سوریه را که همواره متحد شوروی بود، مهار کند. نیروی هوایی اسرائیل از تفوق کامل در منطقه برخوردار بوده و جنگهای مکرر اعراب و اسرائیل عرصه مناسبی برای آزمودن سلاحهای آمریکا به خصوص در تقابل با سلاحهای روسی به‌شمار رفته است. خاتمه جنگ سرد موجب خاتمه اهمیت استراتژیک اسرائیل برای منافع آمریکا در خاورمیانه نشد؛ چرا که آمریکا همواره به همان اندازه نگران حرکات ناسیونالیستی در کشورهای عربی و در سالهای اخیر بنیادگرایی اسلامی بوده است . به عبارت دیگر ارتش اسرائیل به‌عنوان یک ارتش باثبات در منطقه برای آمریکا مطرح بوده و کمک به آن پیوسته در دستور کار قرار داشته است. طی این مدت در صحنه سیاست داخلی آمریکا نیز تحولاتی متناسب با روند افزایش حمایت از اسرائیل روی داد و از جمله شمار عربیست‌ها در وزارت خارجه و سیا به تدریج رو به کاهش نهاد. از طرفی با توجه به نیازهای سران کشورهای عربی به آمریکا و تردیدهای آنها نسبت به رادیکال‌های درون جامعه خود و حامی بالقوه خارجی آنها، یعنی بلوک شرق، ( در مرحله بعد بنیادگرایان اسلامی)، فرض بر این بود که رژیم‌های عربی نیز چاره‌ای جز تمکین نسبت به سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا و همراهی با آن در عمل ندارند . با این حال ناتوانی ارتش اسرائیل در مقابله با انتفاضه و امکان ایجاد الگویی برای کشورهای منطقه، نگرانی‌هایی ایجاد کرد. همین انتفاضه بر سیاست جورج بوش در سال ۱۹۹۱ اثر گذاشت و به نوعی از ایستادگی در برابر دولت لیکود در اسرائیل انجامید که برای تقریبا یک نسل بی‌سابقه بود. اگرچه در عمل کمکها به اسرائیل ادامه یافت، اما دست‌کم در سخن، نوعی توازن در سیاست مدنظر آمریکا قرار گرفت. تلاش‌هایی نیز در جریان و پس از جنگ کویت برای برقراری نوعی همکاری استراتژیک با کشورهای عربی منطقه خلیج فارس صورت گرفت که شامل فروش اسلحه و همکاریهای نظامی و ایجاد پایگاه و... بود؛ اما به زودی روشن شد که این کشورها به علت ضعف‌های ساختاری نظامهای سلطنتی در آنها، بی‌اعتمادی آنها به نیات آمریکا و نداشتن مزیت‌های اسرائیل در زمینه برخورداری از نیروی نظامی تعلیم دیده و پیشرفت تکنولوژیک و توانایی بسیج نیروهای انسانی و مادی و... نمی‌توانند در کمک به حفظ منافع منطقه‌ای آمریکا جایگزینی برای اسرائیل باشند. علاوه بر منافع استراتژیک اسرائیل برای آمریکا در خاورمیانه در دوره قبل و بعد از جنگ سرد، مجموعه عوامل دیگری نیز مستقل از نقش لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا، در ایجاد روابط استراتژیک میان دو کشور موثر بوده است. وابستگی آمریکا به نفت، مسئله تروریسم، مهار ایران و عراق و این ادعای رایج در آمریکا که گویا اسرائیل تنها دموکراسی در خاورمیانه است، در تقویت مبانی روابط استراتژیک میان ۲ کشور نقش داشته است . طبعا لابی یهود و به‌طور کلی لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا (اعم از یهود و غیریهود)، نقش بسیار مهم و در مقاطعی تعیین‌کننده در تقویت و استمرار این روابط داشته است. عناصر تشکیل‌دهنده این لابی در آمریکا از خود به‌عنوان شهروندانی که حق تشکل و تلاش برای پیشبرد منافع و نظراتشان را دارند، یاد می‌کنند و زمینه‌های موجود در آمریکا امکان داده است تا آنها حداکثر استفاده ممکن را از ابزارها و اهرم‌های موجود در یک نظام دموکراتیک برای پیشبرد نظراتشان ببرند.
3-گروه هاي فشار اسرائيل محور در ايالات متحده آمريكا
باید دانست که ایالات متحده به عنوان کشوری که با دموکراسی چند گانه و آزادی سخن و تشکیل جمعیت تضمین شده است،تشکیل گروهای ذینفع برای تسلط بر روند سیاسی غیر قابل اجتناب بود. همچنین غیر قابل اجتناب بود که برخی از این گروهای دینفع در راستای قومی متشکل شوند و بکوشند به طرق مختلف در سیاست خارجی آمریکا نفوذ کنند. (ميرشايمر ، 1388 : 11)
لابیهای تخصصی که در واشنگتن مستقرند و گروهای ذی نفوذی که در سراسر کشور پراکنده اند همه می کوشند تا بر سیاست خارجی تاثیر بگذارند.گروهای ذی نفوذ نماینده گروهای مختلف قومی و دیدگاهای سیاسی گوناگونی هستند که عموما داوطلبانه و غیر انتفاعی اند.تحت قوانین آمریکا،یک گروه لابی عبارت است از شخص یا سازمانی که کار اصلی آن نفوذ در تصویب یا عدم تصویب قوانین است و برای این هدف پول دریافت می کند. (ميرشايمر ، 1388 : 45)
فعالیت لابی ها بسیار بیشتر از صحبت صرف با اعضای کنگره است.آن ها وقت و پول زیادی را صرف روزآمد نگه داشتن اعضایشان می کنند.یک گزارش ماهانه معمولا برای اعضا فرستاده می شود که جز ئیاتی درباره احتمال قوانینی نظیر معامله اسلحه با غربستان سعودی در آن وجود دارد.اغلب اوقات همراه با خبرنامه این یادآوری صورت می گیرد که با اعضای کنگره باید تماس گرفته شود.هنگامی که تعدادی از اعضای کنگره ، نامه و تماس های تلفنی بی شمار دریافت می کنند که از آن ها مصرانه می خواهند که در مورد فلان موضوع این گونه رای بدهند،نتیجه این امر آن است که آن اعضاي کنگره ملزم به توجه نشان دادن به این درخواستها می گردند. در خصوص فعالیتهای اعمال فشار،مقامات ارشد ، مسئول ملاقات با اعضای کنگره هستند. (عبداله خاني ،1382 : 189)
گروهای فشار و لابیهای دستمزد بگیر انرژی زیادی را صرف برقراری ارتباطات نزدیک با طیف گسترده ای از مقامات دولتی می کنند.این گروها و سازمانها از مقامات رسمی گرفته تا سطوح پایین تر به طور مرتب می خواهند تا در کنفرانسها و محلهای مختلف حضور یابند و به سخنرانی بپردازند و یا پیام حمایت یا شناسایی ارسال کنند. (تري ، 1388 : 53)
لابی رسمی یهود در آمریکا به‌طور اخص شامل چند گروه فشار معدود، اما پرقدرتی است که رسما به ثبت رسیده و وظیفه خود را تاثیرگذاری بر تصمیمات هیئت حاکمه آمریکا در رابطه با اسرائیل اعلام کرده‌اند. در حالیکه لابی یهود در آمریکا به معنای اعم، شامل سازمانها، گروههای اجتماعی و جریان‌هایی اعم از یهودی و غیریهودی است که مستقیم و غیرمستقیم تلاش گسترده‌ای را برای تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی در واشنگتن با هدف تامین منافع اسرائیل صورت می‌دهند. به عبارت دیگر، یهودیان آمریکا دارای سازمانها و تشکل‌های عدیده و نیرومندی هستند که تحت عنوان کلی لابی قابل دسته‌بندی نیستند. شمار کثیری از این تشکل‌ها صرفا به حفظ اتحاد عمل یهودیان در ارتباط با طیف وسیعی از امور از جمله تشویق آنها به شرکت در فعالیتهای سیاسی محلی، منطقه‌ای و فدرال مشغولند.
درباره لابی های اسرائیل در آمریکا می توان گفت که " قسمت اعظم گروه فشار اسرائیل را آمریکایی های یهودی تشکیل می دهند که متعهدند اطمینان یابند که سیاست خارجی آمریکا از نظر آنها در راستای منافع اسرائیل پیش می رود.به گفته ملوین اروفسکی مورخ ، هیچ گروه قومی دیگری در تارخ آمریکا چنین تعلق خاطری به ملتی خارجی نداشته است. رابرت تراس که کارشناس علوم سیاسی است گروه فشار اسرائیل را این طور توصیف کرد : از حداقل 75 سازمان جداگانه-غالبا یهودی-تشکیل می شود که از غالب اقدامات و مواضع دولت اسرائیل فعالانه حمایت می کنند . (ميرشايمر ، 1388 : 146)
یهودیان آمریکایی مجموعه با عظمتی از سازمان های شهروندی را تشکیل داده اند که بخشی از برنامه آنها عبارت است از کار به نفع اسرائیل كه در بسیاری موارد از طریق نفوذ در سیاست خارجی آمریکا انجام مي گيرد . (ميرشايمر ، 1388 : 148)
امروز لابی یهود به شیوه های گوناگون به سیاست خارجی آمریکا جهت می دهد.اشغال کرانه غربی و نوار غزه توسط اسرائیل که با اسلحه و پول آمریکا امکان پذیر گردیده است.گسترش شهرکهای یهودی نشین در اراضی فلسطینی ، تعهد آمریکا نسبت به حق تعیین سرنوشت مردم در کوزوو،تیمور شرقی و تبت را مسخره جلوه داده است.استراتژی مهار دوگانه ایران و عراق که سال ها از جانب آمریکا دنبال می شد،باعث رضایت خاطر اسرائیل می گشت اما مخالف منطق سیاست واقعگرایانه بود و نارضایتی دیگر متحدین آمریکا را موجب شد. (عبداله خاني ،1382 : 192)
برخلاف سایر گروهای فشار داخلی،اعضای سازمانهای یهودی آمریکا از طریق کانالهای ارتباطی خود به طور مستقیم به رئیس جمهور دسترسی دارند.در زمان جانسون بود که برای اولین بار مشاور یا مدافع گروهای ویژه ذی نفوذ منصوب شد. بعدها گماشته خاصی به عنوان مسئول ویژه یهودیان آمریکا منصوب شد اما هیچ فردی در خصوص اعراب،ترکها و یا ایرانیان آمریکا منصوب نشد. وجود منصوبان رسمی سیاسی که مستقیما و به روشنی با جامعه یهودیان در تماس اند بیانگر اهمیت سیاسی آنان است . (تري ، 1388 : 59)
به عنوان نمونه ای از اقدامات لابی های اسرائیل می توان گفت که سازمانهای گروهای فشار اسرائیل علاوه بر حفاظت از کمک آمریکا به اسرائیل درصدد بوده اند تا اطمینان حاصل کنند قدرت آمریکا فضای خاورمیانه را طوری شکل دهد که به اعتقاد آنها منافع اسرائیل،به ویژه در امور امنیتی،ارتقا یابد.در عمل،این یعنی پشتیبانی از اسرائیل در منازعه اش با فلسطینی ها و معطوف کردن قدرت آمریکا علیه سایر جنبش ها و کشورهایی که احتمالا با اسرائیل سر دشمنی دارند . (ميرشايمر ، 1388 : 242)
با این حال باید در نظر داشت که قدرت لابی یهود در آمریکا تنها یکی از دو عامل اصلی موثر در شکل‌گیری سیاست خاورمیانه‌ای واشنگتن است. عامل دیگر که در یک چشم‌انداز تاریخی اغلب مهمتر بوده، منافع استراتژیک آمریکا در خاورمیانه است این عامل دوم از اواخر دهه ۱۹۶۰ تاثیری تعیین‌کننده بر سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه بر جای گذاشت و متقابلا حوزه عمل گسترده‌ای نیز برای لابی طرفدار اسرائیل به‌وجود آورد.
اگرچه نقش لابی یهود و طرفداران غیریهودی اسرائیل در آمریکا بسیار مهم، موثر و حتی در مقاطعی تعیین‌کننده بوده، اما به نظر میرسد که منافع استراتژیک آمریکا نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در تداوم سیاستهای آمریکا در قبال اسرائیل داشته است.
اگر قدرت یهود تنها در قدرت مالی، تشکیلاتی و سیاسی طرفداران اسرائیل در آمریکا ریشه داشت، حمایت آمریکا از اسرائیل می‌بایست تابع قدرت لابی یهود در آمریکا می‌‌بود و متناسب با افزایش آن رشد می‌کرد. حال آن که در عمل چنین نبوده است.
گروه هاي فشار اسرائيل محور اصلي در آمريكا عبارت هستند از : آیپک (كميته امور عمومي آمريكا اسرائيل) ، کنگره یهودیان آمریکایی ، کمیته آمریکاییان یهودی و بسیاری دیگر .
الف-آيپك (كميته امور عمومي آمريكا اسرائيل)
آیپک فعالیتش را از سال 1951 آغاز کرد. این گروه بزرگترین لابی ثبت‌شدة رژیم صهیونیستی در آمریکاست. برای پی بردن به نقش و اهمیت لابیهای صهیونیستی در آمریکا شاید تنها ذکر همین یک نمونه کافی باشد: در سال 1951" ایساه کنن" که در هیأت نمایندگی رژیم صهیونیستی در سازمان ملل مشغول کار بود، پس از مشورت با مقامات رژیم صهیونیستی مثل "موشه شارت" وزیر خارجة وقت و" آبا ابان" نمایندة رژیم صهیونیستی در سازمان ملل از سمتش کناره‌گیری کرد تا به «شورای صهیونیستهای آمریکا» بپیوندد و رسماً به عنوان یک لابیست مشغول کار شود.
از مدت‌ها پیش از تشکیل رژیم صهیونیستی، یهودیان ساکن ایالات متحده بیش از 280 سازمان مهم سیاسی و اجتماعی برای حمایت از جنبش صهیونیسم و پس از آن رژیم صهیونیستی تأسیس کرده بودند. شورای صهیونیستهای آمریکا یکی از مهمترین این سازمانها بود. سالهای اولیة تشکیل رژیم صهیونیستی مقارن با جنگ سرد بود و آمریکایی‌ها نگران عکس‌العمل شوروی در قبال تشکیل این رژیم و حمایت احتمالی شوروی از اعراب بودند. "کنن" برای توصیف وضعیت آغاز به کار ایپاک در 1951 در کتابش به نام خطوط دفاعی اسرائیل، دشمنان و دوستان نوشت: اسرائیل به کمکهای اقتصادی آمریکا نیاز داشت تا بتواند انبوه مهاجرین را جذب کند و به اقتصادش رونق دهد. اما آمریکایی‌ها نگران جنگ سرد بودند و همین ما را مجبور می‌کرد فعالیتمان در کنگره را افزایش دهیم.
اما این شورا انتظارات صهیونیستها را برای جلب کمکهای همه‌جانبة آمریکا برآورده نمی‌کرد. مقامات آمریکایی فعالیت بیشتر این گروه را منوط به ثبت قانونی یک لابی کردند. این شد که کنن کمیتة روابط عمومی آمریکا و اسرائیل " آیپک " را تشکیل داد. این سازمان از مجموع اغلب گروههای طرفدار رژیم صهیونیستی شکل گرفت و به عنوان یک لابی رسمی ثبت شد.
سازمانهای سیاسی یهود در آمریکا رهبرانی را برای خود برگزیدند که مدت‌ها به کار سیاسی در داخل سازمانهای تصمیم‌گیر در دولت آمریکا مشغول بودند. این کار سالها زمان برده بود: اینکه تعدادی از اعضای سازمانهای یهودی آمریکا در سازمانهای تصمیم‌گیر آمریکایی مشغول به کار شوند و پس از به دست آوردن تجربه‌های سیاسی زیاد و ایجاد روابط مستحکم سیاسی به مؤسساتی بازگردند که از منافع گروه مذهبی یا قومی خود دفاع می‌کنند تا جایگاه سیاسی مناسبی برای گروه خود به چنگ آورند. برای همین آیپک از کسانی تشکیل شد که ساختارهای تصمیم‌ساز و اجرایی ایالات متحده را می‌شناختند و به‌راحتی می‌توانستند اهدافشان را دنبال کنند.
دفتر اصلی آیپک در کاپیتال‌هیل محل کنگره در پایتخت آمریکاست و این موقعیت، امتیاز ویژه‌ای را برای دستیابی و دسترسی سهل‌تر به سیاستمداران، به این سازمان داده است. اعضای آیپک لزوماً یهودی نیستند؛ آنها صهیونیستها را به عضویت می‌پذیرند. آنها حتی از مسیحیان صهیونیست و نومحافظه‌کاران هم عضوگیری کرده‌اند و همة اعضا در حمایت از تل‌آویو و کانالیزه کردن سیاست خارجی آمریکا در راستای منافع این رژیم مشترکند. در میان اعضای آیپک، فهرستی طولانی از اسامی افراد و اشخاص بانفوذ در سیاست خارجی آمریکا به چشم می‌خورد.
آیپک هر ساله یک کنفرانس بزرگ برگزار میکند و در آن به تعیین خط‌مشی کلی می‌پردازد. این خط‌مشی‌ها با جلسات و برنامه‌های آموزشی مختلفی همراه است که محیط مناسبی برای آموزش اعضا و آشنایی آنها با فرایند لابی‌گری است. اعضای شرکت‌‌کننده در هر کنفرانس که تقریباً 2 تا 3 روز طول می‌کشد و معمولاً محلش در واشنگتن است از مناطق مختلف هستند، ولی این کنفرانس چه در"کاپیتال‌هیل"باشد و چه در هر جای دیگر، موضوع آن به تحولات منطقة خاورمیانه و سیاست خارجی آمریکا در قبال رژیم صهیونیستی مربوط است. بیشتر مواقع رئیس‌جمهور آمریکا و نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی یکی از سخنرانان مهم آن هستند و در آن رئیس‌جمهور آمریکا هر سال تعهد ایالات متحده را برای حمایت از رژیم‌صهیونیستی یادآوری میکند.
مهارت آیپک در به‌کارگیری رسانه‌ها و فشار بر سیاستمداران آمریکا تا آنجاست که اجازة هیچ‌گونه انتقادی را به سیاستهای تل‌آویو نمی‌دهد. متن بسیاری از نطق‌های نمایندگان کنگرة امریکا را اعضای ایپک می‌نویسند و به تدوین قوانین کمک می‌کنند. آیپک همچنین از تأثیر آرای یهودیان در انتخابات نامزدهای کنگره و ریاست جمهوری هم برای اطمینان از حمایت بی‌چون و چرای منتخبین از منافع رژیم صهیونیستی استفاده میکند. با اینکه یهودیان یک درصد ساکنان ایالات متحده را تشکیل می‌دهند، ولی انحصار بیشتر منابع مالی و صنایع در دست آنان باعث شده تا کمکهای مالی هنگفتشان به نامزدها در انتخاب آنان عاملی تأثیرگذار باشد.
اعمال نفوذ لابی بر قوة مجریه هم از طریق سازماندهی آرای رأی‌دهندگان یهودی در انتخابات ریاست‌جمهوری صورت می‌گیرد. سازمانهای کلیدی و قدرتمند یهودی با اعمال نفوذ بر عزل و نصب مدیران دولتی، مطمئنند که منتقدان تل‌آویو در پست‌های مهم مرتبط با سیاست خارجی قرار نمی‌گیرند.
این کمیته از سال 1982 به بعد اولویت های زیر را بعنوان خط مشی و سیاست های خود پذیرفته است : 1. تأمین کمک های خارجی بیشتر برای اسرائیل؛
2. همکاری استراتژیک بین امریکا و اسرائیل؛
3. به رسمیت شناختن اورشلیم بیت المقدس بعنوان پایتخت اسرائیل از سوی امریکا؛
4. اتخاذ خط مشی های اقتصادی- بازرگانی در جهت تأمین منافع بیشتر برای اسرائیل؛
این کمیته پس از مشخص کردن اولویت ها برای آنها طرحی تهیه و تدوین می کند و بدین ترتیب عملیات و فعالیت سیاسی لابینگ برای تحقق اهداف زیر در کنگره شروع می شود :
1. تأمین کمک های خارجی؛
2. همکاری استراتژیک؛
3. به رسمیت شناختن اورشلیم؛
4. اتخاذ خط مشی های اقتصادی.
آیپک با استفاده از قدرت خود درباره گروهای فکری طرفدار اسرائیل به طور مرتب جلساتی را بین متخصان منتخب خاورمیانه و مسولان دولتی آمریکا برگزار می نماید.در دوران ریاست جمهوری جرج دبیلیو بوش این گروه اتحادی را با نو محافظه کاران و مسیحیان دست راستی به وجود آوردد تا بتواند هر چه بیشتر به کاخ سفید فشار آورد.به قول هامیلتون جردن آیپک توانایی بسیار خوبی در بسیج کمی و کیفی ارتباطات سیاسی دارد به نحوی که بتواند بر موضوعاتی که درباره اسرائیل حائز اهمیت است تاثیرگذار باشد . (تري ، 1388 : 107)
حضور گسترده آیپک در کنگره موجب گرده است که لابی یهود در کنگره بسیار موفق عمل کند و در طول سالین فعالیت فقط در 4 تصمیم کلیدی شکست بخورد.این 4 مورد شکست شامل سال 1978،فروش جنگنده های اف-15 به عربستان و مصر و عدم توانایی در لغو آن،عدم توانایی در لغو فروش سلاح به عربستان در سال 1986 ، همچنين در سال 1991 و عدم توانایی در تغییر تصمیم بوش مبنی بر عدم اعطای وام برای سکونت یهودیان شوروی مادامی که اسرائیل مشغول ساخت و ساز در نوار غزه است،می گردد . (عبداله خاني ،1382 : 41)
درباره قدرت" آیپک" یک کارمند کنگره که هواخواه اسرائیل است می گوید: ما می توانیم به خوبی روی اکثریت مجلس نمایندگان،250 تا 300 عضو،حساب کنیم که به طور غیر ارادی طبق خواسته های کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل آیپک عمل می کنند . (ميرشايمر ، 1388 : 11)
آیپک مدعی است این لابی با برگزاری بیش از دو هزار ملاقات با اعضای کنگره آمریکا در سال،بیش از 100 قانون طرفدار اسرائیل و یهودیان را به تصویب کنگره می رساند . (عبداله خاني ،1382 : 41)
آیپک قدیمی ترین و کاراترین لابی یهود به شمار می آید.آنچه که آیپک را تبدیل به مهمترین سازمان طرفدار اسرائیل ساخته،کارکرد آن به عنوان یک گروه ذی نفوذ است.رهبران آیپک همواره اظهار می دارند که آیپک یک سازمان آمریکایی است،نه یک عامل خارجی و این سازمان برای تسهیل و تقویت روابط میان مردم و دولت آمریکا و اسرائیل شکل گرفته است. اسحاق رابین نخست وزیر اسبق اسرائیل آیپک را نوک پیکان روابط ویژه واشنگتن و تل آویو نامید . (عبداله خاني ،1382 : 24)
ب- نومحافظه كارن (صهيونست هاي مسيحي)
در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 میلادی بود که بسیاری از روشنفکران یهودی که سابقا عضو حزب دموکرات بودند به ائتلاف وسیع ریگان پیوستند.در حالی که بسیاری از تندروها به طور علنی درباره مبارزه جهانی برای گسترش دموکراسی سخن می رانند، آن ها که امروزه در زمره نو محافظه کاران به شمار می آیند دل مشغولی اصلی شان قدرت و شهرت اسرائیل است .
یکی از نویسندگان نئو محافظه کار می نویسد: یهودیان می توانند با همه اولویت های مسیحیان دست راستی_که یهودیان لیبرال بطور اصولی با آنها مخالفند_ کنار بیایند؛زیرا که اهمیت هیچ کدام از این مسایل به اندازه اسرائیل نیست . (هال سل ، 1387 : 246)
تاثیر این گروه نومحافظه کار توطئه گر بر سیاست خاورمیانه ای ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری جرج بوش پسر بسیار بیش از دیدگاهای رسمی شان بود؛زیرا گروهی از نظریه پردازان دانشگاهی تاثیرگذار صهیونیست ، کارشناسان سیاسی و مدیران محافل فکری جنگی از آنان پشتیبانی می کنند . (پتراس ، 1388 : 98)
اما گروه بسیار مهم دیگر صهیونیستهای مسیحی هستند. جريان مسيحيت صهيونيست ، بر آمده از كتاب مقدس مسيحي ـ يهودي ، عهد قديم و عهد جديد مي باشد. كه با الهام گيري از متون مقدس، عقايد و مباني اعتقادي خود را پايه ريزي كرده است. شكل گيري اين جريان به نهضت پروتستانتيسم مارتين لوتركينگ و عصر اصلاح طلبي ديني وي بر مي گردد. پروتستانتيسم را مي توان به نوعي بازگشت و رجعت مسيحيان به عهد قديم يا تورات ناميد.
نهضت پروتستانتيسم به طور مشخص با لوتركينگ و آراء اعتقادي جديد او در خصوص مسيحيت آغاز مي گردد. لوتركينگ پيش از آغاز نهضت پروتستانتيسم، تحت تأثير عميق آموزه هاي فلسفي، تئولوژيك و جهان بيني عبراني بوده است. تأثير پذيري لوتركينگ و همفكران او از عهد عتيق دريك فرايند طبيعي، موجب پيدايي تغييرات بزرگي در مفاهيم ديني كليساي كاتوليك گرديد، بزرگداشت يهوديان و برتر دانستن قوم يهود ومتعلق دانستن سرزمين هاي فلسطين تحت عنوان به اصطلاح ارض موعود و سرزمين هاي مقدس وعده داده شده به قوم يهود از جانب خداوند، شاخصه ديگر پروتستانتيسم لوتركينگي بود، كه بعدها به عنوان مباني اعتقادي اين جريان ظهور و بروز پيدا كرد، عقايدي از جمله اينكه:
1- سرزمين فلسطين متعلق به قوم برگزيده خداوند بني اسرائيل است.
2- يهوديان سراسر دنيا براساس پيشگويي هاي كتاب مقدس، بايد به ارض موعود منتقل شوند.
3- دولت اسرائيل به عنوان زمينه ساز ظهور حضرت مسيح بايد درفلسطين تشكيل شود.
4- بعد از تشكيل دولت يهود، با تخريب مسجد الاقصي و قبه الصخره توسط يهوديان، جنگ نهايي به نام آرماگدون بين اهل خير يهوديان و مسيحيان و اهل شر مسلمانان و روسيه اتفاق مي افتد. و حضرت مسيح ظهور كرده و با شكست سپاهيان شر، هزار سال بر دنيا حكومت مي كند.
صهيونيسم مسيحي به عنوان پروژه بازگشت يهوديان به سرزمين هاي مقدس، با انقلاب" پيوريتن ها" در انگلستان كه علاقه زيادي به عهد عتيق تورات و يهوديان از خود نشان مي دادند، موردحمايت گسترده اي قرار گرفت. پيوريتن ها در سال 1649 م كه اجازه استقرار و اقامت يهوديان درانگلستان را صادر كردند، خواستار وساطت جهانيان جهت انتقال يهوديان به سرزمين هاي مقدس شدند و از آن تاريخ، پيوسته خود را منتظر بازگشت يهوديان به سرزمين هاي مقدس نشان مي دادند و درجهت تحقق اين امر، نهايت تلاش خود را مي كردند. با ورود اولين گروه مهاجران انگليسي اوليه به آمريكا، آن را اورشليم جديد يا كنعان جديد تلقي كردند و خود را به عبراني هاي قديم تشبيه نمودند، كه ازظلم و ستم فرعون (جيمز اول پادشاه انگليس) فرار كردند و از سرزمين مصر (انگليس) به جست و جوي سرزمين موعود جديد گريختند، به اين ترتيب؛ تعقيب و بيرون راندن سرخپوستان توسط مهاجران پروتستان در دنياي جديد (آمريكا) بسان تعقيب و بيرون راندن عبراني هاي قديم توسط كنعاني ها در فلسطين بود. تبديل دنياي جديد به اسرائيل جديد، هدف اصلي طرح شهرك نشينان مهاجر پروتستاني اوليه در آمريكا بود. آنها هميشه درانگلستان خواب تطبيق و اجراي شريعت تورات را مي ديدند و هنگامي كه به آمريكا آمدند، رؤياي دولتي را در سر پروراندند كه دستورات وفرمان هاي خداوند بر آن حكومت كند، حتي مورخي چون جان فيسك مي گويد: همين كه مي بيني تاريخي در آمريكا ساخته مي شود، ملاحظه مي كني كه آن، تاريخي آمريكايي ـ يهودي است. آنها نماز را به زبان عبري مي خواندند و بر فرزندان خويش نام هايي از داستان هاي تورات مي گذاشتند.
با آغاز قرن هجدهم، اعتقاد به برانگيختگي يهود در فلسطين، تبديل به يكي از اصول لاهوتي مهم پروتستان هاي آمريكايي شد، به طوري كه اعتقاد به مسيح منتظر و عصر هزاره خوشبختي جايگاه مهم و بارزي در اعتقادات اين مسيحيان پيدا كرد.
با ورود آمريكا به دوره رشد و بيداري بزرگ مذهبي در دهه چهارم قرن نوزدهم مسيحيت صهيونيست از مسيحيت يهود زاده شد و با هدف قرار دادن فرهنگ و سياست آمريكا، آنها را به فريضه برپايي اسرائيل و برانگيختگي يهود و حمايت از آنها، به عنوان فريضه اي الهي و فرهنگي و در نهايت سياسي ملزم كرد.
اين حمايت و جانبداري، صبغه اي الهي و فرهنگي دارد كه در جان و روح سياست و حكومت آمريكايي ها، رخنه كرده است. جريان مسيحيت صهيونيست روز به روزدر تار و پود فرهنگ آمريكايي نفوذ كرده و در راستاي گسترش اهداف وبرنامه هاي خود ، نهادها، سازمان ها و گروههاي مختلفي را تشكيل داده وبا پشتيباني مالي و سياسي صهيونيسم بين الملل، توانسته ابزارهاي مختلف سياسي، اقتصادي و ارتباطي عظيمي را در جامعه آمريكا، درخدمت اهداف خود گيرد.
سازمان ها و سيستم هاي سياسي مسيحيت صهيونيستي و اصولگرافقط به آماده ساختن جامعه آمريكا براي بازگشت مسيح اكتفا نكردند، بلكه رسالت آنها، رسالت جهاني و صليبي بود و نقش آن فقط به سياست داخلي محدود نمي شد، بلكه در سياست خارجي آمريكا نيز داراي نقش مهم و مؤثري شدند؛ بطوري كه در دهه هاي اخير تقريبا توانسته اند اهداف و راهبردهاي خود را تحت عنوان سياست خارجي آمريكا والزامات راهبردي آن، پي گيري كنند.
سياست هاي همچون؛ حمايت بي قيد و شرط از اسرائيل، مخالفت باكشورهاي اسلامي و تضعيف و اشغال بخشي از سرزمين هاي آنها و درپيش گرفتن سياست يكجانبه گرايي در عرصه بين الملل، و ناديده گرفتن قواعد بين المللي توسط سياستمداران آمريكا از جمله تأثيرپذيري جامعه سياسي آمريكا از جريان مسيحي صهيونيستي مي باشد.
با اين مقدمه بايد گفت كه به هر حال، كاخ سفيد، سده بيست و يكم را با گروه تازه اي از صهيونيست هاي مسيحي آغاز كرد؛ گروهي كه به نومحافظه كاران شهرت يافت و عقايد و آموزه هاي ويژه اي در زمينه سياست خارجي آمريكا اعلام داشتند. صهيونيسم مسيحي؛ جريان بنيادگرايي است كه پس از حادثه 11 سپتامبر تأثير بسيار مهمي را درهيأت حاكمه امريكا ايفا نموده است.
حدود 50 سال پيش يكي از جامعه شناسان سياسي آمريكا به نام "سي. رايت. ميلز" كتابي در زمينه ساختارقدرت در آمريكا تأليف كرد. اين كتاب، هر چند كه 50 سال پيش نوشته شده است، اما هنوز يك كتاب مرجع در آمريكاست كه ساختار قدرت دراين كشور را به خوبي بيان كرده است. ميلز مهم ترين جريان تأثير گذار در كانون قدرت و هيأت حاكمه آمريكا را جريان "بنيادگراي مسيحي" يا به تعبيري صهيونيست هاي مسيحي مي داند. بايد گفت كه در يك قرن گذشته، جريان جديدي كه دربين پروتستان هاي ايالات متحده فوق العاده قدرتمند شده است، مكتب نو ظهور "مبلغان انجيل" است. قبل از جنگ دوم جهاني، اين مكتب نو ظهور به بنيادگرايي معروف شد و شعار آنها بازگشت به ارزش هاي انجيل بود و هدف آنها اداره حكومت در آمريكا بر مبناي بنيادهاي انجيل بود. اين عقيده توسط جنبش صهيونيسم مسيحي ياهمان بنيادگرايان مسيحي مطرح گرديد. پس از حادثه "11 سپتامبر 2001" نقش صهيونيست هاي مسيحي در دستگاه ديپلماسي آمريكا به شدت افزايش يافت؛ به طوري كه صاحبنظران، استراتژيست ها و پژوهشگران سياسي و علماي اجتماعي هشدار دادندكه ايدئولوژي بنيادگراي پروتستاني صهيونيسم مسيحي به وضوح دربدنه كاخ سفيد و پنتاگون مشاهده مي شود. بنيادگرايي پروتستاني صهيونيسم مسيحي با توجه به اوضاع خاص داخلي جامعه و شرايط بین المللي، خواهان سوق دادن سياست خارجي ايالات متحده، بر حسب ديدگاه هاي توراتي خويش بوده اند.
به عبارت دقیق تر، پس از رخدادهای 11 سپتامبر 2001 دولت بوش به دنبال اتحاد کامل استراتژیک و پذیرش سیاست های دولت اسرائیل در منطقه خاورمیانه بود؛امری که اسرائیل و گروهای لابی سالها به دنبال آن بودند.لابی صهیونیست ماهرانه راه را برای چنین اتحادی هموار ساخت.دوم اين كه آنها کمک کردند طرفدارن صهیونیسم در مناصب کلیدی گماشته شوند . (تري ، 1388 : 176)
براساس آنچه گفته شد، به منظور بررسي آثار عملكردصهيونيست هاي مسيحي در نظام بين الملل بهتر است به بررسي تأثيرگروه نو محافظه كار به عنوان نماد آن در نظام بين الملل بپردازيم.
محافظه كاران جديد؛ به عنوان نماد صهيونيست هاي مسيحي، اغلب به صورت چهره هاي بسيار ايدئولوژيك، با استفاده از نفوذ خود در مراكز علمي، اقتصادي و سياسي به دنبال گسترش حوزه هاي نفوذ منافع خويش مي باشند. نومحافظه كاران افرادي طرفدار استفاده از زور ومخالف ديپلماسي نگريسته مي شوند. آنان در حقيقت طراحان نوين جنگي آمريكا به حساب مي آيند و نه تنها خواهان جنگ در خاور ميانه، بلكه در كل جهان هستند. زيرا آن طور كه فرانسيس فوكوياما نويسنده كتاب مشهور پايان تاريخ نوشته است: نو محافظه كاران به هيچ وجه طرفدار حفظ نظم موجود نيستند و نمي خواهند نظام مبتني بر سلسله مراتب پا بر جا بماند.
نو محافظه كاران همچنين معتقدند كه آمريكا به عنوان محور اقتصادجهاني ورهبر معنوي اين سيستم، وظيفه دارد كه به اشاعه فرهنگ سرمايه داري خود بپردازد. از نقطه نظر آنان، آمريكا مي بايست حضوري وسيع در جهان را دنبال كند . به نظر اين گروه؛ منافع آمريكا حكم مي كند كه رژيم هاي ديكتاتوري درصورتي كه از دوستان آمريكا هستند، به تدريج و با همكاري آن حكومت و در صورتي كه از دشمنان آمريكا هستند، با تضعيف از درون و فشارنظامي از بيرون جايگزين شوند.
بوش پسر، در خانواده اي متدين وابسته به فرقه مسيحيان انجيلي متولد شد، در دوران زندگي خود شديدا تحت تأثير افكار و اعتقادات كشيش بيلي گراهام از مروجين سرشناس مسيحيت انجيلي قرار گرفت. بر اين اساس است كه بوش در سخنان خود صريحا اذعان داشته كه؛ يهوديان تنها ملت برگزيده خداوند در زمين هستند.
بر اين اساس، راست مسيحي طي يك دهه اخير، تلاشي براي شكل دادن به سياست خارجي آمريكا و تطبيق آن با بينش و نظرات خود وتصويري كه از يك كشور خدايي دارد، صورت داده است. راست مسيحي كنوني، خصوصا پيروان كليساي انجيلي، بين المللي گرا ومدعي تلاش براي هدايت و نجات انسان ها در همه جاي جهان و ابلاغ پيام مسيح و بسط ارزش هاي دموكراتيك است. به عبارتي ديگر، مسيحيان دست راستي بخشي از توان خود را نيز متوجه موضوعات بين المللي كردند و به قول يكي ازآنها در پي مبارزه با انواع باندها برآمدند. احساس خطر آنها ازمسلمانان و اين تصور كه مسلمانان به يك اندازه از مسيحيان ويهوديان نفرت دارند، در جلب توجه آنها به سياست خارجي آمريكا ومسائل بين المللي بي تأثير نبود. اصولا اينها پيوسته بر اين باور بوده اندكه موفقيت آنها در داخل موكول به پيروزي ارزش هاي آنها در خارج است.
گري بوئر كه طي بيش از يك دهه اخير از طريق سازماني كه دررأس آن قرار دارد، عمده توان و امكانات خود را صرف دفاع از آنچه كه نظام ارزشي يهودي مسيحي و خانواده سنتي مي نامد و نيز اعتلاي اصول انجيلي در فرهنگ آمريكايي كرده، و موضوعاتي چون؛ دعا درمدارس و مبارزه با سقط جنين، در صدر دستور كارش بوده است. با اين حال، او و افرادي مشابه او بيش از پيش در دهه 90 توجه خود را در عين حال به سياست خارجي نيز معطوف كردند. او به عنوان مثال نقش مهمي در بحث هاي مربوط به چگونگي روابط اقتصادي با چين دركنگره ايفا كرد. وي همچنين، در دفاع از طرح هايي كوشيد كه اعمال تحريم عليه ده ها كشور را در دستور كار خود داشت، كشورهايي كه درمورد آنها ادعا مي شد و مي شود كه مسيحيان را آزار داده و مانع آزادي انجام امور مذهبي از سوي آنها شده اند. علاقه راست مسيحي نسبت به نوع سياست خارجي خاص دوره رونالد ريگان نيز در جلب آن به عرصه سياست خارجي مؤثر بود. آنها حمايت از مواضع تند ريگان عليه كمونيست هاي را آسان يافتند. در عمل نيز به حمايت ايدئولوژيكي و مالي از نيروهاي ضد كمونيست در كشورهاي مختلف پرداختند.
اين سياست ها در دهه 1990 م در واقع اعلام خطري بود به سياستمداران آمريكايي و ساير كشورها مبني بر اينكه راست مسيحي خود را به موضوعات مربوط به خانواده و امور ديني صرف محدود نخواهدكرد. طي سال هاي اخير، آنها بيش از پيش در بسياري از زمينه هاي مربوط به سياست خارجي و در رأس آنها حمايت از اسرائيل و نيز اموري چون كنترل تسليحات، امور دفاعي و جلوگيري از تأمين مالي نهادهايي چون؛ صندوق بين المللي پول و سازمان ملل فعال شده اند.
با توجه به پيشگويي هاي انجيلي، اصطلاحاتي مانند؛ "حكومت جهاني " و "نظم نوين جهاني " در نظر مسيحي هاي محافظه كار ، تهديدآمريكا جلوه مي كنند. طي دهه هاي گذشته كساني مانند هيتلر، موسوليني، سادات، استالين و حتي كيسينجر را ضدمسيح خواندند.
جنبش همبستگي مسيحي يكي از تشكيلات عمده پيروان كليساي انجيلي است كه نقش قابل توجهي در پيشبرد سياست هاي راست مسيحي در زمينه فعاليت هاي بين المللي داشته است. عمده فعاليت اين تشكيلات معطوف به افشاي آنچه شده كه آزار و اذيت مسيحيان در چين، سودان، برمه، عربستان، پاكستان و... ناميده مي شود. اين جريان به شكل گيري آنچه كه گروههاي دست راستي دفاع از حقوق بشر منجر شد، كمك كرد. در حالي كه گروه هاي سنتي طرفدارحقوق بشر توجه خود را به طور عام به نقض حقوق بشر معطوف مي كنند، گروههاي مسيحي مورد نظر به طور مشخص بر روي آزار و اذيت مذهبي متمركزند.
همبستگي بين المللي مسيحي؛ اولين گروهها از اين نوع بود كه در دهه 1970 م به وجود آمد و عمدتا شرايط مسيحيان در شوروي سابق را مدنظر داشت. فرانك وولف؛ نماينده جمهوري خواه از ويرجينيا تلاش زيادي در مجلس نمايندگان براي به اجرا گذاشتن اين انديشه و به قول خودش اخلاقي كردن سياست خارجي و برخورد با سركوب مذهبي درخارج انجام داده است. وي بعدا همراه با سناتور اسپكتر ، پيش نويس طرح قانون آزادي مذهبي بين المللي را ارائه كرد. مايكل هاروويتز؛ نيزنقش مهمي در اين روند بازي كرد. وي در 5 ژوئيه 1995 مقاله اي در وال استريت جورنال تحت عنوان؛ نابردباري جديد بين هلال وصليب به چاپ رساند. وي كه يك يهودي نومحافظه كار و فعال درمؤسسه محافظه كار هودسون است، در مقاله اش از آنچه كه وضعيت اسف بار مسيحيان در خاورميانه و سودان خواند، سخن گفت و خواستاراقدامي از سوي دولت آمريكا شد. وي نوشت براي يهوديان آمريكا كه جانشان را مديون درهاي باز اين سرزمين متبرك هستند، سكوت راه حل نيست. وي با كمك ديگران در ژانويه 1996 اجلاسي در واشنگتن در مورد آزار مسيحيان در جهان برگزار كرد كه از موفقيت زيادي برخوردار شد.
در نتيجه مجموعه اي از اين قبيل فعاليت ها، نهايتا دولت كلينتون خودرا ملزم ديد تا در چار چوب "قانون آزادي بين المللي مذهب "، برخي تدابير اداري براي تظاهر به فعال بودن در ارتباط با آزادي هاي مذهبي در جهان اتخاذ كند، از آن جمله، ايجاد كميته مشورتي در مورد آزادي مذهبي در خارج، گزارش سالانه اي كه وزارت خارجه در اين مورد منتشرمي كند و تعليماتي كه به ديپلمات هاي آمريكايي در خارج در اين رابطه مي دهد قابل ذكر است. لابي هاي صنعتي و تجاري تاكنون مخالف فعاليت هاي راست مذهبي در اين زمينه ها بوده اند. قانون آزادي مذهبي بين المللي كه در نتيجه اين فعاليت ها تصويب شد از نسخه اوليه كه توسط راست هاارائه شده بود، بسيار ملايم تر شد و به رئيس جمهور اختيار داد كه در موردتحقيق راجع به تبعيض مذهبي در كشورها و اعمال مجازات ها تصميم بگيرد.
بر اساس آنچه گفته شد، اصول ذيل را مي توان به عنوان تبيين كننده رسوخ پذيري ساختار نظام بين الملل از صهيونيسم مسيحي عنوان نمود:
1- گسترش تجارت تسليحاتي در دنيا : به دنبال قدرت يافتن نو محافظه كاران به عنوان نمادي از صهيونيسم مسيحي آمريكا، مجتمع هاي بزرگ صنايع تسليحاتي آمريكا آخرين سلاح هاي موجود با فن آوري پيشرفته را آزمايش كردند و بدين گونه ميلياردها دلار به جيب خود سرازير ساختند. اين پول از بودجه دفاعي آمريكا و بودجه ويژه 80 ميليارد دلاري تأمين مي شود، كنگره آمريكا به درخواست رئيس جمهور آن كشور، آن را به تصويب رساند و در اختياردولت بوش و در واقع در اختيار وزارت دفاع آمريكا قرار داد. با فرو پاشي نظام سوسياليستي اروپاي شرقي در اواخر دهه 80ميلادي، افكار عمومي درون آمريكا انتظار داشت، از بودجه فزاينده دفاعي كاسته شده و به ازاي آن، بر بودجه امور اجتماعي افزوده گردد. استدلال اين بود حال كه دشمن ديرين ايالات متحده آمريكا، يعني ابرقدرت كمونيستي شكست خورده و فرو پاشيده است و ديگر نيازي به مسابقه تسليحاتي نيست، پس بايد اين بودجه را در جهت رفع نابساماني ملي، از جمله مبارزه با فقر و نظام آموزشي صرف كرد. با همين استدلال بود كه دولت كلينتون با وعده و با هدف سر و سامان دادن به اين نابساماني ها بر سر كار آمد. اما طرح هاي اجتماعي كلينتون با مخالفت سرسختانه جمهوري خواهان روبرو گشت. بطوري كه طي چند سال بعد اثري از اين طرح ها باقي نماند. در اين مقطع، جناحي از جمهوري خواهان كه بعد به نو محافظه كاران معروف شدند، نه تنها با كاهش بودجه دفاعي مخالف بودند، بلكه حتي خواستار افزايش آن نيز مي شدند. به عقيده آنان، پس از شكست دشمن سوسياليستي، آمريكا بايد به مصاف با دشمنان ديگر كه در سراسر جهان پراكنده اند رفته و خود رامجهز به مدرن ترين تسليحات پيشرفته كند و بدين گونه، نقش رهبري خود بر جهان را تضمين نمايد. انتشار نظريه هايي چون برخورد تمدن هااز سوي "ساموئل هانتينگتون " و يا "جنگ عادلانه " از سوي "مايكل والزر " از اساتيد دانشگاه هاي آمريكا، در خدمت اين دسته از نومحافظه كاران حزب جمهوري خواه قرار گرفت و مباني نظري آنها تشكيل داد. بر اين اساس، نومحافظه كاران نوين آمريكا با تأسي از آموزه هاي صهيونيسم مسيحي، خواستار افزايش بودجه قابل ملاحظه نظامي هستند تا مسئوليت هاي جهاني خود را براي تأمين نقش بي بديل آمريكا تحقق بخشند و لذا نظم جديد بين المللي بايد با امنيت، رفاه و اصول ارزشي آمريكا سازگار باشد تا عظمت آمريكا در قرن آينده تضمين گردد. مروجين اين نظريه در دولت جديد جرج دبليو بوش جنگ هاي افغانستان و عراق را ايجاد كردند، گرچه درس هايي را نيز ازاين جنگ ها آموختند كه شايد نوعي "تجديد نظر " را بر الگوهاي رفتاري آنها در آينده ديكته نمايد. در دوران نومحافظه كاران نوين آمريكا و بخصوص بعد از انفجارهاي يازده سپتامبر قدرت و مسئوليت هاي فرماندهي منطقه اي پنتاگون درچار چوب برنامه هاي آموزشي، مانورهاي نظامي مشترك و گسترش حضور نظامي آمريكا در سراسر جهان به ويژه در آفريقا، آمريكاي لاتين و اوراسيا تقويت شد. در اين عصر جديد، ارتش آمريكا آزادي جديدي براي عمل پيدا كرد. از اين بستر، ميليتاريست ها؛ امنيت ملي، كنترل سياست خارجي و سياست نظامي دولت بوش را در اختيار گرفتند. چشم اندازهاي استراتژيك تغيير دكترين ها، افزايش شديدبودجه هاي نظامي و دفاع ملي و بي اعتنايي به مقررات بين المللي عناصر ظهور يك جنگ طلبي جديد در دولت آمريكا را تشكيل مي داد. در اين دوران؛ دولت آمريكا به نظامي گري بدون آن كه با مانع قواعد، معاهدات يا ائتلاف هاي بين المللي مواجه شود، روي آورد. و در واقع ترمينولوژي نويني را در حقوق و روابط بين الملل ايجاد نمودند كه اساس آن بر ايجاد صلح از طريق كاربرد جنگ استوار مي باشد. تغييرات دكترين ها نيز به طور منطقي از اين محور قدرت پيروي كرد. مقامات پنتاگون بجاي توسل به آنچه دكترين نظامي تهديد ـمحور مي نامند، به سمت يك رهيافت توانايي ـ محور حركت كردند، تابتوانند برتري نظامي دائمي خود را حفظ كرده و توان شكست هرگونه حمله قابل تصور به مثابه ضربه اول، به آمريكا را داشته باشند. پنتاگون براي تضمين اين برتري بي پايان نظامي، نيازمند افزايش بودجه بود و لذا بالاترين ميزان افزايش بودجه نظامي از زمان ريگان به بعد، دردوران بوش بوده كه بخش عمده آن به سيستم هاي قديمي جنگ سنتي اختصاص يافت و مقدار زيادي نيز براي تغيير سيستم هاي جديد شامل دفاع ملي موشكي، كه براي تضمين برتري جويانه نظامي آمريكا درآينده طراحي شده، اختصاص يافته است . آمريكا در مسير جنگ طلبي، ابتكار عمل را نه به ديپلمات ها، بلكه به تجار اسلحه مي دهد. در جريان جنگ عراق صنايع نظامي آمريكا ازسود برندگان اصلي جنگ بودند؛ يعني نومحافظه كاران با اتخاذ سياستي جنگ محور در سطح بين المللي، سياست خريد و فروش تسليحات را در دستور كار كشورهاي زيادي در سطح جهان قرار دادند، كه كشورهاي عضوشوراي همكاري خليج فارس در كانون آن قرار دارند.
2- تقويت اصل يك جانبه گرايي : آمريكا در نظر مسيحيان صهيونيست عبارت است از؛ شهري بر روي تپه، يگانه در ميان ملت ها و چراغي فرا روي جهان. رسالت آمريكا درجهان؛ صرفا توسط سياست قدرت تبيين نمي گردد بلكه آمريكا به شدت اخلاقي و مذهبي است كه حداقل تا اندازه اي ريشه درپيشگويي هاي انجيلي دارد، آمريكا يك كشور منجي است. مسيحيان صهيونيست با داشتن چنين نگاهي به جايگاه آمريكا، با نگاهي به شدت ترديدآميز به هر رويكردي كه آزادي عمل ايالات متحده رامحدود كند، مي نگرند و به همين خاطر با سازمان ملل هم مخالفت مي كنند. مخالفت با نهادهاي جهانگرا كه به عنوان تهديدي نسبت به حاكميت آمريكا و نقش اين كشور به عنوان يك كشور منجي تلقي مي شوند، همچنان تا به امروز در محافل مسيحيان صهيونيست تداوم دارد. تمايل مسيحيان صهيونيست به يكجانبه گرايي، در قرائت آنان از پيشگويي هاي انجيل ريشه دارد. آنچه كه براي اهداف اين نوشتار پر اهميت است عبارت است از: ايده اي مشترك در بين تمامي اين روايت ها، مبني بر به وجود آمدن يك حكومت جهاني، يعني يك نظم نوين جهاني كه هيچ كس جز خود مسيح آن را هدايت نمي كند. روايت هاي مذكور حكومت ضد مسيح را حكومتي ترسيم مي كند كه جهت تحميل يك دين جهاني واحد كوشش مي نمايد. بر پايه اين روايات، سازمان ملل سرانجام خوشي ندارد و شرورترين عامل مشترك در متون آخرالزمان، سازمان ملل متحد است. حادثه 11 سپتامبر، اجماع نخبگان سياسي آمريكا به ويژه نومحافظه كاران جديد را در مورد مداخله گرايي گسترده و يك جانبه گرايي به سطح افكار عمومي كشاند و افكار عمومي آمريكا را نيز با خود همراه ساخت. تحولات دهه 1990 و اقدامات آمريكا در اين دهه همچون حمله آمريكا به عراق پس از اشغال كويت، مداخله در سومالي و بوسنيهرزگوين، همراهي و هم سويي با راست افراطي اسرائيل، عدم تصويب معاهده" منع كامل آزمايش هاي هسته اي" ، مخالفت با" دادگاه جنايات بين المللي" ، ارائه تعريفي نوين از مأموريت ناتو و گسترش آن به سوي شرق، اقدام نظامي عليه صربستان و... مبين اجماع داخلي در آمريكا براي تحكيم فرماندهي جهاني و تثبيت استراتژي يك جانبه گرايي بود . پس از 11 سپتامبر، وقوع تحولات ذيل از جدي تر شدن اين سياست صهيونيست هاي مسيحي آمريكا حكايت دارد:
مداخله در افغانستان؛
گسترش ايده جنگ با تروريسم، در جنوب شرقي آسيا، خاورميانه، آسياي مركزي و جنوبي؛
تهديد ايران، كره شمالي و سوريه و معرفي اين سه كشور به عنوان محور شرارت؛
مخالفت با پيمان كيوتو و خروج از اين پيمان؛
فاصله گرفتن از معاهدات و رژيم هاي كنترل تسليحات؛
فشار بر كشورها، براي مصونيت آمريكايي ها در مقابل اقدامات خلاف قانون و عدم تحويل آنها به دادگاه
جنايتكاران بين المللي؛
تهديد شوراي امنيت سازمان ملل مبني بر وتوي تمديد مأموريت نيروهاي ويژه سازمان ملل در بوسني، در صورت عدم پذيرش درخواست مصونيت براي سربازان آمريكايي در بوسني؛
افزايش عوارض بر واردات به آمريكا؛
تهديد بلژيك در مورد تغيير مقر ناتو در صورت عدم تجديد نظر درقانون محاكمه جنايتكاران جنگي
توسط دادگاههاي اين كشور؛
گسترش حضور نظامي در آسياي مركزي؛
حمله به عراق، بدون دريافت مجوزهاي بين المللي؛ در رابطه با حمله به عراق به عنوان نمونه بايد گفت که پیش از مارس 2003،تمام صهیونیستهای حاضر در موقعیت های سیاسی کلیدی و همتایان آنها در کنگره،پشتیبان حمله آمریکا به عراق بودند.پس از رویداد 11 سپتامبر، پل وولفویتس و سناتور لیبرمن پیشنهاد جنگ با عراق را بی درنگ مطرح ساختند و خواستار آن شدند که آژانس های جاسوسی ارتباط ها را بیابند . (پتراس ، 1388 : 99)
تحولات مذكور بيانگر گسترش حوزه امنيتي آمريكا در نزد طراحان سياست خارجي آن كشور و تلاش براي رويارويي با تهديدات و حفظ برتري خود با فرض عدم همراهي متحدان است. برتري آمريكا در پنج حوزه ارتباطي-تبليغي، فن آوري، نظامي، اقتصادي و سياسي به اين كشور فرصت داده است تا به گونه اي مؤثر در عرصه هاي مختلف حضوريافته و مخالفت ديگر قدرت ها، مانعي جدي بر سر راه تصميماتش ايجاد نكند.
3- ايجاد ائتلاف جهاني عليه تروريسم : صهيونيست هاي مسيحي آمريكا پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر، اين فرصت را يافتند تا مقوله تروريسم را به شكلي گسترده در حوزه امنيت بين المللي وارد سازند. تهديد داخلي آمريكا، تهديدي بين المللي تلقي شد و مبارزه با تروريسم يك مقوله بين المللي گرديد. استناد آمريكا به ماده 51 منشور سازمان ملل متحد مبني بر حق دولت هاي عضو در دفاع از خود، براي حمله به افغانستان و سپس صدور قطعنامه هاي 1368 و1373 شوراي امنيت كه بر مقابله دولت ها با مرتكبين اقدامات تروريستي و سازمان هاي تروريستي تأكيد داشت. گزارش هاي بيش از100 كشور به سازمان ملل در مورد اقدامات انجام شده عليه فعاليت هاي تروريستي، تحت قطعنامه 1373 شوراي امنيت، اقدام نزديك به 150كشور در بلوكه كردن دارايي هاي گروههاي تروريستي و بالاخره اقدامات گسترده در تشكيل ائتلاف عليه تروريسم در سطح بين المللي، ابعاد بين المللي سازي موضوع را به وضوح نشان مي دهد. سلاح هاي كشتار جمعي دومين مقوله اي بود كه نومحافظه كاران آمريكا پس از 11 سپتامبر به شكلي گسترده تر در دستور كار جامعه بين المللي قرار دادند. اگر چه اين موضوع بعد از جنگ خليج فارس ومسئله امحاي سلاح هاي كشتار جمعي عراق و اعزام بازرسان تسليحاتي به عراق، مورد توجه جامعه بين المللي قرار داشت، اما حادثه 11 سپتامبر و گسترش حضور نظامي يك جانبه آمريكا در خليج فارس، آسياي مركزي و افغانستان و تقويت پيوندهاي امنيتي آمريكا باكشورهاي مختلف، بخصوص در حوزه مبارزه با تروريسم، و نيز گسترش نگرانيها از تهديدات امنيتي پس از 11 سپتامبر و اشاعه نگراني از كاربردسلاح هاي كشتار جمعي هسته اي، شيميايي و بيولوژيك درفعاليت هاي تروريستي، به آمريكا فرصت داد تا اجماع بين المللي رابراي مقابله با توليد و گسترش اين سلاح ها جلب كند. اگر چه در دستور كار برنامه امنيت جامع آمريكا كه از سوي وزارت دفاع اين كشور ارائه شده، موضوعاتي چون محيط زيست، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، انرژي، بيماريهاي واگيردار، اقدامات انسان دوستانه ومبارزه با پول شويي نيز در كنار دو مقوله تروريسم و سلاح هاي كشتارجمعي، به عنوان عوامل تهديد امنيت بين المللي و چالش هاي سياست خارجي آمريكا در قرن 21 معرفي شده اند. از سوي ديگر خاورميانه به عنوان يكي از زير سيستم هاي بين المللي و با توجه به گستره جغرافيايي آن و حساسيت اشغال فلسطين، امروزه از مكان هاي اصلي فعاليت هاي ضد آمريكايي خوانده مي شود. سابقه مخالفت مسلمانان با دولت هاي وابسته به آمريكا و وجود افراد وگروههاي ذي نفوذ اسلامي و نيز گروههاي وهابي و تندرو در منطقه، بطور طبيعي زمينه ساز شكل گيري نگرانيها از فعاليت گروههاي اسلامي و نيز القاعده يا شبكه هاي مرتبط با القاعده در منطقه بوده و به آمريكا اين فرصت را داد تا با ارتقاء سطح اين نگرانيها، به سطح تهديدامنيت بين المللي، كشورهاي جهان بخصوص در خاور ميانه را بطورگسترده درگير مقوله مبارزه با تروريسم سازد. به عبارت ديگر، مقوله امنيت در منطقه با مسئله تروريسم پيوند خورد و اين دستاورد خوبي براي نومحافظه كاران بود. در واقع آمريكايي ها ضمن در نظر گرفتن مجموعه واقعيت هاي موجود، تمركز امنيتي و نظامي خود را حول محوري كه مي توان" امنيت متقارن" خواند، قرار دادند. "سياست امنيت متقارن "، را مي توان تركيبي نظري براي تبيين برنامه آمريكا در آسيا در برخورد با مقوله تروريسم دانسته و آن را موجب ايجاد احساس و برداشت مشترك و مشابه نسبت به تهديد تروريسم ازسوي كشورهاي جهان تعريف كرد. بر اين اساس، امنيت متقارن داراي مؤلفه هاي ذيل خواهد بود:
وجود احساس و برداشت مشترك نسبت به تهديد در ميان ملل جهان، اتخاذ سياست ها و مقابله مشترك و انفرادي باتهديد را ممكن مي سازد؛
همسو سازي منافع سياسي در مسير ايجاد يك برداشت مشترك نسبت به تهديد تروريسم؛
پيوند امنيت داخلي كشورها با امنيت منطقه اي و امنيت بين المللي؛
ترويج اين تفكر كه تهديد هر كشور تهديد آمريكا و متقابلا تهديدامنيت داخلي آمريكا، تهديد ديگران مي باشد
آمريكا تنها كشور توانمند، براي دفاع از تهديد عليه هر يك ازكشورهاي جهان است؛
امنيت متقارن از تعميم موضوع به حوزه هاي ديگر همچون؛ درگيريهاي مرزي، اختلافات منطقه اي و رقابتهاي سياسي... دوري جسته، در عين توجه به تأثير گذاري اين عوامل بر شدت و ضعف تهديدتروريسم، موضوع تهديد تروريسم را تا مقطعي كه استراتژي وسيع تري ازسوي ايالات متحده تدارك ديده شود، در اولويت قرار مي دهد؛
حضور ناوگان هفتم آمريكا در غرب اقيانوس آرام و اقيانوس هند، قراردادهاي امنيتي آمريكا با برخي كشورهاي آسيايي، حضور نظامي آمريكا در افغانستان و عراق، گسترش همكاريهاي نظامي آمريكا باكشورهاي جهان و گسترش ناتو به شرق، پشتيباني و مكانيسم هاي نظامي لازم را براي سياست امنيت متقارن فراهم مي سازد.
در واقع، "صهيونيست هاي مسيحي آمريكا " در جهت مبارزه با تروريسم پيگيري دو هدف را وجه همت خود قرار دادند. اين اهداف عبارت هستند از:
ارتقاي اهميت موضوع مبارزه با تروريسم به عنوان اصلي ترين ومهم ترين موضوع بين المللي و ايجاد ائتلاف جهاني عليه تروريسم؛
تعيين كشورهاي مورد نظر خود كشورهاي اسلامي به عنوان اهداف مناسب براي طرح مبارزه با تروريسم در سطح جهان .
4- تأكيد بر قدرت نظامي به جاي قدرت ديپلماتيك در عرصه جهاني : به نظر نو محافظه كاران، ليبرال ها، باناديده انگاشتن قدرت نظامي آمريكا، سبب ركود در تحرك نظامي آمريكا در سطح جهاني شده اند. محافظه كاران جديد بر اين باورند كه توان نظامي آمريكا، پشتوانه اي است كه مي بايست براي ايجاد تغييرات لازم يا مطلوب نظر آمريكا مورداستفاده قرار گيرد . (عبداله خاني ، 1383 : 265)
نومحافظه كاران تهاجم نظامي را براي تحقق اهداف خود لازمه يك سياست خارجي فعال مي دانند. آنها معتقدند كه قدرت نظامي به صورت پيشگيرانه بايد براي مقابله با حملاتي كه ممكن است در آينده عليه آمريكا رخ دهد، به كار گرفته شود.
5- تلاش براي تحميل مقوله فرهنگ و ارزش هاي آمريكايي در نظام بين المللي : مقوله فرهنگ و ارزش هاي آمريكايي مركز ثقل و اصلي ترين نيرويي است كه به تفكر نو محافظه كاري شكل مي بخشد. به باور محافظه كاران جديد، تلاش براي نهادينه كردن ارزش هاي دموكراتيك يك فضيلت است. آنها معتقدند كه آمريكا تنها از طريق بر عهده گرفتن مسئوليت جهاني و بين المللي است كه مي تواند تسهيل گر اشاعه آزادي ها و ارزش هاي آمريكايي از قبيل سرمايه داري گردد. لذا محافظه كاران جديد اين را يك وظيفه اخلاقي و تعهد اجتماعي آمريكا مي دانند كه مي بايستي در سر تا سر جهان حضور گسترده و همه گير داشته باشند. از منظر نو محافظه كاران هرگونه تعدي و تجاوز مستقيم از سوي كشورها و جوامع خارجي به امنيت و ارزش هاي آمريكايي غير قابل پذيرش است و در صورت چنين وضعيتي، آمريكا بايد از قدرت خود درجهت دفاع و ترويج اين ارزش ها بهره گيرد.
6- گسترش دشمن تراشي در نظام بين الملل : به اعتقاد اين گروه، دموكراسي آمريكايي كه معادل خير مطلق محسوب مي شود، هميشه در معرض آسيب و حمله است و لذا اين گروه در قالب گفتمان امنيت منفي، ترسيم استراتژي را در گرو تعيين "دشمن استراتژيك " مي دانند. زماني اتحاد جماهير شوروي به عنوان شر مطلق، دشمن آنها به عنوان خير مطلق محسوب مي شد و امروز "اسلام بنيادگرا " و فردا هم ممكن است اروپاي متحد و قدرتمند، اساس اين خير مطلق را موردتهديد قرار دهد.
7- تلاش براي ايجاد هژموني آمريكا : به اعتقاد نومحافظه كاران صلح و ثبات در جهان از طريق توازن قوا حادث نمي گردد. بيشترين ميزان صلح از طريق "هژموني " و تفوق بدست مي آيد. لذا رهبران آمريكا وظيفه اصلي خود را ايجاد شرايطي مناسب براي شكل دادن به اين برتري مي دانند. نومحافظه كاران معتقدندكه قدرت آمريكا از تمام قدرت هاي دنيا برتر است و آمريكا توانايي وارزش هاي لازم را براي برپايي نوعي نظم جديد و مورد نياز در سطح جهاني داراست. در خصوص اين شكل نظم جهاني، نو محافظه كاران قدرت را لازمه تحميل دموكراسي مي دانند. آنان معتقدند كه دموكراسي در بطن قدرت نظامي امكان تداوم مي يابد. دموكراسي هر چند ضرورتا و طبيعتا مطلوب است، اما به جهت نياز به فضاي باز براي قوام آن، اين فرصت ايجاد مي شود كه نيروهاي ضددموكراتيك، با استفاده از ابزار خفقان و يا تهييج احساسات مردم آن را به جهت ماهيت غير سركوبگرانه به راحتي درهم فرو ريزند. بنابراين لازم است كه طرفداران دموكراسي و كشورهاي حامي مفاهيم دموكراتيك ازبالاترين ميزان قدرت در رابطه با كشورهاي ديگر برخوردار باشند تافرصت براي نيروهاي دموكراتيك ستيز جهت تخريب خصلت هاي دموكراتيك ايجاد نگردد.
8- وارد نمودن گفتمان خير در برابر شر، در نظام بين الملل : يك روز پس از حملات تروريستي 11 سپتامبر ، بوش اعلام كرد: اين ستيز عظيم خير در برابر شر خواهد بود. اما خير غلبه خواهد كرد. به اعتقاد بوش، آمريكا نه به خاطر حمايت از حكومت هاي استبدادي عرب، حضور گسترده نظامي در خاور ميانه، حمايت از اشغالگري اسرائيل يا پيامدهاي انساني سياست آمريكا در قبال عراق، بلكه صرفا به اين خاطر مورد هدف قرار گرفت كه : آن ها از آزادي ما متنفر هستند.
9- بي اعتنايي به قوانين بين المللي : مسيحيان صهيونيستي معتقدند كه كنوانسيون هاي بين المللي و هر آنچه كه آزادي عمل آمريكا را در صحنه بين الملل با محدوديت مواجه مي كند، بايد از بين برود و لغو گردد. خروج از پيمان سالت، عدم پيوستن به معاهده محاكمه جنايتكاران جنگي، حمله يك جانبه و بدون مصوبه سازمان ملل به عراق و اشغال آن از مهم ترين مصاديق اين ادعامي باشد .
در نهایت در رابطه با نقش اسرائیل در سیاست خارجی آمریکا می توان گفت که علاوه بر منافع استراتژیک اسرائیل برای آمریکا در خاورمیانه در دوره قبل و بعد از جنگ سرد، مجموعه عوامل دیگری نیز مستقل از نقش لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا، در ایجاد روابط استراتژیک میان دو کشور موثر بوده است. وابستگی آمریکا به نفت، مسئله تروریسم، مهار ایران و عراق و این ادعای رایج در آمریکا که گویا اسرائیل تنها دموکراسی در خاورمیانه است، در تقویت مبانی روابط استراتژیک میان دو کشور نقش داشته است.
طبعا لابی یهود و به‌طور کلی لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا اعم از یهود و غیریهود، نقش بسیار مهم و در مقاطعی تعیین‌کننده در تقویت و استمرار این روابط داشته است. عناصر تشکیل‌دهنده این لابی در آمریکا از خود به‌عنوان شهروندانی که حق تشکل و تلاش برای پیشبرد منافع و نظراتشان را دارند، یاد می‌کنند و زمینه‌های موجود در آمریکا اين امکان را داده است تا آنها حداکثر استفاده ممکن را از ابزارها و اهرم‌های موجود در یک نظام دموکراتیک برای پیشبرد نظراتشان ببرند .
فصل چهارم
تاثير گروه هاي فشار اسرائيل محور
بر سياست ايالات متحده آمريكا در قبال ايران
از زمان روي كار آمدن نظام جمهوري اسلامي تا امروز
به عنوان بخشی از مبارزه ما با تروریسم ومقابله با کشورهایی که از الگوهای پذیرفته شده رفتاری پیروی نمی کنند،از این کشورها به خصوص آنهایی که در منطقه خاورمیانه هستند تقاضا داریم که رفتاری مسئولانه تر اتخاذ کنند.اکنون وقت آن است که جامعه بین المللی از ایران بخواهد تا به حمایت خود از تروریست های مخالف دولت اسرائیل و روند صلح خاورمیانه پایان دهد. (کالین پاول ، ا آوریل 2003)
آنچه نقل شد ،سخنرانی وزیر وقت امورخارجه ایالات متحده-کالین پاول- در جمع اعضای لابی آیپک در یک سال و نیم بعد از واقعه 11 سپتامبر است. پاول در این سخنرانی، مواضع کشورش درخصوص بحران عراق، مسایل مربوط به ایران و سوریه و همچنین راه‌های به نتیجه رساندن مذاکرات اسرائیلی ـ فلسطینی را مورد اشاره قرار داده است.
نام ایران ،آمریکا و اسرائیل در این 30 سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی،در عین تضاد بنیادین در تعریف و اتخاذ سیاستها و استراتژیهای سیاست خارجی و تنش و کشمكش در عرصه بین الملل،چنان در هم آمیخته شده اند که ادراک سیاست خارجی هر کدام از این سه کشور،بدون شناخت روابط آنها با یکدیگر دچار کاستی و نقصان فراوان می گردد. سخنرانی پاول نمونه ای کوچک از این در هم تنیدگی است.
ظاهر معادله آسان است.وزیر امور خارجه ایالات متحده،در بزرگترین لابی یهودی و اسرائیلی به ایران هشدار می دهد که علیه اسرائیل اقدام تروریستی انجام ندهد زیرا "ایالات متحده و ایپک همیشه از دوستان اسرائیل بوده و خواهند بود." این سخن یعنی اتحاد استراتژیک آمریکا و اسرائیل علیه ایران چنانكه در لابی ضد ایرانی آیپک سخن از تهدید علیه ایران می رود. این معادله بر خلاف ظاهر آن،دارای عمق و پیچدگی و ریشه های اساسی و بنیادین است. معادله ای که بیش از 30 سال است که بر روابط ایران،آمریکا و اسرائیل
سایه افکنده و حتی منطقه خاورمیانه را تحت تاثیر خود قرار داده است.
1-روابط ايران و ايالات متحده آمریکا پس از انقلاب اسلامی
روابط ایران و ایالات متحده پس از انقلاب۱۹۷۹، دارای یک مشخصه کلی واساسی است که آن عبارت از بی اعتمادی و وجود نوعی نبرد کم شدت می باشد. با پیروزی انقلاب اسلامی ، آمریکا یکی حافظان منافع خود در منطقه را ازدست داد. بعد از انقلاب اسلامي در سال 1357 در‌ايران، كشورهاي منطقه و عرصه بين‌الملل اكنون با كشوري مواجه شدند كه خواهان استقرار نظامي مبتني بر‌ايدئولوژي اسلامي مي باشد كه در سياست داخلي حامي ارزشهاي اسلامي در مقابل ارزشهاي سكولار ، حكومت ديني در برابر رژيم‌هاي مختلف سياسي مبتني بر‌ايدئولوژي‌هاي غربي اعم از ليبراليسم، ناسوناليسم و ماركسيسم ، در عرصه سياست بين‌الملل و سياست جهاني مقوم و پشتيبان جنبش‌هاي اسلام‌گرا در سراسر جهان اسلام ، دشمن اسرائيل و خواهان نابودي‌اين كشور و حامي حقوق فلسطينيان ، دشمن منافع مادي و معنوي آمريكا و غرب و خواهان قطع دخالت‌هاي همه‌جانبه‌ايالات متحده نه‌تنها در دنياي اسلام بلكه در سراسر جهان است. همچنين و از همه بحث برانگيزتر، ارزشها و اصول انقلاب خود را جهانشمول دانسته و نداي صدور انقلاب سر مي‌دهد. به‌عبارت ديگر‌ايران در بعد از انقلاب و در مقايسه با قبل از آن وارد يك پارادايم و «گفتمان» جديد و ديگر شده‌است.
ايران در بعد از انقلاب 57 نه‌تنها حامي منافع استراتژيك آمريكا در منطقه خاورميانه نيست بلكه منافع گوناگون‌اين كشور را در منطقه تهديد مي‌كند و كشورهاي منطقه را به پيروي از انقلاب خود و ارزشهاي مربوط به آن و مقابله با امپرياليسم و ابر قدرت حاكم بر جهان دعوت مي‌كند.ايران حاضر به گفت‌وگو با‌اين كشور نيست، سفارتخانه آن را که لانه جاسوسی می خواند، به اشغال در مي‌آورد و از گروههاي اسلام‌گرا در كشورهاي اسلامي كه به منافع استراتژيك‌ايالات متحده در خاورميانه ضربه مي‌زنند، حمايت و پشتيباني مي‌كند.
اكنون جهان و كشورهاي منطقه با يك نظام سياسي در ايران مواجه شده‌اند كه در مقدمه قانون اساسي خود مي‌نويسد : قانون اساسي با توجه به محتواي اسلامي انقلاب‌ايران كه حركتي براي پيروزي تمامي مستضعفين بر مستكبرين بود زمينه تداوم‌اين انقلاب را در داخل كشور فراهم مي‌كند به‌ويژه در گسترش روابط بين‌المللي، با ديگر جنبش‌هاي اسلامي و مردمي مي‌كوشد تا راه تشكيل امت واحد جهاني را هموار كند .
كشوري كه به دنبال اتحاد هرچه بيشتر با دنياي غرب و به ويژه‌ايالات متحده بوده و دراين رهگذر و در سايه‌اين اتحاد و همكاري در پي تثبيت جايگاه خود در منطقه خاورميانه، گرفتن امتياز از كشورهاي قدرتمند و تحت‌الحمايه شدن از سوي آنها بود، اكنون نداي استقلال خواهي سرداده و با تمامي ابرقدرتها و تفكرات و انديشه‌هايي كه در برابر‌ايدئولوژي انقلابي اسلامي در تباین بوده و از نظام ارزشي و جهان‌بيني متفاوتي در عرصه‌هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي سرچشمه مي‌گيرند، به مقابله و رويارويي مي‌پردازد و مدعي حكومت و نظامي مبتني بر عدالت و معنويت در برابر استبداد، ظلم و استكبار از سوي قدرت‌هاي بزرگ و تاثيرگذار در صحنة بين‌الملل است.
نكته‌اي كه مي‌بايست در‌اينجا به آن اشاره كرد، مخالفت و يا نقد تمامي جناح‌هاي انقلابيون ایران، نسبت به سياستهاي آمريكا در برابر‌ايران قبل از انقلاب ميباشد. حتي در جناح‌هاي ميانه‌رویي مانند نهضت آزادي نيز اين مخالفت‌ها و نقد خط‌مشي‌‌ايالات متحده وجود دارد و اختلاف عمده بين جناح‌هاي انقلاب بر سر نحوة برخورد و مقابله با‌اين سياست‌ها بود، كه دراين ميان جناح ميانه‌رو (نهضت آزادي، جبهة ملي و ...) خواهان عدم درگيري شديد با آمريكا و استفاده از حربة مذاكره و گرفتن امتياز به سود انقلاب از طريق مصالحه و گفتگو بود.
بازرگان در مصاحبه با فالاچي، در پاسخ به سؤال‌اين خبرنگار كه چرا انقلابيون عموم انتقادهاي خود را نثار آمريكا مي‌كنند و دراين ميان شوروي فراموش شده است، مي‌گويد : به خاطر‌اينكه تمام ما بيشتر از آمريكايي‌ها دلخوري داريم تا از شورويها، آمريكايي‌ها خيلي بيشتر از شورويها از شاه حمايت كردند. همين‌طور مطبوعات آمريكايي امروز هم با ما بيشتر خصومت مي‌ورزند تا مطبوعات شوروي . (فالاچی ، 1386 : 53)
همچنين ابراهيم يزدي- دومين وزير امور خارجه دولت موقت بعد از كريم سنجابي- در رابطه با چگونگي سياستهاي حكومت جديد در برابر ابرقدرتها گقت : ما در درگيري بين ابرقدرتها شركت نمي‌كنيم و بي‌طرفي مثبت در پيش خواهيم گرفت. ما در هيچ جبهه‌بندي شركت نخواهيم كرد و در عين حال خود را منزوي نمي‌كنيم و درنظر داريم با توجه به انقلاب و تغيير نظام به جرگة كشورهاي غيرمتعهد بپيونديم و از سوي ديگر با كشورهاي اسلامي پيوند ويژه‌اي خواهيم داشت .
از ابتدای پیروزی انقلاب ،تنش میان دو کشور آغاز شد. فضاي سال 1358 در سياست خارجي‌ايران، فضاي تقابل و درگيري بين‌ايران و آمريكا بود و با توجه به اين جو، پيش‌‌بيني وقوع يك اتفاق اساسي بين‌اين دو كشور مي‌رفت. در حاليكه دولت موقت به مذاكرات خود با ايالات متحده ادامه مي‌داد و خواهان گرفتن اطلاعات و كمك‌هاي نظامي و سياسي براي ادارة كشور بود. امام خميني به عنوان رهبر انقلاب خواهان برخورد قاطع با آمريكا بوده و بدين ترتيب انقلابيون خارج از دولت ، نقدها ، ايده‌ها و آرمانهاي خود را در سياست خارجي در سخنان رهبر انقاب مي‌جستند. امام خميني در ارديبهشت 58 در مصاحبه با روزنامة «لوموند» گفت : امپرياليسم آمريكا بزرگترين خطر است .
تسخیر سفارت آمریکا در تهران به تاریخ 13 آبان 1358 نقطه اوج بحران رابطه ایران و آمریکا بود. در مقابل، ایالات متحده چه در عرصه دکترین نظری سیاست خارجی خود و چه در سیاستهای عملی اتخاذ شده،به مقابله با ایران پرداخت. مقابله ای که هنوز و تا به اکنون ادامه دارد.
برژینسکی نظریه « هلال بحران» را اعلام کرده ومرکز این بحران را "ایران" معرفی نمود. بر اساس نظر برژینسکی، هلالی از بحران سراسرکشورهای اقیانوس هند را در برگرفته، که از خاور میانه و خلیج فارس آغاز و سواحل اقیانوس هند را در بر می گیرد . (برژینسکی ، 1362 : 191)
کارتر نیز در آخرین گزارش سالیانه خود به کنگره آمریکا ، اساس سیاست جدید آمریکا در خاورمیانه ومنطقه خلیج فارس را بیان کرد که به "دکترین کارتر" معروف شد؛ در این گزارش کارتر اعلام نمود : بگذارید موضع ماکاملاً مشخص باشد. هر تلاشی از طرف هر نیروی بیگانه برای در اختیار گرفتن کنترل منطقه خلیج فارس به عنوان حمله به منافع حیاتی ایالات متحده تلقی خواهد شد .و در نتیجه با استفاده از تمام وسایل ضروری از جمله نیروی نظامی با آن مقابله خواهد شد.
در هفتم مه 1979 سنای آمریکا طی قطعنامه ای محاکمه و اعدام های سریع در ایران را محکوم کرد و دولت ایران درواکنش به این اقدام از پذیرفتن "والتر کارتر"، سفیر جدید آمریکا در ایران، خودداری کرد ومتعاقب آن تظاهرات گسترده ضد آمریکایی در 25 مه 1979 در اعتراض به قطعنامه سنای آمریکا صورت گرفت . (روبین ، 1363 : 254)
بعد از تسخیر سفارت ، آمريكا در اولين حركت وزارت امور خارجه از 218 ديپلمات‌ايراني مقيم آمريكا به استثناي 35 تن خواست كه در مدتي كمتر از يك هفته آمريكا را ترك كنند . ايران نيز در مقابل پيشنهاد وزارت نفت را مبني بر قطع صدور نفت به آمريكا به تصويب رساند و به دنبال آن، صدور نفت به آمريكا قطع شد. كارتر در مقابل، قطع صدور نفت را تهديدي حساب نكرده و دستور داد 5هزار دانشجوي‌ايراني خود را به دفاتر ادارة مهاجرت معرفي كنند . همچنين آمريكا دارايي‌هاي‌ايران را در بانك‌هاي آمريكا مسدود اعلام كرد و 21ناو جنگي در آب‌هاي خليج فارس مستقر ساخت و از طريق دادگاه لاهه و شوراي امنيت سازمان ملل ، ايران را تحت فشار قرار داد. بدين ترتيب كه پانزده عضو شوراي امنيت قطعنامه‌اي تصويب كرده و از‌ايران خواستند كه گروگانها را آزاد كند همچنين دادگاه بين‌المللي لاهه در يك رأي بك طرفه خواستار آزادي‌گروگانها به صورت فوري شد . (صدقی ، 1386 : 157)
سال 1359 براي‌ايران با تهديدها و قطع رابطه يكطرفه بين‌ايران و‌ايالات متحده از سوي آمريكا آغاز شد. در 20فروردين 59 "جيمي كارتر رئيس جمهور آمريكا در يك سخنراني قطع روابط و معاملات بازرگاني با‌ايران را اعلام كرد و از ديپلمات‌هاي‌ايراني خواست تا 24 ساعت خاك آمريكا را ترك گويند. كارتر اعلام كرد،طلبهاي شاكيان آمريكايي و شركت‌ها از‌ايران از اموال مسدود شدة ايران در آمريكا برداشت خواهد شد و هيچ ويزاي جديدي براي‌ايرانيان، مگر براي دلايل انساني صادر نخواهد شد و ويزاهاي صادر شده پس از بحران باطل است. شوراي انقلاب‌ايران نيز اعلام كرد كه با اخراج ديپلمات‌هاي‌ايراني از آمريكا رابطة ديپلماتيك با آمريكا قطع ميشود .
اقداماتی چنین و وقایع بعدی چون واقعه طبس،حمایت ایالات متحده از عراق در جنگ 8 ساله ،درگیری نظامی مستقیم دردریا در اواخر جنگ ایران و عراق و حادثه سقوط هواپیمای مسافربری ایرانی در خلیج فارس،تحریم های اتخاذ شده به مانند تحریم داماتو در سال 1996 از سوی آمریکا علیه ایران و ... آجرهایی بوده و هستند بر دیوار بی اعتمادی میان دو کشور و هرگاه به نحوی دو کشور خواهان نزدیکی بودند عوامل درونی و بيرونی(در عرصه روابط بین الملل) موجبات گسست دو کشور را فراهم کرده اند. یکی از این عوامل اسرائیل است .
2-روابط ایران و اسرائیل پس از انقلاب اسلامی
جمهوري اسلامي ايران و اسرائيل در فرداي بعد از انقلاب اسلامي وارد فضاي تنش، درگيري، خشونت و تلاش براي نفي و براندازي يكديگر شدند. رهبران انقلاب اسلامي ايران از قبل از پيروزي انقلاب از مخالفان روابط ايران و اسرائيل بوده و رژيم شاه را به علت نزديكي بااسرائيل و دشمني با اعراب و فلسطين مورد انتقاد قرار داده و در بسياري از موارد ، اپوزيسيون رژيم شاه با سازمانها وگروههاي چريكي و مبارز فلسطيني مانند جنبش فتح روابط نزديكي برقرارمي‌كردند. ايران و اسراييل در دوران پهلوي دو كشور متحد در منطقه خاورميانه محسوب مي‌شدند. مناسبات مبتني برهمكاري استراتژيك ميان اين دو كشور ، يك محيط خاص امنيتي را در خاورميانه شكل داده بود. از يك سو اسراييل توانست از طريق همكاري با ايران خود را از محاصره كشورهاي عربي و انزواي منطقه‌اي نجات دهد و همچنين منافع اقتصادي به ويژه واردات نفت از ايران را نيز عايد خود سازد؛ از سوي ديگر ايران نيز توانست از طريق همكاري با اسراييل با تهديد شوروي و همچنين راديكاليسم عربي مقابله نمايد. افزون بر اين شاه ايران در اتحاد با اسراييل داراي برخي ملاحظات اقتصادي ، سياسي و امنيتي نيز بود.
از فرداي بعد از پيروزي انقلاب سياست حكومت انقلابي به عكس دولت محمدرضا پهلوي ، حمايت همه جانبه از فلسطينيان و دشمني با اسرائيل اعلام شد. انقلاب اسلامي با توجه به اينكه آغازگر نوعي تجديد حيات اسلامي در منطقه خاورميانه بود يكي از مهمترين شعارهاي خود را ضديت با اسراييل قرارداد. به عبارت ديگر خصومت ايران با اسراييل و اعتقاد جمهوري اسلامي مبني بر ضرورت مبارزه با اسراييل تا نابودي آن موجب شد كه يكي از شعارهاي اصلي بنيادگرايي اسلامي در منطقه ، ضديت با اسراييل قرار گيرد. ياسر عرفات اولين مهمان رسمي انقلابيون ايران بود. يعني در زماني كه حتي حكومت و سيستمي به نام «جمهوري اسلامي» تشكيل نشده بود. امام خميني به دنبال سخنان خود در قبل از پيروزي انقلاب مبني بر محكوميت اسرائيل، اين كشور را «غدة سرطاتي» خواند و خواهان نابودي اين كشور شد. در مقابل رهبران اسرائيل ، انقلاب اسلامي را «زلزله‌اي سياسي» در منطقة خاورميانه خواندند و خواهان مقابله جهان با اين پديده و گسترش آن به جهان اسلام شدند.
اولين اقدام ديپلماتيك ايران در بعد از انقلاب عليه اسرائيل گشايش سفارت فلسطين در محل سابق سفارت اسرائيل بود. بعد از مراسم گشايش، عرفات به وزارت امور خارجه ايران رفت و دكتر سنجاني اولين وزير امورخارجه جمهوري اسلامي گفت: «كاملاً موافقم كه ملت ايران نمي‌تواند آزاد و مستقل باشد ، بدون اينكه تمام برادران او آزاد و مستقل باشند. به شما مي‌گويم ، ملت و دولت ايران با شما هم صداست درد شما را درد خود مي‌داند، مسئله شما را مسأله خود مي‌داند و بدانيد و به دنيا اعلام مي‌كنيم كه تا مسأله فلسطين حل نشود، مسأله جهان اسلام حل نمي‌شود .
همچنين ايران روابط ديپلماتيك خود را با مصر به «جهت امضاي قرارداد صلح مابين مصر و اسرائيل و اطاعت بي‌چون و چراي دولت مصر از آمريكا و صهيونيسم» به دستور امام خميني قطع كرد .
امام خميني در رابطه با امضاي قرارداد صلح مابين مصر و اسرائيل، اين پيمان را خيانت به اسلام و مسلمين دانست و در اطلاعيه‌اي اعلام نمود: «اينجانب بيش از 15 سال است كه خطر اسرائيل را گوشزد كرده‌ام و به دولت و ملت عرب اين حقيقت را اعلام نموده‌ام. اكنون با طرح صلح مصر و اسرائيل اين خطر بيشتر، نزديكتر و جدي‌تر شده است. سادات با قبول اين صلح، وابستگي خود را به دولت استعمارگر آمريكا آشكار نمود. از دوست شاه سابق ايران انتظار بيش از اين نمي‌توان داشت . ايران صلح سادات و اسرائيل را خيانت به اسلام و مسلمين و برادران عرب مي‌داند.» چنان كه از عبارات بالا معلوم است اكنون ايران كاملاً از موضعي ايدئولوژيك و انقلابي به اسرائيل نگاه كرده و حتي كشورهاي عربي را كه از موضع مادي و مبتني بر هزينه فايده ، خواهان رابطه با اسرائيل و پايان ماجراي اعراب- اسرائيل از طريق امتياز دهي و امتيازگرفتن هستند، محكوم مي‌كند.
ميتوان گفت اين رفتار ايران در طول اين 30 سال همچنان ادامه يافته و جمهوري اسلامي اولاً از نهضتها و گروههاي چريكي به مانند «حماس»، «جهاد اسلامي» و ... حمايت كرده و خواهان نابودي اسرائيل است و ثانياً با هرگونه طرح صلح بين فلسطينيان و اسرائيل به علت به رسميت شناخته شدن دولت صهيونيستي و محقق نشدن تمامي حقوق فلسطينيان، مخالف مي‌كند و آنان را سازشكارانه مي‌داند.
جمهوری اسلامی با حمایت و تشکیل گروهای مسلح و مبارز در فلسطین و لبنان دو هدف عمده را تعقيب می نماید. اول:ایجاد پایگاهای معنوی و مادی در میان کشورهای مسلمان منطقه جهت گسترش و تقویت هزمونی خود بر منطقه و همچنین ایجاد پیاده نظامهای سیاسی - نظامی جهت مقابله با آمریکا و اسراییل و حکومتهای وابسته عرب در سرزمینهای اسلامی و دوم:حمایت از آرمان تشکیل کشور فلسطین و نابودی کامل اسراییل در منطقه.
به عنوان نمونه گروه حزب اله در لبنان اکنون به پایگاهی برای هویت خواهی و قدرت شیعیان تبديل شده و جمهوری اسلامی با تشکیل و حمایت معنوی و مادی از آن توانسته است بااسراییل ولو به طور غیر مستقیم به مبارزه برخواسته و ضربات کاری اي را به این کشور وارد نمايد . در جریان آخرین نبرد و درگیری حزب اله با اسراییل در سال 2006 که به جنگ 33 روزه معروف گردید اسراییل ، جمهوری اسلامی را متهم به حمایت نظامی از حزب اله کرده و ادعا کرد كه راکتهای حزب اله که به سمت مرزهای این کشور فرستاده میشد ساخت جمهوری اسلامی است. گذشته از درستي يا نادرستی ادعای اسرائیل ، آنچه در اینجا براي ما مهم است اهمیت استراتژی دفاعی اخذ شده از سوی جمهوری اسلامی در منطقه خاورمیانه است که خود دشمنان ایران به این امر پی برده و می دانند كه اکنون گروهای اسلام گرا و مبارز در کشورهای منطقه حامیان ایدئولوژیک و سیاسی ایران بوده و مهمترین عامل در تقویت هژمونی جمهوری اسلامی ایران هستند.
ميتوان سياست اتخاذ شده از سوي جمهوري اسلامي در قبال اسرائيل را در 4 دوره خلاصه كرد :
1- از پيروزي انقلاب اسلامي تا آغاز جنگ تحميلي (59-1357)
2- از جنگ تحميلي تا پذيرش قطعنامه (1367-1359)
3- دوران حضور فعال ايران در عرصه سياست خارجي (1384-1367)
4- دوران تقابل آشكار با ماهيت رژيم صهيونيستي (1384 تا امروز)
دردوره اول چنانكه گفته شد جمهوري اسلامي خود را وارد كارزار ضداسرائيلي كرده و در صف مقدم دشمنان اسرائيل قرار گرفت.
در دورة دوم مسأله حمايت از فلسطينيان جنبة عملي پيدا كرده و ايران با تشكيل و حمايت گروه‌هايي چون حماس و جهاد اسلامي در فلسطين و حزب‌اله در لبنان و جايگزين كردن گرايش‌هاي اسلامي به جاي تفكرات ملي‌گرايانه در جهان اسلام و فلسطين نقش خود را بسيار جدي‌تر كرده و از منظر يك كشور حمايت كنندة معنوي به جايگاه پشتيبان و دخالت كنندة مادي و معنوي در امور فلسطينيان و دشمني با اسرائيل تبديل شد.
به عبارت ديگر ايران به دلايل ايدئولوژيك و انقلابي خود ، خواهان مقابله با اسرائيل بوده و براي آن استراتژي دفاعي ترتيب داد. در مقابل ، اعراب به دليل منافع ملي و دلايل كاملاً عيني با اسرائيل دچار مشكل هستند و به همين دليل در 30 سال اخير هنگامي كه مشاهده كردند مبارزات مسلحانه و چريكي عليه اسرائيل فايده‌اي نداشته است ، به زعم خود خواهان سازش و صلح با اسرائيل هستند زيرا اعراب داراي نگاه ايدئولوژيك به مسأله خود و اسرائيل نبوده و نيستند و استراتژي‌هاي دفاعي و تهاجمي خود را براساس منافع مادي و واقعي خود تنظيم مي‌كنند.
تقابل اين دو ديدگاه - ديدگاه جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي عربي- در اين دوره در 2 مساله مشخص شد : ملك فهد پادشاه عربستان در اجلاس سران عرب در «فاس» به سال 1981 يك طرح هشت ماده‌اي جهت صلح بين اعراب و اسرائيل ارائه كرد. اين طرح هشت ماده‌اي كه معروف به طرح «هشت ماده‌اي فهد» بود مورد مخالفت شديد ايران قرار گرفت. معاون سياسي وقت وزارت امور خارجة ايران در ملاقات با ياسر عرفات گفت : طرح فهد يك طرح آمريكايي و موافق با منافع اسرائيل است.
دومين واقعه‌اي كه نشان از تقابل ايران و اعراب داشت و ميتوان گفت در ادامه واقعه اول است، حمله اسرائيل از زمين، هوا و دريا به جنوب لبنان و اشغال اين مناطق بود. در اين هنگام تنها جمهوري اسلامي بود كه به صراحت سخن از درگيري نظامي با اسرائيل سرداده و خواهان مقابلة شديد با اسرائيل شد. ميرحسين موسوي ، نخست وزير وقت ايران در يك مصاحبة مطبوعاتي و راديو تلويزيوني گفت: «در اين زمينه (حمله به جنوب لبنان) شوراي عالي دفاع تصميماتي گرفته و دولت هم هماهنگي نموده است. شوراي عالي دفاع مسأله اعزام نيرو را مطرح كرده و هيأتي براي بررسي اين موضوع به سوريه رفتند. در جلسة هيأت دولت لايحة تأمين هزينة مقابله با اسرائيل مطرح شد.
چنانكه مشاهده شد ايران به دلايل انقلابي و ايدئولوژيك در مقابل اسرائيل استراتژي دفاعي اتخاذ كرده و در بعضي موارد اين استراتژي دفاعي تبديل به استراتژي تهاجمي شده است در حاليكه قبل از انقلاب اسلامي ، ايران هيچ مشكل ايدئولوژيك و سياسي با اسرائيل نداشت و اين خود گواه تغيير گفتمان در نظام سياسي ايران و چرخش از سوي يك نظام واقع‌گرا با اصول مبتني بر ملي‌گرايي به سمت نظامي با اصول ايدئولوژيك و انترناسيونال اسلامي و «امت» محور به جاي «ملت» محور است.
دوره سوم تاريخ روابط ايران و اسرائيل در بعد از انقلاب، بعد از پذيرش قطعنامة 598 و پايان جنگ است . در اين دوره ايران تلاش مي‌كند تا با تغيير سياست خارجي خود به سمت تنش‌زدايي و گفتگو با كشورها روي بياورد. اصل اين سياست براين فرض استوار است كه ايران با موقعيت تاريخي و ژئوپولتيك بسيار حساس و با سابقه چند هزارساله تمدني بايد به عنوان بازيگر منطقه‌اي و جهاني، جايگاه راستين تاريخي خود را بدست آورد، سياست تنش زدايي از طريق گفتگو و مفاهمه، ديدگاهي است واقع‌گرايانه و در اين جهان پر از تعارض هم ميتواند منافع ملي را در سطوح مختلف فرهنگي ، اقتصادي و اجتماعي تأمين نمايد.
اما در اين دوره نيز اين سياست جمهوري اسلامي شامل حال اسرائيل نمي‌شود به همين دليل ايران بار ديگر با طرح صلحي كه از سوي حزب كارگر اسرائيل براي صلح با فلسطينيان عرضه شد و ياسرعرفات حاضر به پذيرش آن شد مخالفت شديد كرد و ياسر عرفات را خائن به آرمانهاي فلسطين دانست. جمهوري اسلامي در اين راستا با هرگونه جريان صلحي كه در آن حقوق ملت فلسطين مورد توجه قرار نگيرد مخالفت كرد. در اين راستا راهكار ايران پيشنهاد برگزاري رفراندم در كشور فلسطين با حضور همة آوارگان به منظور حل بحران خاورميانه بود. نكتة قابل توجه اين است كه مخالفت جمهوري اسلامي با اسرائيل در خاورميانه از اهميت استراتژيك براي ايران برخوردار است و جمهوري اسلامي نه تنها نبايد از اين مخالفت دست بردارد بلكه بايد از آن به عنوان امري براي مقابله با هژموني منطقه‌اي آمريكا بهره ببرد .
در دورة چهارم كه با روي كارآمدن دولت محمود احمدي نژاد در ايران و اتخاذ مواضع اصول‌گرايانه و انقلابي از سوي او آغاز شد، شاهد بازگشتي به دورة نخست و سالهاي آغازين انقلاب اسلامي ايران بوده و صحبت از نابودي رژيم صهيونيستي به طور كامل -امري كه كمتر از طرف مسئولين سياست خارجي جمهوري اسلامي در دورة سوم و به ويژه در دوران رياست جمهوري سيدمحمد خاتمي اعلام مي‌شد- مي‌رود. شايد حياتي‌ترين سياست اتخاذ شده توسط ايران در اين چند سال اخير در قبال اسرائيل، زير سؤال بردن مشروعيت دولت اسرائيل با جعلي خواندن واقعة «هولوكاست» (كشتارنژادي يهوديان توسط آلمان نازي در هنگامة جنگ جهاني دوم) ميباشد .
به طور كلي ايران و اسرائيل بعد از انقلاب اسلامي از چند منظر به مقابله با يك ديگر پرداخته‌اند و استراتژي‌هاي دفاعي خود را بعليه يك ديگر تنظيم كرده‌اند :
1- منبع تهديد : هر دو دولت يكديگر را به عنوان منبع تهديد ياد مي‌كنند و وجود و بقاي خود را در نابودي طرف ديگر مي‌دانند.
2- ماهيت تهديد: هر دو كشور مشغول رقابت نظامي به اشكال دفاعي و تهاجمي هستند. به عنوان مثال جمهوري اسلامي آزمايش موشك‌هاي خود نظير «شهاب3» را بيش از هر چيزي تهديد براي اسرائيل دانسته كه در صورت حمله نظامي آمريكا و اسرائيل به ايران، در موقع مقتضي عليه منافع نظامي اسرائيل استفاده نمايد.
3-واكنش : راه‌حل مسالمت آميز در گفتمان دو كشور نسبت به هم هيچ‌گاه وجود نداشته است.
4-ارزشهاي حياتي : مجموعة اصول، ارزشها، جهان‌بيني و در يك كلام «ايدئولوژي» حياتي، سازنده و مشروعيت بخش هر دو كشور همواره مورد هجوم و به زير سؤال رفتن از سوي طرفين بوده است.
3-جايگاه ايران در سیاست امنيتي اسرائیل
به طور کلی ، اسراییل نسبت به وضعیت تسلیحاتی کشورهای همسایه و رقیب در منطقه خاورمیانه حساس است و آن را تهدید امنیتی علیه خود تلقی می کند . مقامهای اسراییلی برنامه موشکی ایران را مهم ترین تهدید امنیتی علیه خود می دانند . در مورد برنامه هسته ای ایران نیز نگرش مقامهای این کشور هم سو با آمریکا ، تسلیحاتی تلقی کردن مقاصد برنامه مذکور است . اسراییل با این توجیه که ایران برای کسب موازنه با اسراییل به عنوان كشور دارنده سلاحهای هسته ای در منطقه قصد ساخت چنین سلاحهایی را دارد ، خواهان توقف برنامه هسته ای ایران است و حتی به استفاده از زور برای توقف آن تاکید می کند . اسراییل و ایران همواره یکدیگر را تهدید می دانند ، بنابراین قدرتمند شدن هر یک به معنای تهدید امنیتی برای دیگری است . دستیابی ایران به فناوری پیشرفته هسته ای ، برای اسراییل به معناي بر هم خوردن وضعیت کنونی در منطقه است که تهدیدی جدی برای این کشور تلقی می شود . از طرف دیگر ، اسراییل برنامه هسته ای ایران را تسلیحاتی می داند و تاکید می کند كه ايران در نهایت قصد ساخت سلاحهای هسته ای و رسیدن به موازنه قدرت با این کشور را دارد . اسرائيل همچنین هم سو با آمریکا خواهان انزوای ایران و جلوگیری از دستیابی اين كشور به سطح بالایی از فناوری است .
مفهوم امنیت در اسراییل با دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه و حتی جهان تفاوت دارد ؛ اسراییل کشوری است که در جنگ متولد شده و با وجود تلاشهای آمریکا تا کنون نتوانسته با همسایگانش رابطه ای عادی داشته باشد . بنابراین امنیت ملی بر تمامی برنامه های ملی در این کشور برتری دارد ، به گونه ای که در هیچ کشوری در جهان چنین وضعیتی وجود ندارد . سیاستهای نظامی در اسراییل حرف اول را می زند ؛ برای نمونه باید گفت که در بیش از نیمی از حیات اسراییل سیستمهای دفاع و نخست وزیری را یک نفر به عهده داشته است . از آنجایی که این کشور همواره در فضایی نا آرام به سر برده ، اساس سیاستهایش حفظ موجودیت به هر قیمتی است . تجربه تاریخی همچون آتش بس 1949 نشان داد که برتری نظامی اسراییل نسبت به همسایگانش می تواند تنها برگ برنده این کشور باشد ، هر چند صلح دایم به وجود نیاورد . مهم ترین علت نا امنی اسراییل از دید تحلیل گران ، دیدگاه خصمانه اعراب است . این تحلیل گران معتقدند كه دید خصمانه اعراب به این خاطر است که آنها اسراییل را رژیمی خارجی و موجودیتش را ساختگی می دانند. البته باید گفت كه عدم پذیرش اسراییل به عنوان یک کشور در نزد اعراب بیشتر به بحرانهای ارضی و سیاسی میان اعراب و اسراییل باز می گردد. از طرف دیگر ، اسراییل از نظر ارضی و منابع انسانی بسیار محدودیت دارد و از این منظر آسیب پذیر است . بنابراین ، چه جنگهای طولانی و فرسایشی و چه حملات ناگهانی می تواند موجودیت آن را تهدید کند . از نظر بین المللی نیز اسراییل از چنان آزادی عملی برخوردار نیست که در صورت حمله به دشمنان خود بتواند توجیهی داشته باشد . بنابراین سیاست امنیتی اش باید بر تقویت برتری نظامی و دفاعی متکی باشد . ( هلر ، 1381 : 15)
سیاست امنیتی اسراییل در طول حیاتش بر مفهوم بازدارندگی از طریق تهدید به تلافی شدید ، جنگهای کوتاه در سرزمینهای عربی ، برتری کیفی در تسلیحات و نیروی انسانی ، دستیابی به حداکثر خودکفایی در این زمینه و حمایت آمریکا تکیه داشته است . امروزه اسراییل در پی آن است که مرزهای خود را با انعقاد پیمانهای صلح و تضمینهای امنیتی محکم کند و می توان گفت كه کنترل سرزمین نسبت به دهه های قبل برای اسراییل کمتر اهمیت دارد . اصول امنیتی اسراییل از زمان پیدایش ، مواردی همچون مبارزه با تروریسم ، تعیین نتیجه سریع و دقیق جنگ ، پرهیز از جنگ از طریق ابزارهای سیاسی ، حفظ جایگاه بازدارنده معتبر ، پرهیز از بلند پروازیهای سرزمینی ، تدافع در سطح راهبردی و عدم باخت در هیچ جنگی را در بر می گیرد . در رهنامه نظامی اسراییل تاکید شده که اسراییل کشور کوچکی است و با درگیر شدن در هر جنگی امکان دارد با شمار انبوهی از سربازان مواجه شود . از طرف دیگر، اسراییل از نظر سرزمینی بسیار محدود است و اکثر نهادهای اصلی آن همواره در نزدیکی مرز و در تیر رس توپخانه دشمن قرار می گیرد. بنابراین ، در صورت شکست در هر جنگی موجودیت اسراییل با خطر نابودی مواجه می شود . در نتیجه از آنجا که اسراییل همواره تهدید دایمی علیه موجودیتش را حس میکند ، به توانایی هسته ای بازدارنده روی آورده است . ( عبدالهی ، 1381 : 444)
محیط امنیتی اسراییل باعث شده تا این کشور همواره به دنبال کسب حمایت قدرتهای برتر برای دستیابی به فناوری نظامی و پوشش سیاسی باشد . بر این اساس بود که اسراییل در اواسط دهه 1950 ، توانست با استفاده از تیرگی روابط بین فرانسه و مصر به خاطر حمایت جمال عبدالناصر از جنبش استقلال طلبانه مردم الجزایر با فرانسه متحد شود. مهم ترین نتیجه این اتحاد دستیابی به فناوری علمی و نظامی به ویژه در زمینه مسایل هسته ای بود . از طرف دیگر ، اسراییل در آن زمان با ایجاد رابطه با کشورهای غیر عرب منطقه همچون ایران و ترکیه در صدد بود تا به اعمال فشار بر اعراب و حتی تضعیف کشورهای عربی بپردازد. اسراییل به اقلیتهای قومی کشورهای عربی نیز کمکهای نظامی می رساند . از دیگر سیاستهای قابل توجه این کشور برای غلبه بر محیط پیچیده امنیتی اش جلب صدها هزار یهودی از سراسر جهان بوده است. این اقدام علاوه بر افزایش جمعیت یهودیان ، باعث تقویت و افزایش نیروی انسانی مورد نیاز ارتش نیز می شود . از طریق آموزشهایی که به افراد جذب شده در ارتش داده می شود ، از یهودیانی که با سنتها و ساختارهای مختلف وارد اسراییل شده اند ، یک شهروند اسراییلی ساخته می شود . (هیلر ، 1381 : 24)
به عقیده کارشناسان غربی ، صرف نظر از تهدید ناشی از منازعات دیرپای اسراییل با فلسطینیان ، مبارزان جنوب لبنان و کشورهای همسایه و متخاصم منطقه خاورمیانه ، وجود سلاحهای کشتار جمعی ، بزرگ ترین تهدید امنیتی پیش روی اسراییل است .
در کنار این سلاحها ، پیشرفت کشورهای منطقه در سیاستهای موشکی بیشتر باعث نگرانی رهبران اسراییل می شود ؛ چرا که به ویژه کشورهای متخاصم ، می توانند با مسلح کردن این موشکها به سلاحهای کشتار جمعی خاک اسراییل را هدف قرار دهند . این تهدید به خصوص از آن جهت برای اسراییل قابل لمس است که در جریان جنگ خلیج فارس ، عراق این کشور را به کمک سیستمهای پیشرفته اش هدف قرار داد . از نگاه رهنامه امنیت ملی اسراییل ، دستیابی احتمالی ایران به سلاحهای هسته ای در این چارچوب ، بزرگ ترین تهدید امنیتی اسراییل است . در برابر چنین تهدیدی ، رهنمامه امنیت ملی اسراییل بر پنچ پایه شامل: پی گیری تلاشهای سیاسی موافقت نامه های صلح برای پیش گیری از جنگ ، تلاش برای ایجاد بازدارندگی قابل اطمینان ، توسعه سیستم موشک ضد بالستیک آرو، تلاش برای افزایش توانمندی حمله به موشکها و سکوهای پرتاب موشک مستقر در خاک دشمن و دفاع غیر عامل قرار دارد . در این رابطه اسراییل به ویژه سیستم موشکی آرو را به عنوان سپر دفاعی خود تلقی می کند و بر خلاف پنهان کاریهایش در زمینه مسایل نظامی و امنیتی ، اطلاعات کاملی از این موشکها را در اختیار رسانه ها و سایتهای اینترنتی قرار داده است .
از طرف دیگر ، بازدارندگی مهم ترین عنصر رهنامه امنیتی اسراییل تلقی می شود . این بازدارندگی بر راهبرد منحصر به فرد و مبهم هسته ای و تواناییهای متعارف متکی است . بازدارندگی هسته ای اسراییل به ویژه بسیار مبهم است . این ابهام از یک دید از فشارهای جهاني برای پیوستن اسراییل به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای می کاهد . ابهام مثبت ، بخش بنیادین امنیت اسراییل تلقی می شود . با این حال و با وجود سانسور شدید درباره برنامه هسته ای ، رهبران اسراییل از نشر برخی اطلاعات در این باره ابراز خشنودی می کنند ؛ چرا که نشر این گونه اطلاعات به بازدارندگی مورد نظر اسراییل کمک می کند و باعث می شود کشورهای عربی و متخاصم به فکر جنگ با اسراییل نیفتند . از طرف دیگر ، وجود قدرت هسته ای مبهم اسراییل نه تنها باعث می شود کشورهای عربی برای انعقاد پیمان صلح مجاب شوند ، بلکه می تواند سطح انتظارات آنها را در گفتگوها پایین بیاورد . بعضی از منابع نیز معتقدند در صورتی که اسراییل وجود جنگ افزارهای هسته ای اش را تایید کند ، حجم فراوان کمکهای آمریکا به اسراییل متوقف مي شود ؛ چرا که بر اساس قوانین آمریکا ارایه هر گونه کمک اقتصادی و نظامی به کشوری که جنگ افزارهای هسته ای دارد ، ممنوع است .
یکی دیگر از مسایلی که به سیاست ابهام هسته ای اسراییل انجامیده است ، واکنش کشورهای عربی و همسایه اسراییل می باشد . تا کنون هیچ منبعی نتوانسته است از میزان پیشرفت اسراییل در زمینه جنگ افزارهای هسته ای به طور قطعی سخن بگوید . در صورتی که اگر اسراییل رسماً درباره برنامه هسته ای اش سخنی بگوید ، باعث برانگیختن کشورهای عربی و شتاب آنها در دستیابی به سلاحهای هسته ای می شود ؛ این وضعیت نه تنها بازدارندگی ایجاد نمی کند بلکه به بی ثباتی دامن خواهد زد در زمینه تواناییهای متعارف نیز رهبران اسراییل همواره سعی کرده اند به آخرین تجهیزات و تسلیحات متعارف مسلح باشند . بر خلاف سلاحهای هسته ای ، آنها مایلند تا کشورهای منطقه از قدرت و توانایی تسلیحاتی اسراییل باخبر باشند .
اگر چه ایران قبل از انقلاب اسلامی یکی از شرکای با اهمیت اسراییل تلقی می شد که به ویژه می توانست نقش دوستی بسیار قدرتمند را در خاورمیانه عربی برای اسراییل بازی کند ، اما اکنون به دشمنی سر سخت تبدیل شده و یکی از اصول مسلم انقلاب اسلامی ایران نابودی اسراییل به عنوان رژیمی غاصب بوده است . این مسئله باعث شده که اسراییل به پیشرفتهای تسلیحاتی ایران واکشنهای تندی نشان دهد . از جمله این پيشرفت ها می توان به ساخت و آزمایش موشک شهاب 3 اشاره کرد ؛ موشکی که می تواند خاک اسراییل را هدف قرار دهد . وجود برنامه های شیمیایی و میکروبی ادعا شده توسط آمریکا در ایران نیز خطر بسیار بزرگی برای اسراییل تلقی می شود . با این حال به نظر می رسد در طول حیات اسراییل هیچ خطری به اندازه هسته ای شدن ایران تهدید کننده نبوده است .
وجود یک ایران هسته ای که شعارش نابودی اسراییل است برای رهبران اسراییل قابل چشم پوشی نیست ، به ویژه که آمریکا و اسراییل این کشور را بزرگ ترین حامی حزب اله لبنان می دانند ؛ گروهی که هدف عمده اش مبارزه مسلحانه با اسراییل است . به خصوص در دوران کنونی که سوریه به دنبال ترور رفیق حریری لبنان را ترک کرده و به نوعی روابطش با لبنان تیره شده ، ایران تنها کشوری است که از دید محافل غربی تامین کننده تسلیحاتی و مالی حزب اله لبنان به شمار می رود . برخی از کارشناسان غربی تاکید دارند که ایران بیشترین حمایتهای مالی و نظامی را از حزب اله داشته است . به گفته این کارشناسان ، ایران به چریکهای حزب اله در پایگاههایی در داخل ایران و لبنان آموزش نظامی می دهد و علاوه بر این ، مقادیر بسیاری از تسلیحات از قبیل موشکهای کاتیوشا و موشکهای میان بردی که می توانند از جنوب لبنان ، حیفا را هدف قرار دهند ، به حزب اله می رساند . در واقع این نگاه رایج در اسراییل و آمریکاست که در صورت مسلح شدن ایران به سلاحهای هسته ای از طریق گروهای اسلامی ، همچون ، حزب اله ، حماس و جهاد اسلامی ، امنیت اسراییل از داخل نیز به شدت در معرض خطر قرار می گیرد .
از زمان ارایه گزارش "محمد البرادعی" ، رییس وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره پیشرفت فزاینده برنامه هسته ای ایران ، یکی از کشورهایی که به شدت از این برنامه ابراز نگرانی نموده ، اسراییل است . مقامهای اسراییلی تا کنون بر توقف هر چه سریع تر برنامه هسته ای ایران به عنوان یک معضل امنیتی در منطقه خاورمیانه تاکید کرده اند و حتی از حمله نظامی برای خاتمه دادن به آن سخن گفته اند .
به گفته مقامهای اسراییلی ، در هر صورت اسراییل نمی تواند با یک ایران هسته ای زندگی کند . دستیابی ایران به هر نوع تجهیزات و مواد هسته ای با هر توجیهی برای اسراییل قابل قبول نیست . با این حال ، ایران تاکید دارد که انرژی هسته ای برای تولید برق و دیگر مصارف صلح آمیز حق ایران است . در این باره مقامهای اسراییلی معتقدند در صورتی که ایران حاضر به پذیرش توافقی بر پایه دریافت سوخت اتمی از خارج و توقف تولید آن در داخل نشود ، اقدام نظامی ضروری است . این مقامها در عین حال تاکید می کنند که حملات هوایی به تنهایی کافی نخواهد بود؛ چرا که بسیاری از تاسیسات اتمی ایران در مکانهای مخفی و یا زیر زمینی قرار دارد . از طرف دیگر ، برخی از کارشناسان غربی معتقدند كه هر نوع حمله ای باعث می شود که ایران ، حزب اله و دیگر سازمانهای مورد حمایتش به اسراییل ، نیروهای آمریکایی مستقر در خاک عراق و افغانستان و حتی اتباع آمریکایی و اسراییلی دیگر کشورها حمله کنند . مقامهای اسراییلی همچنین معتقدند كه حمله نظامی باعث تشدید حس ملی گرایی در ایران خواهد شد ، نه اینکه آن را فرو نشاند . از طرف دیگر ، وقوع چنین حمله ای مانع از این می شود که کشورهایی همچون مصر و عربستان در پی کسب تسلیحات هسته ای برآیند ؛ چرا که این گونه کشورها برنامه هسته ای ایران را الگوی خود قرار داده اند . البته باید این مسأله را در نظر گرفت که حمله به ایران بدون مجوز شورای امنیت اقدامي تهاجمی تلقی می شود و برای اسراییل و آمریکا هزینه های سیاسی عظیمی خواهد داشت . در واقع طرح حمله به تاسیاست اتمی ایران مهم ترین واکنش مقامهای اسراییلی بوده که از شروع بحران اتمی ایران در اواسط سال 2003 به شدت مورد تاکید این مقامها قرار گرفته است . اسراییل پس از سرنگونی صدام ، دشمن شماره یک خود در منطقه خاورمیانه را ایران می داند و به همین خاطر بر توقف فوری برنامه های هسته ای ایران تاکید دارد . در این رابطه ، اسراییل به انجام حملات هوایی سنگین به تاسیسات اتمی ایران تمایل نشان داده است و معتقد است که می تواند به راحتی تاسیسات اتمی ایران را نابود کند ؛ همان طور كه یک بار در گذشته در عراق موفق به انجام چنین کاری شده است . مسئولین اسراییلی بر پی گیری جنگ روانی و ایجاد تنش در منطقه و جهان برای متوقف کردن برنامه هسته ای ایران تاکید دارند . مسئولین اسراییلی به ویژه در اظهارات خود از امکان دستیابی ایران به سلاحهای هسته ای در آینده ای نزدیک ابراز نگرانی می کنند . از جمله «ایهود المرت» ، نخست وزیر سابق اسراییل ، در مصاحبه با سی.ان.ان تاکید کرد که «فعالیت گسترده ایران در غنی سازی اورانیوم باعث شده است که ایران بتواند تا چند ماه آینده به سلاحهای هسته ای دست یابد ، در حالی که دستیابی به سلاحهای هسته ای توسط حکومتی که خواهان حذف اسراییل از نقشه جهان است برای ما قابل تحمل نیست . وی همچنین با اشاره به حمله اسراییل به سایت اتمی عراق گفت : در آن زمان نیز تلاشهای بین المللی برای متوقف کردن صدام مثمر ثمر واقع نشد و ما گزینه دیگری به جز حمله به تاسیسات اتمی عراق نداشتیم .»
می توان گفت که اسراییل نیز همچون آمریکا خواهان توقف کامل برنامه هسته ای ایران و بر چیده شدن تمامی تجهیزات آن است . به گونه ای که مقامهای اسراییلی اساساً مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی را رد می کنند و معتقدند كه ایران به خاطر نگاه خصمانه اش به اسراییل در صورت دستیابی به هر پیشرفتی در زمینه فناوری هسته ای ، به عامل مهمی در تهدید هر چه بیشتر اسراییل تبدیل می شود . بنابراین ، از دید اسراییل حتی نظارت کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی به برنامه هسته ای ایران و پی گیری مقاصد صلح آمیز قابل قبول نیست ، چرا که تغییر مسیر این برنامه و اتخاذ اهداف خصمانه برای ایران کار چندان مشکلی نخواهد بود . موقعیت خاص امنیتی اسراییل باید مورد توجه قرار گیرد ، به خصوص که اسراییل ، ایران را یکی از مهم ترین دشمنان خود تلقی کرده و در برابر آن موضع گیری های تندی اتخاذ می کند . از طرف دیگر ، اسراییل نفوذ زیادی بر آمریکا و محافل بین المللی دارد و می تواند با استناد به کوچک ترین مسئله ای به فشارهای بین المللی بر ایران بیفزاید . در مسئله برنامه هسته ای ایران نیز اسراییل با تعریف این برنامه به عنوان یکی از مهم ترین معضلهای امنیتی خود ، پیشرفتهای هسته ای ایران را به عنوان تهدید امنیتی علیه خود تلقی می کند و با ایجاد جو روانی منفی بر ضد ایران به دنبال محدودتر کردن بیش از پیش ایران است . در چنین فضایی، اسراییل حتي اظهاراتی همچون «حذف اسراییل از نقشه جهان» را
یکی از مصداقهای خصمانه بودن اهداف برنامه هسته ای ایران علیه اسراییل می داند ، در حالی که چنین
اظهاراتی در ایران تازگی ندارد و مقامهای اسراییلی نیز به خوبی از آن آگاهند .
در این میان اسرائیل نیازمند قدرتی است که بتواند سیاستهای خود را در جهت مقابله با ایران و جلوگیری از نفوذ آن و تقویت هژمونی خود در خاورمیانه به کار بندد و سر نزدیکی این کشور به ایالات متحده در همین نکته نهفته است.البته باید دانست که اسرائیل به کشور دیگری نیز نمی تواند بدین حد نزدیک شود زیرا با توجه به نفوذ و ریشه یهودیان در ایالات متحده(که در فصل 3 به آن پرداخته شد)، شاید بتوان گفت آمریکا از فرزند خود حمایت می کند زیرا اسرائیل مولود هر چه بیشتر سیاستهای کشورهای آنگلو-آمریکن بوده است .
4- ايران هراسي ، راهبرد گروه هاي فشار اسرائيل محور در آمريكا براي مقابله با ايران
نقش لابي هاي حامي اسرائيل از طريق مراکز مطالعاتي اي چون «موسسه يهودي در امور امنيت ملي» (جنيسا)، «امريکن اينترپرايز»، «موسسه واشنگتن براي سياست خاور نزديک» (وينپ) و «آيپک» طي چند سال اخير افزايش يافته است. لابي هاي حامي اسرائيل به شدت تلاش مي کنند به بهانه مقابله با برنامه هسته اي ايران و تهديد عليه امنيت اسرائيل و منافع امريکا در منطقه، اين کشور را درگير جنگي ديگر در خاورميانه کنند. «مارتين اينديک» معاون سابق وزارت خارجه امريکا مي گويد، اسرائيل ترجيح مي دهد امريکا عليه ايران دست به حمله نظامي بزند، زيرا اين کشور داراي توانايي هاي بيشتر از اسرائيل است وليکن
اسرائيل حتي در صورتي که امريکا مبادرت به اقدامي موثر نکند، سکوت نخواهد کرد و اجازه نمي دهد موجوديت دولت يهود به مخاطره افتد. راجر کوهن تحليلگر نيويورک تايمز، بر اين باور است که اسرائيل طي دو دهه گذشته، تلاش کرده حمايت کامل امريکا را به خود جلب کند و از هرگونه تغيير موازنه قدرت به ضرر اسرائيل در خاورميانه، با جلوه دادن خطر ايران جلوگيري کند. کوهن در مورد بزرگنمايي «تهديد ايران» از سوي مقامات اسرائيلي مي نويسد؛ پرز در سال 1992 پيش بيني کرده بود كه ايران تا سال 1999 به بمب هسته اي دست پيدا خواهد کرد. ايهود باراک در سال 1996 اعلام کرد كه ايران تا سال 2004 بمب هسته اي توليد خواهد کرد. از سوي ديگر «پاتريک کلاوسون» محقق ارشد موسسه "وينپ"، طي اظهاراتي در آوريل 2006 در جمع اعضاي کميته روابط خارجي مجلس سناي امريکا گفته بود؛ «تا زماني که جمهوري اسلامي در قدرت باقي است، اين کشور برنامه هسته اي خود را حتي به صورت مخفيانه ادامه خواهد داد.» در حالي که اوباما با پيشنهاداتي مسالمت جويانه ، خواهان "آغازي نو" در روابط ميان تهران و واشنگتن شد، نتانياهو نخست وزير اسرائيل طي چند مصاحبه بر "گزينه نظامي" به عنوان راهي براي بازداشتن ايران از آنچه دستيابي به زرادخانه هسته اي تحت پوشش برنامه صلح آميز خوانده مي شود، تاکيد کرد. اظهارات نتانياهو و مقامات دولت وي طي چند ماه گذشته، اين احتمال را در برخي محافل تقويت کرده که اسرائيل در حال آماده سازي شرايط براي حمله نظامي عليه ايران است. اختلافات علني بين امريکا و اسرائيل بر سر ايران از زماني شدت گرفت که «ياموس يادلين» رئيس اطلاعات ارتش اسرائيل در مارس 2009 طي گزارشي اعلام کرد؛ «ايران از نقطه بدون بازگشت در توسعه فناوري هسته اي عبور کرده است.» اين در شرايطي بود که برآورد اطلاعات ملي امريکا در سال 2007 که با مشارکت 16 آژانس اطلاعاتي اين کشور منتشر شد به اين امر اذعان داشت که ايران در سال 2003 به احتمال فراوان از برنامه تسليحات هسته اي دست کشيده و صرفاً تلاش خود را روي مقاصد صلح آميز متمرکز کرده است. انتشار اين گزارش در آن سال به اميدهاي اسرائيل مبني بر موافقت رئيس جمهور وقت امريکا با حمله نظامي به ايران پايان داد. برخي از تحليلگران واقع گراي امريکايي بر اين باورند که روابط نزديک و بلندمدت ايالات متحده و اسرائيل به خاطر اختلاف نظر درباره نحوه برخورد با برنامه هسته اي ايران در معرض تهديد و آسيب جدي قرار دارد. «زبيگنيو برژينسکي» مشاور اسبق امنيت ملي امريکا، در دسامبر 2008 طي مصاحبه اي با روزنامه اسرائيلي «هاآرتص» گفته بود؛ اسرائيل با اصرار براي متقاعد کردن امريکا به درگيري نظامي براي متوقف کردن برنامه هسته اي ايران، به مناسبات ميان خود و امريکا لطمه مي زند. برژينسکي در شرايطي که «جرج بوش» در کاخ سفيد حضور داشت، مدعي شده بود؛ وقت آن رسيده كه اسرائيل از سياست تشويق امريکا به ايجاد درگيري با ايران دست بردارد زيرا دولتمردان امريکا تمايلي به آمدن به اين عرصه ندارند. در ضمن اگر حمله اي عملي شود، نتايج مصيبت باري خواهد داشت و امريکا را از اسرائيل دور خواهد کرد. در همين حال کارشناسان بر اين نظرند که تحولات نظام بين الملل به تدريج موجب شکل دهي منافع مشترک ميان ايران و امريکا خواهد شد. با اين تفاسير و در زماني که برخي در تلاش هستند با بزرگنمايي «تهديد ايران»، مانع شکل گيري همکاري هاي منطقه اي و ايجاد ترتيبات امنيتي نوين در خليج فارس شوند، ضرورت دارد دستگاه سياست خارجي کشورمان تمهيدات لازم را براي خنثي سازي تحرکات «ضدايراني» در امريکا فراهم آورد.
یه عنوان مثال،در کنفرانس آیپک در ر وزهاي سوم تا پنجم مه 2009 در واشنگتن،"یک جزوه رنگین و درخشان توزیع شد.در این نقشه،حلقه ای سیاه ،گرد همسایگان ایران در منطقه ای گسترده کشیده شده بود که شامل هند،روسیه ، آفریقا و حتی شرق اروپا می شد.پیام این نقشه این بود که این کشورها در معرض تهدید قریب الوقوع موشک های بالستیک ایران هستند.در حاشیه این نقشه،همچنین هشدار داده شده بود که گام بعدی برای ایران ساختن موشک هایی است با بردی که به خاک آمریکا می رسد.
این نکته بدین معناست که اسرائیل به وسیله گروهای فشار خود در آمریکا،به دنبال مجاب کردن این کشور برای مقابله جدی و نظامی با ایران است و با چنین تبلیغاتي در پی اثر گذاری سیاست خود می باشد. اعضاي آيپك در حالي كه سناتورهاي آمريكا و اعضاي كنگره را تحت فشار قرار داده بودند، متفقاً پيغامي را تسليم كاپيتول هيل كردند و طي اين پيغام تقاضا كردند كه كنگره شديدترين تحريم‌ها را كه تاكنون بي سابقه بوده، عليه ايران تصويب كند.آنها همچنين درخواست كردند كه يك مهلت محدود جهت پاسخ گويي ايران به اولتيماتوم مبني بر توقف برنامه هسته‌اي‌اش تعيين شود.
قدم بعدي چه خواهد بود؟ اگر ادبيات آيپك و اظهار نظرهاي گوناگون منتشر شده ديپلمات‌هاي اسراييلي يا حاميانشان در رسانه‌هاي آمريكا را مرور كنيد، پي مي بريد كه صراحتاً اقدام بعدي‌شان را اعلام نكرده‌اند.ولي هر انسان عاقل و بالغ مي تواند حدس بزند كه اقدام نهايي، جنگ خواهد بود ، رهبران اسراييل اشاره كرده‌اند كه اگر راهكارهاي ديپلماتيك به نتيجه نرسد، به حمله نظامي پيش گيرانه عليه ايران دست خواهند زد .مطمئناً اسراييلي‌ها مي دانند كه دولت اوباما هرگز راضي به جنگ عليه ايران نخواهد شد.اما مي توان اين فرضيه را مطرح كرد كه اسراييل در آينده‌اي نزديك، حتي بر خلاف خواست آمريكا، وارد جنگ با ايران خواهد شد.البته اين امر اوباما را در موقعيتي سست قرار خواهد داد:آيا آمريكا (در دفاع از ايرانيان)به اسراييل حمله مي كند و خطر سقوط روابط بين دولت دموكرات و يهوديان آمريكايي را خواهد پذيرفت؟ و يا اجازه خواهد داد كه اسراييل اهداف خود را دنبال كرده و ايران را مورد بمباران قرار دهد و در واقع، خونريزي و ويراني ناگزير ناشي از حمله اسراييل را خواهد پذيرفت؟ اگر اسراييل خواهان است كه اوباما موضع دوم را انتخاب كند، بايد از هم اكنون اقدامات اوليه را در آمريكا جهت كسب موافقت ضمني مردم آمريكا براي حمله آمريكا، به عنوان طرف سوم جنگ به ايران آغاز كند.در واقع اسراييلي‌ها تاكنون تا حد زيادي در نيل به اين هدف موفق بوده‌اند.طبق گزارش راسموسن، بر اساس جديدترين نظرخواهي، چهل و نه درصد مردم آمريكا معتقدند كه در صورت حمله اسراييل به ايران، آمريكا بايد به اسراييل كمك كند.
در نهایت می توان گفت که لابی های اسرائیلی به دنبال جا انداختن پروژه "ایران هراسی" هستند.چرائی اتخاذ راهبرد ایران هراسی به سياست هاي منطقه اي ايران پس از انقلاب اسلامی باز می گردد. این مهم به همراه موقعیت ژئواستراتژیک کشورمان باعث شد که ایران به بازیگری تاثیرگذار بر مناسبات دو منطقه خاورمیانه عربی و جنوب غرب آسیا تبدیل شود. در شرایط مذکور ، ايران عملا منافع آمریکا را به چالش کشیده به گونه ای که "کاندولیزا رایس" وزير خارجه سابق آمريكا صراحتا اعلام کرد؛ ایران تنها کشوری است که مهمترین چالش های استراتژیک را برای ایالات متحده و شکلی از خاورمیانه که ما خواهان ایجاد آن هستیم پدید آورده است.
در همین راستا "ری تکیه" در مقاله ای با عنوان »هزینه های بازدارندگی ایران» که نشریه تصمیم ساز "فارین افرز" در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۰۸ آن را منتشر کرد به برخی از چالش های ايران اشاره می کند و اذعان می دارد که؛ "ایران مشکلاتی اساسی برای ایالات متحده پدیده آورده است. تلاش ایران برای دستیابی به توانایی های هسته ای، حضور موفق ایران در عراق، مخالفت آزار دهنده ایران با فرآیند صلح اسرائیل و فلسطین فهرستی سهمگین از گلایه های آمریکا از ایران را تشکیل می دهد ."
آمریکا و برخی از کشورهای غربی همواره با رویکرد تخاصمی مسائل مرتبط با ایران را منعکس می نمایند به گونه ای که جمهوری اسلامی ایران در نظر مخاطب، تهدیدی علیه صلح و امنیت منطقه و جهان معرفی می گردد. رصد و محوریابی جنگ روانی نظام سلطه علیه ایران مویداین موضوع است .
راهبرد ایران هراسی مشتمل بر هفت محور می باشد که عبارتند از :
1- القاء دسترسی ایران به سلاح های هسته ای
2- حمایت ایران از تروریسم
3- نقض حقوق بشر در ایران
4- القاء تهاجمی بودن فناوری های دفاعی ایران
5- دخالت جمهوری اسلامی ایران در امور ساير کشورها
6- اسلامی بودن نظام سیاسی در ایران
7- القاء مخالفت ایران با صلح و ثبات منطقه ای
مخدوش جلوه دادن ماهیت و ارکان نظام دینی و رویکرد تخاصمی نسبت به ایران، نقطه مشترک تمامی محورهای ذکر شده می باشد که برآیند آن چهره ای از جمهوری اسلامی را در ذهن مخاطب آماج ترسیم می کند که بر پیش فرض و انگاره ایجاد هول و هراس استوار است .
دست کاری و فریب افکار عمومی و وارد کردن بازیگران در زمین بازی و نقش های تعیین شده از سوی آمریکا غایت هدف راهبرد ایران هراسی است که لازمه تحقق آن اجرای دقیق تاکتیک ها و تکنیک های متنوع ، هدفمند و پیچیده می باشد. برخی از این تاکتیک ها و تکنیک عبارتند از:
1- بهره گیری از بار منفی واژه ها، کلمات و مفاهیم حساسیت برانگیز در افکار عمومی(نسبت دادن بنیاد گرایی به ایران )
2- وانمایی و سیاه نمایی در خصوص ایران (تهیه و نمایش فیلم ضد ایرانی ۳۰۰)
3- بهره گیری از تاکتیک ارعاب (القاء خطر فناوری موشکی ایران برای اروپا)
4- انگاره سازی های هدفمند (قرار دادن تصویر محمود احمدی نژاد در کنار تصویر هیتلر)
5- استفاده از تاکتیک همسان سازی (قرار دادن نام سپاه در فهرست سازمان های تروریستی)
6- تحریف اخبار مرتبط با ایران (غیر صلح آمیز معرفی کردن پیشرفت های هسته ای ایران)
7- القاء مستقیم و غیر مستقیم (معرفی ایران به عنوان محور و کانون شرارت در جهان )
8- بهره گیری از تکنیک تکرار (تبليغ در جهت تلاش ايران ایران براي استیلا بر کشورهای منطقه)
موارد مذکور در واقع بخشی از تاکتیک ها و تکنیک های مورد استفاده در راهبرد ایران هراسی است که به طور معمول در خصوص ایران مورد استفاده مقامات و رسانه های آمریکایی و اروپایی قرار می گیرد.
فرآيند اجراي راهبرد ايران هراسي را مي توان در سه موج متفاوت مورد بررسي قرار داد :
1- موج اول ایران هراسی همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به مرحله اجرا گذارده شد. با عملیاتی شدن موج اول این راهبرد، کشورهای عربی منطقه در شرایطی هول انگیز قرار گرفته و وادار به بازی در زمین معین شده از سوی آمریکا و لابی صهیونیسم شدند. هول و هراس ایجاد شده در بین کشورهای منطقه و جاه طلبی صدام، عملا پازل جنگ افروزی آمریکا را کامل کرد و جنگی همه جانبه و گسترده را با هدف سرنگونی جمهوری اسلامی، به ایران تحمیل کرد. از سوی دیگر اجرای موج اول ایران هراسی، موضوع فلسطین را نیز از کانون توجهات جهان عرب خارج ساخت، این مهم فرصت مناسبی را برای اسرائیل فراهم کرد تا اقدام به قتل عام گسترده و وحشیانه فلسطینی ها و آواره کردن آنان نماید. در واقع در سایه موج اول ایران هراسی بود که رژیم اشغالگر قدس توانست جنوب لبنان را به اشغال خود در آورد.
2- از آنجا که ایران هراسی، همزاد و مترادف با اسلام هراسی است لذا همزمان با موج دوم اسلام هراسی، دومین موج ایران هراسی نیز به منصه ظهور رسید. پس از حادثه ۱۱ سپتامبر با معرفی ایران به عنوان محور و کانون شرارت، عملا موج دوم ایران هراسی در سیاست خارجی آمریکا شکل گرفت. نومحافظه کاران جنگ سالار با انگاره سازی و تقسیم جهان به خیر و شر، سعی در القاء این مفهوم داشتند که ایران در نقطه کانونی شرارت در جهان قرار گرفته است.
3- متعاقب شکست سیاست های خاورمیانه ای آمریکا، موج سوم ایران هراسی نیز کلید زده شد. پیروزی اصولگرایان و تاکید آنان بر پایداری در سیاست خارجی ایران و همزمانی آن با وقوع تحولات منطقه ای، توازن قدرت در منطقه را به سود ایران تغییر داد. پس از آن با احساس نگرانی عمیق واشنگتن از تحکیم محور ایران، عراق، سوریه ، لبنان و فلسطین، راهبرد ایران هراسی بیش از پیش مورد تاکید سران کاخ سفید قرار گرفت. وقوع جنگ ۳۳ روزه و پیروزی حزب اله لبنان از یک سو و ناکامی های پی در پی آمریکا در منطقه و عراق شرایط را برای کاخ سفید بحرانی تر و دشوار تر کرد از این رو نومحافظه کاران جنگ سالار راه خروج از بحران را در گرو توازن قدرت و بازدارندگی ایران یافتند بنابراین عملیاتی کردن موج سوم ایران هراسی، ناظر بر ایجاد بازدارندگی و مهار منطقه ای ایران است.
اهداف پیدا و پنهان راهبرد ایران هراسی عبارت است از :
1- انتقال بحران از مدیترانه به خلیج فارس: کاخ سفید با تاکید بر راهبرد ایران هراسی در واقع سعی دارد بر تحولات منبعث از پیروزی حزب اله در جنگ جولای ۲۰۰۶ مدیریت نماید. در این راستا با تمرکز بر روی این راهبرد و انتقال بحران به خلیج فارس عملا سعی دارد تا وضعیت امنیتی اسرائیل را بهبود بخشیده و همانند موج اول ایران هراسی، برای این كشور فرصت سازی نماید .
2- سرعت بخشیدن به روند سازش اعراب و اسرائيل: واشنگتن در موج دوم ایران هراسی به دنبال این هدف بود که با ایجاد هول و هراس در بین کشورهای عربی از قدرت نفوذ ایران در منطقه، این کشورها را وادار به بازی کردن در میدان بازی تعیین شده نماید. فرآیند کانالیزه کردن کشورهای عربی منطقه، پازل آمریکا و لابی صهیونیسم را در جهت ایجاد جبهه عربی - اسرائیلی کامل می کند. تشکیل جبهه موصوف از یک سو اجرای مصوبات نشست پائیزی موسوم به آناپولیس را امکان پذیر می سازد و از سوی دیگر شرایط را برای به رسميت شناختن كشور اسرائیل فراهم می کند .
3- تشکیل ناتوی عربی از عمان تا لبنان: بازدارندگی در برابر قدرت ایران از طریق همکاری دولت های عربی منطقه یکی از اهداف دیگر راهبرد ایران هراسی و اساس سیاست خارجی آمریکاست. در واقع هدف واشنگتن از تاکید بر موج سوم ایران هراسی، جدا کردن ایران از همسایگان عرب و ایجاد بلوک عربی (ناتوی عربی) متشکل از شش کشور حاشیه خلیج فارس، مصر، اردن و آمریکا (۱ + ۲ + ۶) در برابر ایران می باشد. 4- مهار منطقه ای ایران: عملیاتی شدن راهبرد ایران هراسی ناظر بر تلاش واشنگتن برای سوزاندن برگ های برنده ایران در منطقه است. کاخ سفید با ایجاد هول و هراس در کشورهای عربی سعی دارد آنان را وادار به نقش آفرینی در عراق، لبنان و فلسطین مطابق با سیاست های خود نماید. در این ارتباط همزمان با درخواست رایان کروکر ، سفیر آمریکا در عراق، برای بازگشایی سفارتخانه های کشورهای عربی در بغداد، رابرت گیتس وزیر دفاع این کشور نیز در گفت وگو با یک شبکه عربی به کشورهای مذکور توصیه کرد كه اگر می خواهند در عراق تنها صدای یک همسایه و آن هم ایران شنیده نشود، فورا سفیران خود را به عراق اعزام نمایند.
5- منزوی ساختن ایران در عرصه بین المللی: زمینه سازی برای منزوی ساختن ایران در عرصه بین المللی هدف دیگر اجرای راهبرد ایران هراسی می باشد. واشنگتن با تاکید بر راهبرد مذکور در واقع سعی دارد مدل کره شمالی را برای متوقف ساختن فعالیت های هسته ای ایران پیاده سازی کند.ضمن آنکه اجرای راهبرد ایران هراسی به زعم آمریکا، می تواند باعث شکل گیری يك اجماع ضد ایرانی در جهان شده و بازیگران رسمی و غیررسمی را با سیاست های ایران ستیزانه کاخ سفید همراه نماید.
6- ایجاد مسابقه تسلیحاتی در منطقه: میلیتاریزه شدن سیاست خارجی آمریکا هزینه های زیادی را متوجه این کشور کرد به گونه ای که جنگ عراق تاکنون ۷۰۰ میلیارد دلار برای کاخ سفید هزینه در برداشته و دست کم ۳ هزار میلیارد بر اقتصاد امریکا خسارت وارد کرده است. از این منظر راهبرد ایران هراسی در واقع وادار کردن کشورهای عربی به مسابقه تسلیحاتی با ایران می باشد تا واشنگتن از محل فروش تسلیحات بتواند بازار سودآوری را برای خود مهیا سازد.
7- توجیه حضور نظامی آمریکا در منطقه: انگاره سازی برای کشورهای منطقه و هراساندن آنان از ایران، فرآیندی است که در واقع حضور نظامی آمریکا در منطقه و اشغالگری آن را توجیه می کند. این موضوع، زمانی اهمیت خود را بیش از پیش نمایان می سازد که موج نفرت و انزجار در منطقه نسبت به عملکرد آمریکا فزونی یافته است. بنابراین ایران هراسی راهبرد تبلیغاتی و جنگ روانی اي است که ناظر بر ترمیم قدرت نرم آمریکا در منطقه می باشد.
8- تسلط بر منابع نفتی منطقه: آمریکا با عملیاتی کردن راهبرد ایران هراسی علاوه بر اینکه حضور خود را در منطقه توجیه و تثبیت می نماید، امکان تسلط خود بر منابع انرژی منطقه را نیز مهیا می سازد. شایان ذکر است كه منابع ۲۲ میلیارد بشکه ای نفت آمریکا طی ۱۱ سال آینده به اتمام خواهد رسید و این کشور مجبور خواهد شد روزانه ۵۲ میلیون بشکه نفت خام خریداری کند. از این منظر راهبرد ایران هراسی رابطه مستقیمی با تامین انرژی مورد نیاز آمریکا در کمتر از ربع قرن آینده دارد چرا که در چند سال آینده به دلیل مصرف فزآینده داخلی، امکان صادرات نفت از برخی از کشورهای صادرکننده گرفته خواهد شد و تنها عربستان، عراق و ایران کشورهایی خواهند بود که در ۳۰ سال آینده می توانند صادرات نفت داشته باشند . بنابراین راهبرد ایران هراسی در واقع پلی است که واشنگتن سعی دارد با عبور از آن از یک سو تحولات آینده داخلی خود را مدیریت نماید و از سوی دیگر بحران های منطقه ای و بین المللی فراروی آمریکا را مهار و کنترل نماید.
5- راهبرد آمريكا در قبال ايران از سال 1979 تا امروز و نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور
گراهام فولر نویسنده کتاب قبله عالم و از مقامات بلندپایه سازمان سیا که سال ها در منطقه خاورمیانه و از جمله ایران فعال بوده است در تشریح نوع نگرش سیاستمداران واشنگتن در خصوص ایران و نقش لابی صهیونیسم معتقد است ؛ "هرگونه تلاشی برای دستیابی به یک تحلیل واقع بینانه و متعادل از حکومت ایران بسیار مشکل است، زیرا که یک مرکز سخنگویی و تبلیغاتی داغ و پرهیجان طرفدار اسراییل در سنا وکنگره حضور دارد که هرگونه شفافیت در روابط دو کشور را مخدوش و تیره می کند وی می افزاید كه کارمندان دولت آمریکا تنها در پشت درهای بسته و مخفیانه می توانند به طور بی طرفانه و منصفانه در خصوص ایران تجزیه و تحلیل کنند، که البته این فضا برای منافع دراز مدت آمریکا مناسب نیست. چون مقامات عالی رتبه وزارت خارجه، وزارت دفاع و کنسولگریها به راحتی نمی توانند مسائل را گزارش دهند."
آمریکا و ایران از زمان انقلاب سال 1979 (1357 شمسی) و برقراری جمهوری اسلامی روابط خصمانهای داشته‌اند. با در نظر گرفتن دخالت قبلی آمریکا در ایران – چشمگیرترین آن کودتای سال 1953 (کودتای 28 مرداد سال 1332 شمسی) که محمدرضاشاه پهلوی را به قدرت بازگرداند – و حمایت رژیم جدید از گروههای مختلف تندرو، جای تعجب نیست که دو کشور مظنون به یکدیگر باقی مانده و تنها گاهگاهی همکاریهایی محدود داشته‌اند.
برای آمریکا و اسرائیل، ایران يك چالش استراتژیک جدی محسوب مي شود. اين كشور از حزبالله، حماس، و جهاد اسلامی حمایت میکند و در صدد است به چرخة کامل سوخت هستهای دست یابد، که اگر صلاح بداند قادر خواهد بود تسلیحات اتمی بسازد. آن کشور همچنین موشکهایی تولید میکند که میتوانند کلاهکهای اتمی را به کشورهای همسایهاش، از جمله اسرائیل، پرتاب کنند. دلیل آن که اسرائیل غالباً به ایران به عنوان تهدیدی «موجود» اشاره میکند همین است. ایران به این زودیها قادر نخواهد بود سرزمین آمریکا را با موشکهای اتمی مورد اصابت قرار دهد، لیکن هر نوع سلاح تولیدی آن می‌تواند علیه نیروهای آمریکا مستقر در خاورمیانه، یا کشورهای اروپایی، به کار رود. برخی از رهبران ایران – به خصوص محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت – با اظهاراتی سخت نگرانکننده، هم واقعة هولوکاست و هم حق ادامة حیات اسرائیل را زیر سئوال بردهاند. با وجودی که پیام احمدی نژاد مبنی بر این که اسرائیل باید «از صفحة روزگار محو شود» (یا از صفحة تاریخ پاک شود) غالباً به غلط به عنوان پیامی برای نابودی عینی اسرائیل تفسیر شده است، ولی هنوز هم بیانی تکاندهنده بود که مسلماً باعث ناراحتی اسرائیل شد. سرپرستی کنفرانس هولوکاست از طرف ایران در ماه دسامبر سال 2006، که منکران معروف هولوکاست در آن شرکت داشتند، نيز نگرانیهای اسرائيل را در مورد نیات ایران تقویت کرده است. ایران قویترین کشور اسلامی در خلیج فارس است و توان تسلط بر آن ناحیة نفتی ثروتمند را دارد. با آنچه از زمان حملة آمریکا به عراق، در ماه مارس سال 2003، بر سر آن کشور آمده است این موضوع بویژه واقعیت دارد. عراق رقیب اصلی ایران در منطقه بوده است، لیکن حالا جامعهای دستخوش چنددستگی و جنگزده است و در موقعتی نیست که ایران را کنترل کند. ایران با چند جناح متنفذ شیعه در عراق رابطه دارد، که موجب می‌شود نسبت به دورة حکمرانی صدام در بغداد نفوذ بسیار بیشتری در تحول عراق داشته باشد. این جابجایی عظیم توازن قدرت منطقه‌ای گویای آن است که چرا برخی اعتقاد دارند «ایران برندة جنگ به نظر میآید.» البته اگر ایران به تسلیحات اتمی دست یابد برتری قدرتش نسبت به همسایگان از این هم قطعیتر می‌شود.
قدرت رو به رشد ایران برای ایالات متحده خوشایند نیست زیرا از مدت‌ها قبل در صدد بوده است از سلطة کشوری واحد بر خلیج فارس جلوگیری کند. این اصل اساسی نشان میدهد که چرا دولت ریگان در سال 1980 از صدام پشتیبانی کرد، هنگامی که به نظر میرسید ایران احتمال دارد عراق را در جنگ خونینشان شکست دهد. ایالات متحده همچنین انگیزه زیادی دارد که ایران را از دستیابی به تسلیحات اتمی بازدارد. اسرائیل نیز به همین میزان با تسلط ایران بر خلیج فارس مخالف است، زیرا منبع قدرتی از این نوع می‌تواند تهدید استراتژیک درازمدت باشد. دورنمای ایران هستهای برای رهبران اسرائیل، که معمولاً آن را سناریوی بدترین کابوس میپندارند، از این هم بیشتر نگرانکننده است.
ایالات متحده آمریکا و اسرائیل هر یک مستقلاً در نگه داشتن ایران به صورت غیرهستهای و ممانعت از سلطة آن ذینفعاند. آمریکا، حتی اگر اسرائیل وجود نداشت برای جلوگیری از تسخیر کشورهای دیگر خلیج فارس توسط ایران یا مرعوب شدن در برابر تهران به مهار ایران متعهد می‌‌بود. حمایت بیقید و شرط جهان عرب حفظ تعادل قدرت را برای آمریکا آسانتر میسازد، و به دست آوردن این حمایت مستلزم یک استراتژی مؤثر است.
در طی سال هاي گذشته، اسرائیل و گروه فشار آن آمریکا را برای دنبال کردن سیاستی که از نظر استراتژیک غیرعاقلانه است، تحت فشار گذاشتهاند. بویژه، در مورد به کار بردن نیروی نظامی برای از بین بردن تجهیزات اتمی . در طول دهة 1990، با وجودی که ایران به بهبود روابط بین دو کشور علاقمند بود، اسرائیل و هواداران آمریکاییاش دولت کلینتون را به دنبال کردن سیاست خصمانه نسبت به ایران ترغیب کردند. در سالهای اولیة دولت بوش همین نمایش باز به اجرا درآمد، همین طور در ماه دسامبر سال 2006، هنگامی که گروه بررسی عراق مذاکرة پرزیدنت بوش را با ایران توصیه کرد اسرائیل و گروه فشارش در تلاشی هماهنگ در تضعیف آن کوشيدند. اگر به خاطر اسرائیل نبود، ایالات متحده آمریکا قطعاً سیاستی متفاوت و مؤثرتر در مورد ایران اتخاذ می‌کرد.
تلاشهای آمریکا برای سر و کار پیدا کردن با ایران با سیاستهای سرکوبگرانة اسرائیل در اراضی اشغالی بیشتر تضعیف شده است. به طور خلاصه، تا حد زیادی به برکت اسرائیل و حامیان آمریکاییاش، آمریکا از اوایل دهة 1990 به بعد سیاستی با نتیجة معکوس را نسبت به ایران دنبال کرده است و در جلب حمایت کشورهایی که برای کمک به آمریکا در برخورد با ایران دلایل خود را دارند مشکل داشته است. این کشورها اگر سیاست آمریکا جز این بود تمایل به همکاری داشتند.
ایالات متحده آمریکا از سال 1953 (1332 شمسی) تا سال 1979 (1357 شمسی)، هنگامی که شاه مورد حمایت آمریکا سرنگون شد و امام خمینی و حکومت دینیاش به قدرت رسیدند، روابط بسیار حسنهای با ایران داشت. از آن زمان به بعد، روابط بین دو کشور تقریباً به کلی خصمانه بوده است. روابط اسرائيل با تهران نیز از زمان سقوط شاه خصمانه بوده است. با وجود این، در طول دهة 1980، عمدتاً چون ایران در جنگی طولانی با عراق درگیر بود که آن را زمینگیر کرده بود و نیرویش را به تدریج از بین میبرد، نه آمریکا و نه اسرائیل از طرف آن کشور مورد تهدید جدی بود. برای حفظ موازنة قدرت منطقه‌ای، آمریکا تنها لازم بود اطمينان یابد که جنگ به بن‌بست ختم شود. این هدف با کمک به نیروهای صدام حسین در سد کردن پیشروی ارتش ایران در میدان جنگ تحقق یافت. ایران در سال 1988 که جنگ پایان یافت تحلیل رفته بود، و برای حداقل چند سال در موقعیتی نبود که اسباب نگرانی را در منطقه فراهم کند. از آن گذشته، برنامة هستهای ایران در طول دهة 1980، شاید به دلیل جنگ، به تعویق انداخته شده بود. (ميرشايمر ، 1388 : 342)
الف- دهه 1990 و راهبرد مهار دوگانه
برداشت اسرائیل از تهدید ایران، در اوایل دهة 1990، که به تدریج شواهدی دال بر فعاليت هستهای ایران جمعآوری شد، به طور بنیادی دستخوش تغییر گردید. رهبران اسرائیل هشدار به واشنگتن را در سال 1993 شروع کردند، که ایران نه تنها برای اسرائیل بلکه برای آمریکا نیز تهدیدآمیز است. از آن زمان به بعد وقفهای در این لفاظی ترسآفرین و پرخاشگرانه وجود نداشته است، عمدتاً بدین لحاظ که ایران در جبهة هستهای به پیشرفت ادامه داده است. گروه فشار اسرائیل الگوی اسرائیل را دنبال و هشدارهای آن را دربارة خطرات ناشی از قدرت اتمی شدن ایران منعکس کرده است.
اسرائیل و گروه فشارش همچنین از حمایت ایران از حزب الله، از تأیید آرمان فلسطینیها، و امتناع از پذیرش حق حیات اسرائیل نگران هستند. لازم به گفتن نیست که اظهاراتی نظیر آنچه احمدی نژاد گفته است این نگرانیها را تقویت میکند. اسرائیل و هوادارانش معمولاً سیاستهای ایران را به عنوان انعکاسی از ضدیت ایدئولوژیک عمیق با کشور یهودیان میبینند .
در اوایل سال 1993، درست هنگامی که دولت کلینتون بر سر قدرت می‌آمد، اسحاق رابین نخست وزیر و وزیر خارجهاش شیمون پرز این ادعا را شروع کردند که ایران، برای آمریکا و اسرائیل خطری فزاینده است. رهبران اسرائیل، اینک که تهدید شوروی از بین رفته بود، توصیف کردن ايران به عنوان دشمنی خطرناک را تا اندازهای به عنوان راه نزدیکتر شدن روابط بیتالمقدس و واشنگتن میپنداشتند. امید بر آن بود که ایالات متحده ، اسرائیل را به عنوان سپر محافظی در برابر توسعهطلبی ایران تصور کند، درست به همان نحو که با اسرائیل به عنوان سپر محافظ در مقابل نفوذ شوروی در خاورمیانه رفتار شده بود. اسرائیل در مورد علاقة مجدد ایران به توسعة برنامة پیچیدة اتمی نیز نگران بود. واشنگتنپست در نیمة ماه مارس سال 1993 گزارش داد که «در سرتاسر طیف سیاسی اسرائیل، اعتقاد راسخ بر این است که افکار عمومی آمریکا و رهبران سیاسی باید بیشتر متقاعد شوند که مهار کردن ایران فوریت دارد و ایالات متحده تنها قدرت جهانی قادر به این کار است.»
دولت کلینتون با اتخاذ سیاست مهار دوگانه به این درخواست اسرائیل واکنش نشان داد. این سیاست نه تنها ابتدا از طرف مارتین ایندایک در انستیتوی واشنگتن برای سیاست خاورمیانه بیان شد، بلکه طبق گفته رابرت پلترو، معاون وقت وزیر خارجه در امور خاور نزدیک ، آن سیاست در اصل رونوشت پیشنهادی از طرف اسرائیل بود. کِنِت پولاک از مرکز سبان بروکینگز نیز خاطرنشان میکند که «بیتالمقدس یکی از معدود مکانهای روی زمین بود که در آنجا مهار دوگانه معمولاً غلط تعبیر نمی‌شد.» سیاست جدید از آمریکا دعوت می‌کرد که استراتژی سنتیاش در خلیج فارس را به عنوان هماهنگکنندة جانبی ترک کند و در عوض، به قصد مهار توأم ایران و عراق شمار چشمگیری از نیروهایش را در کویت و عربستان سعودی مستقر نماید؛ قصد دیگرش این بود که «تغییرات شگرف در رفتار ایران» به وجود آورد.
نگرانیهای اسرائیل با وجود این، برای اتخاذ سیاستی سازشناپذیر از طرف آمریکا نسبت به ایران در اوایل دهة 1990 دلیل مناسبی نبود. می‌شود گفت که درست عکس آن صادق بود. اکبر هاشمی رفسنجانی، که در سال 1989 رئیس جمهور ایران شد، تعهد کرد که روابط با واشنگتن را بهبود بخشد، و ایران، که اخیراً از جنگ ویرانکننده با عراق آسیب دیده بود، به سختی می‌توانست برای آمریکا تهدیدی باشد. در واقع، در اوایل دهة 1990، رهبران آمریکا به میزان بسیار بیشتری نگران صدام حسین بودند، که ایالات متحده تازه علیه او جنگیده بود. به علاوه، در سال 1993 برنامه هستهای ایران تازه داشت راه میافتاد. پیش از شروع هیاهوی اسرائیل برای اتخاد سیاستی ستیزهجویانهتر، تعداد انگشتشماری در واشنگتن در پی سیاستهای تندتر نسبت به ایران بودند، و هنگامی که نخستین بار مهار دوگانه اعلام شد، مورد انتقاد وسیع قرار گرفت.
تا نیمة دهة 1990، نارضایتی فزایندهای از سیاست مهار دوگانه به وجود آمد، زیرا آمریکا را وادار می‌کرد روابط خصمانة خود را با دو کشوری که به شدت از یکدیگر بیزار بودند ادامه دهد، و برای انجام وظیفة شاق به راه آوردن آنها واشنگتن تنها باقی مانده بود. در نتیجه، فکر همکاری با ایران به جای رویارویی با آن در آمریکا بالا گرفت. با وجود این، همزمان، رابین در اسرائیل برای کشاندن دولت کلینتون به اتخاذ سیاستی تندتر تحت فشار بود. مخالفان رابین احساس میکردند که مهار دوگانه برش واقعی نداشت زیرا برای متوقف کردن مبادلات قابل ملاحظة اقتصادی بین ایران و آمریکا چندان مؤثر نبوده است. اسرائیل و گروه فشار آن، بویژه آيپك، برای نجات سیاست مهار دوگانه و بستن راه‌های گریز که اجازه میداد شرکتهای آمریکایی به تجارت و سرمایهگذاری در ایران ادامه دهند، بسیج شدند. در نیمة سال 1994، به درخواست دولت اسرائیل، آيپك مقالهای 74 صفحهای تهیه و در واشنگتن توزیع کرد که ادعا داشت ایران نه تنها برای اسرائیل، که برای آمریکا و غرب خطرناک است.» به گفتة پولاک «جناح راست، آيپك و اسرائیلیها همگی برای تحریمهای جدید عليه ایران دادشان به هوا بود.» دولت کلینتون در این باره نظر موافق داشت، زیرا تمرکزش به طور عمده بر صلح اُسلو بود و میخواست اطمینان یابد که اسرائیل احساس امنیت کند و ایران، روند صلح را از خط خارج نسازد.
آيپك برنامة مقدماتیش را در ماه آوریل سال 1995 مطرح کرد و در همان هنگام گزارشی با عنوان «تحریمهای گستردة آمریکا علیه ایران: طرحی برای اقدام.» هم منتشر شد مع‌هذا، تا این موقع حلقة اقتصادی به دور گردن ایران محکمتر شده بود. سناتور آلفونس دآماتو در ماه ژانویة سال 1995 لایحهای ارائه کرد که کلیة روابط اقتصادی بین آمریکا و ایران خاتمه یابد. دولت کلینتون ابتدا با آن مخالفت کرد و لایحه در کنگره متوقف شد. لیکن دو ماه بعد، پس از آن که برای توسعه مناطق نفتخیز سیری، ایران یک شرکت نفتی آمریکایی به نام کونوکو را انتخاب کرد، سازمانهای گروه فشار اسرائیل به نخستین موفقیت خود دست یافتند. ایران در رقابت میان چند پیشنهاددهندة خارجی در مناقصه تعمداً کونوکو را انتخاب کرد تا به علاقه‌اش نسبت به بهبود روابط با آمریکا اشاره کرده باشد. لیکن این پیشدرآمد به جایی نرسید، زیرا کلینتون در 14 ماه مارس معامله را به هم زد. او روز بعد طی دستوری اداری شرکتهای آمریکایی را از کمک به ایران برای توسعه مناطق نفتخیز منع کرد. کلینتون بعداً گفت که ادگار برونفمن «یکی از مؤثرترین مخالفان» معاملة کونوکو، بود که از مدت‌ها قبل مقام قدرتمند ریاست کنگرة جهانی یهودیان را به عهده داشت. آيپك نیز در از بین بردن آن معامله نقش کلیدی داشت.
در 6 ماه مه، رئیس جمهور برای تحریم کلیة سرمایهگذاریهای تجاری و مالی در ایران دستور اداری دومی صادر کرد، که به آنها انگ «تهدیدی غیرعادی و استثنایی برای امنیت ملّی، سیاست خارجی، و اقتصاد آمریکا» را میزد. کلینتون در واقع هفتة پیش از آن در یک سخنرانی در کنگرة جهانی یهودیان اعلام کرده بود که میخواهد این قدم را بردارد. پولاک خاطرنشان میکند تصمیم او برای رد کردن معاملة کونوکو و صدور آن دو دستور اداری «نمایش عمده‌ای از حمایت ما از اسرائیل» بود. عجیب است که اسرائیل با آن که خود در پشت تصمیم آمریکا دایر بر قطع پیوند اقتصادی با ایران بود، قانونی برای ممنوعیت داد و ستد ایرانی – اسرائیی وضع نکرد و اسرائیلیها به خرید اجناس ایرانی از طریق طرفهای ثالث ادامه دادند. لیکن این دستورات اداری برای گروه فشار اسرائیل کافی نبودند، زیرا با تغییر عقیدة کلینتون به سرعت تغییر پیدا میکردند. روزنتال، مدافع سرسخت اسرائیل، در مقالهای انتقادی از معاملة کونوکو این نکته را در نیویورک تایمز خاطرنشان ساخت «تنها مشکل در مورد دستورات اداری این است که آنچه رئیس جمهور قبول میکند می‌تواند لغو کند.» در واکنش به این مشکل آيپك ، لایحهای را که سناتور دآماتو در ماه ژانویة سال 1995 تقدیم کرده بود، به ابتکار خود اصلاح نمود و سناتور را راضی کرد که آن را با تغییرات پیشنهادی آيپك مجدداً ارائه نماید.» لایحة جدید که نهایتاً به صورت قانون تحریمهای ایران – لیبی درآمد هر شرکت خارجی را که برای توسعة منابع نفتی در ایران یا لیبی بیش از 40 میلیون دلار سرمایهگذاری می‌کرد مورد تحریم قرار میداد. با وجودی که لایحة پیشنهادی خشم متحدان اروپایی آمریکا را برانگیخت، مجلس نمایندگان آن را در 19 ماه ژوئن سال 1996 با رأی 0-415، و مجلس سنا یک ماه بعد به اتفاق آراء آن را تصویب کردند. با وجودی که در سراسر دولت مخالفت شدیدی با این لایحه وجود داشت، کلینتون آن را در 5 ماه اوت امضا کرد. کنت پولاک مینویسد در واقع «بسیاری از اعضای شاخة اجرائی از لایحة دآماتو نفرت داشتند. در حقیقت، برای بسیاری نفرت کلمة بسیار ملایمی بود.» با وجود این، «بسیاری از مشاوران سیاست داخلی پرزیدنت کلینتون فکر میکردند که برای کاخ سفید تأیید نکردن لایحه حماقت محض خواهد بود.» چون کلینتون نامزد انتخاب مجدد برای رئیس جمهوری در سه ماه بعد بود شاید حق به جانب آنها بود.
واقعة کونوکو این ادعای مکرر را که «گروه فشار نفت» دست پنهان واقعی در پشت سیاست خاورمیانه‌ای آمریکاست، بیشتر مورد تردید قرار میدهد. در این مورد، یک شرکت نفتی آمریکایی خواستار معامله با ایران بود، و ایران میخواست با آن معامله کند. صنعت نفت با لغو معاملة کونوکو مخالف بود، و با اعمال تحریمها علیه ایران نیز مخالفت داشت. دیک چنی، هوادار برجستة رویارویی با ایران در حال حاضر، هنگامی که در دهة 1990 رئیس شرکت خدمات نفتی هالیبرتون بود، علناً با برنامة تحریمهای آمریکا مخالفت می‌کرد. لیکن در هر تصمیم، منافع نفتی تحت فشار آيپك لت و پار شد. این نتایج شواهد بیشتری به دست میدهد مبنی بر این که نفوذ شرکتهای نفتی در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا ، در مقایسه با اسرائیل و گروه فشارش تا چه حد ناچیز است.
موضع آمریکا، حتی هنگامی که فرصتهای جدیدی برای همراهی پیدا شد، همچنان ادامه یافت. در 23 ماه مه سال 1997، محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور ایران انتخاب شد. او حتی بیش از سلف خود به بهبود روابط با غرب، و آمریکا بخصوص، علاقمند بود. او در سخنرانی شروع رسمی کارش در 4 ماه اوت و نخستین کنفرانس مطبوعاتیاش در 14 ماه دسامبر اشاراتی آشتیجویانه کرد. از همه مهمتر، او خارج از معمول در مصاحبة مفصلی با سی ان ان در 7 ماه ژانویة سال 1998، نسبت به «مردم خوب آمریکا» و «تمدن بزرگشان» ادای احترام کرد. او همچنین روشن ساخت که ایران «قصد ... انهام یا تضعیف دولت آمریکا» را ندارد و از واقعة معروف اشغال سفارت آمریکا در سال 1979 اظهار تأسف کرد. با وقوف به دشمنی موجود بین تهران و واشنگتن، او لازم دید «به منظور آماده شدن برای تغییر و ایجاد فرصت بررسی وضع جدید شکافی در دیوار بی‌اعتمادی به وجود آید.»
از آن گذشته، خاتمی احتمال کشوری اسرائیلی را در فلسطین تاریخی منتفی ندانست، و اعلام کرد که تروریسم باید در هر شکل و نمودی محکوم شود. او همچنین تروریسم علیه اسرائیلیها را نکوهش کرد و در همان حال اظهار داشت «حمایت از مردمی که برای آزادی سرزمینشان میجنگند، به عقیدة من، حمایت از تروریسم نیست.» با وجود این نکتة هشداردهنده، اظهارات خاتمی باز هم تغییری چشمگیر در موضع ایران بود، و سایر سخنرانان ایرانی به زودی تمایل ایران برای پذیرش اسرائیل را به شرط رسیدن به توافق با فلسطینیها منعکس کردند.
به دنبال اظهارات آشتیجویانة خاتمی، دولت کلینتون – پس از ارزیابی موضوع با اسرائیل و شخصیتهای مهم کنگره – برای بهبود روابط بین ایران و آمریکا واکنشهای اندکی نشان داد. کلینتون و مادلین آلبرایت وزیر خارجه از رفتار گذشتة غرب اظهار پشیمانی کردند، و ایالات متحده محدودیتهای ویزا بین دو کشور را کمتر کرد. حتی مارتین ایندایک، معمار مهار دوگانه که در آن موقع به عنوان سفیر آمریکا در اسرائیل خدمت می‌کرد، به خبرنگاران گفت که «ایالات متحده بارها روشن ساخته است که ما از دولت اسلامی در ایران بدمان نمیآید ... ما برای مذاکره آمادهایم.» ولی محدودیتهای تجاری به قوت خود باقی ماند و مهار دوگانه برای باقیمانده دورة دوم کلینتون ادامه یافت. این شکست برای تغییر روند تا حدودی به تندروهای داخل ایران مربوط بود، که با طرحهای خاتمی برای همراهی با «شیطان بزرگ» مخالف بودند. لیکن اسرائیل و هوادارانش در آمریکا نیز در ممانعت از آشتی آمریکایی – ایرانی نقش مهمی بازی کردند.
قبل از هر چیز، گروه فشار اسرائیل به خاطر به وجود آوردن و پیگیری کردن مهار دوگانه در سالهای قبل از به قدرت رسیدن خاتمی در سال 1997 به مقدار زیادی مسئول بود. البته، آن سیاست به مسموم کردن روابط بین تهران و واشنگتن کمک کرد، که به نوبة خود، قدرت سیاسی سیاستمدارانی را که با رئیس جمهور جدید و میانهروتر مخالف بودند، افزایش داد. علاوه بر آن، همین که در نیمة دسامبر سال 1997 روشن شد که خاتمی در صدد بهبود روابط با آمریکاست، مقامات اسرائیلی برای خنثی کردن آن ابتکار به تکاپو افتادند. هاآرتص گزارش داد که «در مورد گزارشهای مربوط به تغییر سیاست قریبالوقوع آمریکا نسبت به ایران نگرانیهای اسرائیل به واشنگتن ابراز شده است» و اضافه میکند که نتانیاهو نخست وزیر «از آيپك خواسته است ... در کنگره شدیداً دست به کار شود تا از تغییر سیاستی این چنین جلوگیری گردد.»
آيپك به خواست نتانیاهو عمل کرد. به گفتة گری سیک، یکی از کارشناسان پیشرو آمریکا در مسائل ایران، بهبود تدریجی روابط ایران – آمریکا پس از انتخاب خاتمی در موضع آيپك اثری نگذاشت. در واقع، تا سال 1999 تنها آيپك، سلطنتطلبان ایرانی در تبعید و گروه تروریستی مجاهدین خلق بر سماجت مداوم خود تأکید داشتند که هیچ چیز در ایران تغییر نیافته است. حتی پس از آن که سفیر اسرائیل در آمریکا در بهار سال 2000 گفت که قابل قبول خواهد بود اگر کلینتون اجازه دهد مواد خوراکی و دارویی معینی به ایران صادر گردد، آيپك، باز علیه لایحه مبارزه کرد، آيپك با تصمیم کلینتون مبنی بر رفع تحریم از واردات خاویار، قالی ایرانی، و پسته از ایران مخالفت نکرد لیکن انجمن ضد تهمت و کنفرانس رؤسا از سازمانهای عمدة آمریکائیان یهودی این کار را کردند. کلینتون در نهایت در هر دو مورد اقدام کرد، عمدتاً به این لحاظ که هر مورد شامل میزان اندکی داد و ستد و جر و بحث مختصری میشد. لیکن ایالات متحده تلاشی جدی به خرج نداد تا دستی را که خاتمی با تردید به سویش دراز کرده بود، محکم بگیرد.
برای آمریکا شرط عقل این بود که در طول دهة 1990 با ایران همراهی می‌کرد و برای بهبود روابط بین دو کشور تلاش به خرج میداد. مهار دوگانه همان طور که برنت اسکو کرافت گفت «فکری دیوانهوار بود.» مع‌هذا، رهبران اسرائیل عقیده داشتند که بازداشتن پرزیدنت کلینتون از ادامه دادن طرح همراهی به نفع اسرائیل بود، حتی اگر آن سیاست ستیزهجوتر در راستای منافع ملی آمریکا قرار نداشت. افرایم اسند، یکی از طرفداران جدی جنگ اسرائیل با ایران، موضوع را به طور موجز ادا کرد «ما علیه آن بودیم ]گفتگوی آمریکا – ایران[ ... زیرا منافع آمریکا با منافع ما تطبیق نمی‌کرد.» گروه فشار اسرائیل سرمشق اسرائیل را دنبال کرد. (ميرشايمر ، 1388 : 347)
ب-تحولات 11سپتامبر 2001 و راهبرد تحول منطقه اي
حملات 11 سپتامبر 2001، پرزیدنت بوش را به ترک مهار دوگانه و تعقیب استراتژی جاهطلبانهتر تحول منطقه‌ای سوق داد. ارتش آمریکا اینک برای سرنگونی رژیم‌های دشمن در سرتاسر خاورمیانه به کار گرفته میشد. ايران برای قرار گرفتن در صدر لیست دولت بوش در وضعی ایدهآل بود. از اوایل دهة 1990، رهبران اسرائیل میخواستند ایران را به عنوان خطرناکترین دشمنشان ترسیم کنند، زیرا این ، دشمنی بود که برای دستیابی به تسلیحات اتمی بیشترین شانس را داشت. به طوری که بنیامین بن الیزر، وزیر دفاع اسرائیل یک سال پیش از جنگ عراق گفت «عراق یک مسئله است ... ولی باید درک کنید، اگر از من بپرسید، امروز ایران خطرناکتر از عراق است.»
با وجود این، شارون و نظامیانش تا اوایل سال 2002 دریافتند که آمریکا مصصم است ابتدا با عراق روبرو شود و بعد از برکناری صدام از قدرت به ایران بپردازد. آنها با ترتیب برنامة کار مخالف نبودند، هر چند مرتب به دولت بوش یادآوری کردند که به محض تمام شدن کار در بغداد باید به ایران بپردازند. شارون فشار علنی برای رویارویی آمریکا با ایران را در ماه نوامبر سال 2002 در مصاحبه‌ای با تایمز لندن آغاز کرد. او با توصیف ایران به عنوان «مرکز ترور جهانی» و مستعد برای دستیابی به تسلیحات اتمی اعلام کرد که دولت بوش باید «روز بعد از» تسخیر عراق دست روی ایران بگذارد.
در اواخر ماه آوریل سال 2003، پس از سقوط عراق، هاآرتص گزارش داد که سفیر اسرائیل در واشنگتن اینک در پی تغییر رژیم در ایران است. او اظهار داشت سرنگونی صدام «کافی» نيست. به زبان خودش، آمریکا «باید کار را به پایان برساند. ما هنوز با خطراتی به آن بزرگی از طرف سوریه و ایران مواجه هستیم.» ده روز بعد، نیویورک تایمز گزارش کرد که واشنگتن به طور فزایندهای نگران جاهطلبیهای هستهای ایران است و اینک «فشار زیادی از طرف اسرائیل برای جدی گرفتن این مسئله» وجود دارد. شیمون پرز در 25 ژوئن در مقالهای انتقادی در وال استریت جورنال تحت عنوان «ما باید برای جلوگیری از یک آيت اله اتمی متحد شویم.» توصیفش از تهدید ایران درست همانند توصیف قبلیاش از صدام بود، حتی به درسهای آموخته از سازشهای دهة 1930 نیز اشاره كرده بود. او تأکید داشت، به ایران رک و راست باید گفته شود که آمریکا و اسرائیل اتمی شدن آن را تحمل نخواهند کرد.
نومحافظه‌کاران نیز در استدلال برای تغییر رژیم در تهران وقت را تلف نکردند. در اواخر ماه مه سال 2003، اینترپرس سرویس گزارش داد که «تلاشهای نومحافظه‌کاران برای تمرکز فعلی توجه آمریکا به تغییر رژیم در ایران از اوایل ماه مه به شدت افزایش یافته و تا حالا ثمرات قابل ملاحظهای نیز به بار آورده است. در اوایل ژوئن، به گفتة فوروارد «نومحافظه‌کاران در داخل و خارج دولت برای تغییر رژیم در تهران تلاش جدی به کار بردهاند. در هفتههای اخیر گزارشاتی دربارة اقدامات پنهانی احتمالی آشکار شده است.»
طبق معمول، یک سری مقالات توسط نومحافظه‌کاران معروف – در اصل همان کسانی که در جنگ عراق پافشاری کرده بودند – برای رفتن به دنبال ایران به وجود آمد. ویلیام کریستول در 12 ماه مه در ویکلی استاندارد نوشت که «آزادی عراق نخستین جنگ بزرگ برای آیندة خاورمیانه بود ... ولی نبرد بزرگ بعدی – امیدواریم نه به صورت نظامی – برای ایران خواهد بود.» مایکل لدین، یکی از جنگطلبان پیشتاز در مورد ایران، در نشنال ریویو آنلاین، شمارة 4 آوریل نوشت «برای راه‌حل دیپلماتیک دیگر فرصت نیست، ما مجبوریم با اربابان ترور برخورد کنیم، همین حالا. ایران، لااقل، احتمال یک پیروزی به یاد ماندنی را به ما عرضه میکند، زیرا مردم ایران علناً به رژیم تمایل ندارند، و اگر آمریکا به تنهایی از مبارزة به حق آنها حمایت کند، بر علیه آن خواهند جنگید.»
سایر مفسران در این زمان نظراتی مشابه ابراز کردند از جمله دانیل پایپز و پاتریک کلاوسون مطالبی در اورشلیم پست در 20 ماه مه منتشر کردند با عنوان «فشار روی ایران را زیاد کنید.» آنها دولت بوش را به حمایت از مجاهدین خلق فراخواندند که گروهی است مستقر در عراق که تمایل به سرنگونی رژیم تهران دارد لیکن دولت آمریکا آن را سازمانی تروریستی قلمداد کرده است. لارنس کپلان در 9 ژوئن در نیوریپابلیک استدلال کرد که آمریکا لازم است در مورد برنامه اتمی ایران بیشتر سختگیری کند. هراس او از این بود که آن برنامه بیش از آنچه اغلب سیاستگذاران تشخیص میدادند، پیشرفت کرده باشد.
در ششم ماه مه، سه سازمان هوادار اسرائیل ، مشترکاً کنفرانسی دربارة ایران ترتیب دادند. سخنرانان همه از هواداران سرسخت اسرائیل بودند مثل برنارد لوئیس، سناتور سام برونیک، اوری لوبرانی (هماهنگکنندة سابق دولت اسرائیل در لبنان جنوبی)، موریس آمیتی از ( مدیر اجرائی سابق آيپك)، مایکل لِدین، رئول مارک گِرِت ، و میراو ورمسر از انستیتو هودسن. موضوع اصلی برنامه روشن بود: «ایالات متحده آمریکا برای پیشبرد دموکراسی و تغییر رژیم در ایران چه قدمهایی می‌تواند بردارد؟» پاسخ قابل پیشبینی بود: هر یک از سخنرانان ، آمریکا را به سعی بسیار بیشتر برای برانداختن جمهوری اسلامی و جایگزینی آن با کشوری دموکراتیک فراخواندند.
برای تحقق این هدف، گروه فشار اسرائیل در این اواخر با رضا پهلوی، پسر شاه سابق ایران روابط نزدیکی برقرار کرده بود. عقیده بر این است که او با شارون و نتانیاهو ملاقاتهایی شخصی داشته است، و با گروهها و افراد هوادار اسرائیل در آمریکا تماسهای وسیعی دارد. این ارتباطات رو به پیشرفت، به آنهایی شباهت داشت که سازمانهای بانفوذ در گروه فشار اسرائیل در گذشته با احمد چلبی، عراقی تبعیدی، برقرار کرده بودند. از قرار معلوم، گروههای هوادار اسرائیل، غافل از آن که پهلوی (نظیر چلبی) مشروعیت قابل توجهی ندارد، اهداف او را تبلیغ کردند. در عوض، او این را روشن میکند که اگر در ایران به قدرت برسد، اطمینان حاصل میکند که کشورش دارای روابطی دوستانه با اسرائیل باشد.
در 19 ماه مه سال 2003، سناتور سام برونبک اعلام کرد که در نظر دارد برای تأمین مالی گروههای اپوزیسیون، و پیشبرد دموکراسی در ایران لایحهای تقدیم کند. قانون معروف به دموکراسی در ایران نه تنها به وسیلة تبعیدیهای ایران بلکه از طرف آيپك و ائتلاف دموکراسی در ایران، که موریس آمیتی و مایکل لِدین از پایهگذاران آن بودند، پشتیبانی شد. لایحه به وسیلة براد شرمن، دیگر هوادار متعهد اسرائیل، به مجلس نمایندگان ارائه شد، و گرچه تأمین مالی از لایحة نهایی برداشته شد ولی خود لایحه تا اواخر ماه ژوئیه به وسیلة هر دو مجلس به تصویب رسیده بود.
گروههای پشتیبان این لایحه اصرار ورزیدهاند که ایران يك تهدید است زیرا از تروریسم حمایت میکند و به قدرت اتمی شدن نزدیک است. لیکن آنها کوشیدهاند ایران را برای مسائل دیگری نیز که آمریکا پس از سقوط بغداد با آنها مواجه شد، مورد نکوهش قرار دهند. محافظهکاران در پنتاگون ادعا کردند که ایران بعضی از جاسوسان القاعده را که در حمله به آمریکا و هدفهای دیگر در ریاض (عربستان سعودی)، در 12 ماه مه سال 2003 دست داشتند، پناه داده است. ایرانیان این اتهام را انکار کردند، و سازمان سیا و وزارت خارجه هر دو این اتهامات نومحافظه‌کاران را با تردید فراوان تلقی کردند. نومحافظه‌کاران همچنین جزو پروپاقرصترین مبلغین این ادعا بوده‌اند که ایران از حملات علیه نیروهای آمریکایی در عراق حمایت کرده است. به طوری که مایکل لِدین در ماه آوریل سال 2004 نوشت «تا زمانی که تهران گروههای تروریست را به این طرف مرز میفرستد عراق نمیتواند در صلح و امنیت به سر برد.»
اگر ایران به نیروهای شبه نظامی در عراق کمک میکند، دلیل قاطعی برای سازشناپذیری منافع ایران و آمریکا به دست نمی‌دهد. ایران منشأ اصلی مسائل آمریکا در عراق نیست، و اگر ایران حتی دست به هیچ کاري نمیزد نیز ایالات متحده با گرفتاری شدیدی روبرو بود. این طرز رفتار ایران نیز تعجبی ندارد. هر چه باشد، قدرتمندترین کشور جهان دو کشور همسایة ایران را مورد حمله قرار داده است در حالی که به طور هم زمان تهران را به عنوان بخشی از «محور شرارت» اعلام میکند. کنگره آمریکا قانونی برای دعوت به تغییر رژیم گذرانده است، دولت بوش گروههای تبعیدی ایرانی را تأمین مالی میکند و در چند فرصت به احتمال حملة نظامی به ایران اشاره کرده است. آیا هر کشوری که با این گونه تهدیدات روبرو می‌شود برای حفظ خود دست به هر کار ممکن نخواهد زد؛ از جمله استفاده از نفوذش در دستهجات مختلف عراقی و احتمالاً ارسال اقسام مختلف کمک؟ اگر قدرتی متخاصم کانادا یا مکزیک را تسخیر کند و بکوشد دولتی هوادار در آنجا روی کار آورد آیا ایالات متحده سعی نمیکند تلاشهای قدرت متخاصم را با مشکل مواجه سازد و اطمینان حاصل کند که نتیجه متضمن سود بیشتری برای آمریکا باشد؟ آمریکائیان دلیل درستی دارند که از نفوذ ایران در عراق دلخور باشند لیکن نباید از آن متعجب باشند یا آن را به عنوان شاهدی بر دشمنی پیوستة ایران بنگرند. این نیز شایستة توجه است که ضدیت عمیق در تمام دورة جنگ سرد مانع از همراهی دولت آمریکا با رهبران شوروی نشد، حتی هنگامی که مسکو میلیونها دلار کمک نظامی برای ویتنام شمالی فراهم می‌کرد و از آن برای کشتار هزاران سرباز آمریکایی استفاده میشد.
اسرائیل و گروه فشارش در قانع کردن بوش و سایر سیاستمداران برجستة آمریکا درباره این که ایران مسلح به سلاح اتمی برای اسرائیل تهدیدی غیرقابل پذیرش، و جلوگیری از افزایش این تهدید هم مسئولیت ایالات متحده است، موقعیتی چشمگیر داشته‌اند. در حقیقت، افرادی در گروه فشار اسرائیل معتقدند که موفقیت آنها بیش از میزان لازم برای خیر و صلاح اسرائیل بوده است.
همان طور که از سخنرانی 20 ماه مارس سال 2006 رئیس جمهور در کلیولند پیداست، لفاظی متداول او به خوبی رویکرد ترجیحی اسرائیل را نسبت به ایران نشان میدهد. او گفت «تهدید از جانب ایران، البته، هدف اعلام شدة آنها برای نابودی متحد نیرومند ماست. این یک تهدید است، تهدیدی جدی ... من یک بار موضوع را روشن ساختم، باز هم روشن میکنم، که ما برای دفاع از متحدمان ، اسرائیل ، از قدرت نظامی استفاده خواهیم کرد.» بیانات بوش در راستای اظهارات قبلیاش هم بود. او ماه پیش در مصاحبه‌ای با رویترز گفت که «اگر لازم باشد، ما برای دفاع از اسرائیل قیام میکنیم.» از این گذشته، اغلب نامزدان ریاست جمهوری سال 2008، اعم از دموكرات و جمهوریخواه نيز ، با رئیس جمهور توافق داشتند. برای مثال؛ در ماه آوریل سال 2007، سناتور جان مک کین با صراحت گفت با بوش موافق است که آمریکا مسئولیت دارد برای حفظ اسرائیل در مقابل ایران و حصول اطمینان از عدم دستیابی آن به تسلیحات اتمی که تهدیدی احتمالی برای اسرائیل است، نهایت کوشش را به عمل آورد. او این ادعا را در مصاحبه ماه مه سال 2007 با اورشلیم پست تکرار کرد، و نامزد رقيب او، باراک اوباما نیز اظهاراتی مشابه بیان کرد.
شور و شوق بوش برای توصیف ایران به عنوان تهدیدی مهلک برای اسرائیل و نه آمریکا، همراه با تعهد اعلام شدهاش به جنگ علیه ایران به نفع اسرائیل، زنگ خطر را در بخشهای مختلف گروه فشار اسرائیل به صدا درآورد. در بهار سال 2006 فوروارد گزارش داد: «رهبران جامعة یهودی از کاخ سفید درخواست کرده‌اند از تعهد علنی نسبت به دفاع از اسرائیل در مقابل خصومتهای احتمالی ایران خودداری ورزد.» نکته، مخالف بودن این رهبران با استفاده از قدرت آمریکا برای حفظ اسرائیل نیست بلکه آنها بیشتر نگران آن هستند که اظهارات علنی بوش «احساسی ایجاد کند که ایالات متحده به خاطر اسرائیل گزینة نظامی را علیه ایران مورد نظر قرار میدهد – و ممکن است منجر به آن شود که یهودیان به لحاظ هر پیامد منفی حمله آمریکا علیه ایران مورد سرزنش قرار گیرند.» به طوری که ملکولم هوئنلین، معاون اجرائی رئیس کنفرانس رؤسا در ماه آوریل سال 2006 بیان کرد «همان قدر که سپاسگزار آن هستیم، جای سئوال است که بستن آن به اسرائیل سودمند باشد.»
رهبران اسرائیل نیز همین نگرانی را دارند، به طوری که آلمرت ، نخست‌وزیر بعداً در بهار اظهار امیدواری کرد که گروههای هوادار اسرائیل در مورد ایران زیاد جلب توجه نکنند. او گفت «ما نمیخواهیم مورد اسرائیل مطرح باشد»، این، درست خلاف گفتة رئیس جمهور بود.
لفاظی به کنار، دولت بوش برای تعطیل برنامة اتمی ایران سخت کوشید و در مجموع موضع تهاجمیتری را اختیار کرد. ضمن اعمال تحریمهای اقتصادی بر ایران، آن را، در صورت ادامه دادن به راه هستهای، به حمله نظامی تهدید کرد. رهبران آمریکا علاقه دارند بگویند «هیچ گزینهای کنار گذاشته نشده است.» جیمز بامفورد و سیمور هرش به طور جداگانه تعریف کرده‌اند که چه تعداد از همان افرادی که نقشه جنگ عراق را کشيدند طرحهای پنتاگون را برای حمله نظامی علیه ایران تهیه کرده‌اند. برای مثال، داگلاس فیت، معاون سیاستگذاری وزیر دفاع تا اوت 2005، در تهیة نقشههای حمله به جمهوری اسلامی نقشی عمده بازی کرد. هرش در اوایل 2005 خاطرنشان کرد «همکاری نزدیک، و عمدتاً اذعان نشدهای، با اسرائیل وجود داشته است. ادارة غیرنظامیان وزارت دفاع تحت رهبری داگلاس فیت برای تولید و اصلاح تسلیحات اتمی – شیمیایی بالقوه و هدفهای موشکی داخل ایران با طراحان و مشاوران اسرائیلی کار کرده‌اند.» پنتاگون همچنین عملیات جمعآوری اطلاعات از داخل ایران را اداره و «نقشههای احتیاطیش برای حمله گسترده‌تر به ایران» را به روز کرده است.
در ماه ژانویه سال 2007، دولت بوش فشار نظامی روی ایران را به چند طریق افزایش داد. پنج مقام ایرانی در شهر اربیل عراق توسط مقامات آمریکایی دستگیر شدند. رئیس جمهور سپس اعلام کرد که برای دفاع از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس یک گروه کشتی جنگی اضافی، همچنین سیستمهای دفاع ضدموشکی پاتریت، به خلیج فارس اعزام میکند. همزمان، مقامات نظامي آمریکا در بغداد ادعا میکردند که ایران قطعات اصلی بمبهای کشنده کنار جادهای را برای استفاده علیه سربازان آمریکایی به داخل عراق میفرستد. هم استفن هادلی، مشاور امنیت مالی رئیس جمهور، و هم کاندلیزا رایس، وزیر امور خارجه، روشن ساختند که دولت، در تعقیب ایرانیانی که بمبهای کنار جادهای و سایر تسلیحات را قاچاق می‌کنند، امکان ورود نیروهای آمریکا به داخل ایران را منتفی نکرده است.
با وجود این تحرکات ستیزهجویانه، دیوید ورمسر، که مشاور چنی ، معاون رئیس جمهور بود، احساس کرد رایس و هادلی برای مذاکره با ایران بیش از حد مشتاقند – حتی اگر دیپلماسی با تهدید همراه باشد – و به قدر کافی به گزینة نظامی متعهد نیستند. در بهار سال 2007، ورمسر در دفاتر مشاورة محافظهکار واشنگتن یک سری صحبت کرد که معاون رئیس جمهور از وزیر امور خارجه – همینطور پرزیدنت بوش – به خاطر دنبال کردن دیپلماسی به هیچ وجه راضی نیست، و این که چنی برای پیدا شدن یک استراتژی نظامی به منظور از بین بردن برنامه هستهای ایران که او بتواند آن را به رئیس جمهور بقبولاند، خواهان کار با اسرائیل بود. هنگامی که اقدامات ورمسر به گوش عموم رسید، رایس اختلاف در داخل دولت بر سر ایران را انکار کرد، و تأکید نمود که معاون رئیس جمهور از سیاست رئیس جمهور تمام و کمال حمایت میکند.
در حالی که واشنگتن در برخورد با ایران بیشتر روی تهدید تأکید کرده است تا مذاکره، اتحادیه اروپا برعکس عمل کرده و کوشیده است برای بحران راهحلی دیپلماتیک پیدا کند. سهگانه اتحادیه اروپا (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در ماه اوت سال 2003 مذاکرات با تهران را آغاز کرد، و در 21 ماه اکتبر، ایران موافقت کرد غنیسازی و برنامه‌های بازپردازی را تعلیق کند و اجازه دهد سازمان بین‌المللی انرژی اتمی بازدیدهای ویژه ناخوانده داشته باشد. یک سال بعد، در 15 ماه نوامبر سال 2004، ایران موافقت کرد «به تعلیق، شامل کلیه فعالیتهای غنیسازی و بازپردازی ادامه دهد» و «مذاکرات به منظور رسیدن به توافق مورد قبول طرفین در درازمدت را شروع کند.» با وجود این، تلاشها برای رسيدن به مصالحه رضایتبخش شکست خورد و ایران در ماه اوت سال 2005 اعلام کرد غنیسازی اورانیوم را از سر می‌گیرد. سهگانه اتحادیه اروپا مذاکره با ایران را ادامه داده است، ولی بدون نتیجة رضایتبخش.
گرچه آمریکا تمایل داشت به سهگانة اتحادیه اروپا اجازه دهد از طریق مذاکره برای متوقف کردن برنامه هستهای ایران تلاش کند، ولی به آن روند چانهزنیها علاقه زیادی نداشت و هرگز به کارساز کردن آن جداً متعهد نبود. در واقع، دولت بوش، با تهدید مدام ایران و فشار به مذاکرهکنندگان اروپایی برای سختگیری بر همتایان ایرانیشان تا حد امکان، در عمل راه به جایی نبردن مذاکرات را تضمین کرد. اگر امیدی بود که دیپلماسی موفق شود، تهدید نظامی باید برطرف میشد.
پس از آن که دیپلماسی با پشتوانة تهدیدات، در حل مسئله شکست خورد، دولت بوش در پائیز سال 2005 پافشاری را برای واداشتن شورای امنیت سازمان ملل به اعمال تحریم عليه ایران شروع کرد. آمریکا دست آخر در اواخر ماه دسامبر سال 2006 موفق شد یعنی هنگامی که چین و روسیه پس از چندین بار پا پس کشیدن، با بستهای از تحریمهای محدود موافقت کردند. در اواخر ماه مارس سال 2007، شورای امنیت به دلیل امتناع ایران از بستن تأسیسات غنیسازی اورانیوم، مجموعه تحریمهای دوم را تصویب کرد. این تحریمهای جدید، که حوزه آن باز هم محدود بود، ممنوعیت صادرات اسلحه، محدودیت سفر افراد وابسته به برنامه هستهای ایران، و مسدود کردن دارائیهای برخی از افراد و سازمانهای مصون از دسته اول تحریمهای شورای امنیت را شامل میشد. معدودند کارشناسانی که باور دارند این اقدامات باعث شود ایران برنامه هستهایش را رها کند، اما اگر تحریمهای سازمان ملل جوابگو نیست، پس چه چیز هست؟ (ميرشايمر ، 1388 : 353)
ج-راهبرد آمريكا در برابر ايران هسته اي : رويارويي يا همراهي ؟
برای مهار برنامه هستهای ایران دو گزینه واضح وجود دارد. یک رویکرد، که از طرف دولت اسرائیل و هواداران کلیدی آمریکاییاش حمایت می‌شود، از این باور سرچشمه می‌گیرد که ایران به محض آن که به تسلیحات اتمی دست یابد دیگر قابل کنترل نیست. بنا بر این دید، تهران مستعد است تسلیحات اتمیش را علیه اسرائیل به کار برد، زیرا رهبران ایرانی، با نگرش خاصشان، هراسی از معامله به مثل اسرائیل ندارند. آنها ممکن است تسلیحات اتمی را در اختیار تروریستها بگذارند یا خودشان آنها را علیه آمریکا به کار برند، حتی اگر با این کار محرک یک انتقام خودکار و عظیم گردند. بنابراین، به ایران نباید اجازه داد صاحب زرادخانه اتمی بشود. اسرائیل خواستار آن است که واشنگتن این مسئله را حل کند، ولی رهبران اسرائیل، اگر آمریکایی‌ها پا پس کشند، این امکان را منتفی نمیبینند که نیروی دفاعی اسرائیل احتمالاً خود در صدد این کار برآید.
این رویکرد همچنین فرض میکند که دیپلماسی آشتیجویانه و مشوقهای سازنده ، ایران را به ترک برنامه هستهایش راضی نخواهد کرد. در شرایط معین، این بدان معناست که اگر ایران در مسير هستهای به راه خود ادامه داد آمریکا باید آن را تحت تحریم قرار دهد و شاید حتی علیه آن دست به جنگ بازدارنده بزند.
اعمال زور بعید است محاسبات تهران را تغییر دهد. این نکته از نظر رهبران اسرائیل و متحدانش در آمریکا پوشیده نیست، اغلب آنها ، ایران اتمی را تهدیدی مهلک میپندارند. به این دلیل، بسیاری سرسختانه کوشیدهاند که نه تنها گزینه نظامی را باز نگه دارند بلکه استدلال می‌کنند که ایران آن چنان خطرناک است که اگر به خواستههای واشنگتن تسلیم نشود، به کار بردن زور امری ضروری خواهد بود. توجه کنید اهود المرت نخست وزیر در جلسه مشترک کنگره در 24 ماه مه سال 2006 چه گفت. او ایران دارای تسلیحات اتمی را به «سبعیت بردهداری، هولناکی جنگ جهانی دوم و اردوگاههای کار اجباری بلوک کمونیست» تشبیه کرد. او تأکید کرد که ایران مسلح به تسلیحات اتمی تنها تهدیدی برای اسرائیل نیست بلکه «امنیت کل جهان را ... به خطر» میاندازد. او روشن ساخت كه از آمریکا انتظار دارد در جلوگیری از «سایه افکندن این توفان تیره و فزاینده بر فراز جهان» نقش کلیدی بازی کند.
چند ماه بعد، در نوامبر سال 2006، المرت به یک مصاحبهگر نیوزویک گفت تصور نمیکند که ایران مصالحهای را بپذیرد مگر آن که به دلایل قانعکننده از نرسیدن به یک مصالحه بهراسد. به عبارت دیگر، ایران باید کمکم نگران شود. تا بهار سال 2007، المرت مبارزه برای قبولاندن گزینه نظامی را تقویت می‌کرد. او در اواخر آوریل به مجله فوکاس آلمان گفت «شاید غیرممکن باشد که کل برنامه اتمی از بین برده شود ولی می‌توان طوری به آن لطمه زد که سالها به تعویق بیفتد.» المرت برآورد کرد که «10 روز وقت میبرد و مستلزم شلیک 1000 موشک کروز توماهاک است.»
مقامات اسرائیل هم هشدار داده اند كه چنانچه ایران به مسیر هستهای ادامه دهد آنها احتمالاً خود به عملیات بازدارنده دست خواهند زد. علاوه بر ارسال پیام به ایران، این تهدیدات ، واشنگتن را تحت فشار نگه میدارد، زیرا واشنگتن نمیخواهد اسرائیل به تنهایی دست به این کار بزند. آریل شارون نخست وزیر در اواخر سال 2005 گفت که «اسرائیل – و نه تنها اسرائیل – نمیتواند ایران اتمی را بپذیرد. ما توانایی مقابله با این شرایط را داریم و به منظور آمادگی برای چنین وضعي کلیه تدارکات لازم را فراهم میکنیم.» ساندی تایمز لندن در ماه ژانویه سال 2007 گزارش کرد که خلبانان اسرائیلی مشغول تمرین حملهای اتمی علیه تجهیزات ایران بودند؛ هر چند اسرائیل رسماً گزارش را تکذیب کرد ولی برای تذکر اهمیتی که اسرائیل به این مسئله میدهد کافی بود. همان طور که یک تحلیلگر دفاعی اسرائیل به آسوشیتدپرس گفت «ممکن است درز این خبر، به عنوان پیشگیری، تعمدی باشد، که بگویند بهتر است پیش از آن که ما دست به کاری عجیب و غریب بزنیم کسی جلوی ما را بگیرد» اویگدور لیبرمن، معاون نخست‌وزیر که نگران بود مبادا این مطلب منتقل نشده باشد، در ماه فوریه سال 2007 به دراشپیگل گفت که اگر جامعه بین‌المللی مسئله را حل نکند «اسرائیل ممکن است به تنهایی اقدام کند.»
برخی اعضای گروه فشار اسرائیل برای «تغییر رژیم» پا را از فراخوانهای مبهم فراتر نهادهاند و شروع به استدلال کرده‌اند که ایران مسلح به تسلیحات اتمی پذیرفتنی نیست و آمریکا بايد برای کاربرد نیرو به منظور حل مسئله آماده باشد. مشاوران نومحافظه‌کاران بویژه در مورد خطر ایران، لزوم کاربرد نیرو، یا حداقل تهدید آن، و لزوم به زانو درآوردن ایران ، صریح بوده‌اند. چکیده دیدگاه آنها در عنوان مقاله انتقادی مایکل رابین در نیویورک – دیلی نیوز، شماره سوم اکتبر سال 2006 ثبت شده است : «برای شکست بن‌بست ایران، طرح جنگ بریزید.»
آيپك نیز در تبلیغ تهدید از جانب ایران و مطرح کردن گزینه نظامی نقشی اساسی داشته است. کنفرانس سالانهاش در سال هاي گذشته مسئله ایران را جلوه خاص داده و بر لزوم پایان دادن به برنامه هستهای آن تأکید کرده است. براي مثال، جان هاگی، که مسیحیان متحد برای اسرائیل را اداره میکند برای سخنرانی در کنفرانس سال 2007 دعوت شده بود. هاگی در سال 2007 به اورشلیم پست گفته بود که «من امیدوارم آمریکا به منظور از بین بردن توانایی هستهای ایران و برای نجات تمدن غرب در حمله نظامی بازدارنده به اسرائیل بپیوندد.» او حضار کنفرانس سال 2007 را مأیوس نکرد، و گفت «سال 1938 است، ایران آلمان است، و احمدی نژاد هیتلر جدید است. ما باید تهدید اتمی ایران را متوقف کنیم و بیپروا در کنار اسرائیل بایستیم.» او چند بار با قیام حضار تشویق شد. نیویورک پست گزارش میکند برعکس، سناتور هیلاری کلینتون هنگامی که به حضار آيپك پیشنهاد کرد شاید عاقلانه آن باشد که قبل از به کار بردن تمیهدات قویتر با ایران همراهی کنیم، «غرولند» آنها را درآورد.
شاید بهترین نشانه نفوذ آيپك بر سیاست آمریکا نسبت به ایران در نیمه ماه مارس سال 2007 آشکار شد یعنی هنگامی که کنگره می‌کوشید قیدی به لایحه بودجه پنتاگون ضمیمه، و پرزیدنت بوش را ملزم کند که پیش از حمله به ایران موافقت کنگره را کسب کند. با توجه به آنچه در عراق اتفاق افتاده بود، این قید در کنگره طرفداران زیادی داشت و به نظر میرسید مورد تصویب قرار گیرد. این امر با اختیارات کنگره طبق قانون اساسی نیز سازگاری داشت. لیکن آيپك سخت با آن مخالف بود، زیرا لایحه، گزینه نظامی علیه ایران را عملاً از میان برمیداشت. آيپك در کریدورهای کنگره دست به کار شد، و با کمک تنی چند از نمایندگان هوادار اسرائیل – گری اکرمن، الیوت انجل، و شلی برکلی – آن قید از لایحه برداشته شد. یک ماه بعد هنگامی که از مایکل کاپوانو ، عضو کنگره پرسیده شد چرا مطلب مربوط به ایران از لایحه حذف شد، جوابش یک کلمه بود: «آيپك». (ميرشايمر ، 1388 : 362)
در طي سال هاي گذشته، این فرمول رویارویی برای مهار برنامه هستهای ایران با استراتژی دومی رقابت کرده است. یعنی راهبردی که با منافع ملی آمریکا سازگارتر است. این رهیافت جایگزین تأکید میکند كه اگرچه دست نیافتن ایران به تسلیحات اتمی برای آمریکا مناسبتر است، ولی دلیل خوبی وجود دارد که فکر کنیم ایران هستهای قابل مهار و کنترل است، درست همان طور که اتحاد شوروی در دوره جنگ سرد مهار شد. این استراتژی همچنین استدلال میکند که بهترین راه برای دست كشيدن ایران از ساخت تسلیحات اتمی آن است که آن را از نظر دیپلماتیک درگیر کنیم و بکوشیم روابط آن با آمریکا به حال عادی بازگردد. این استراتژی مستلزم آن است که تهدید جنگ پیشگیرانه از میان برداشته شود، زیرا تهدید ایران به تغییر رژیم صرفاً دلیل قانعکنندهتری به رهبران آن میدهد تا نیروی بازدارنده هستهای خود را تقویت کنند. ایرانیان، مثل آمریکایی‌ها و اسرائیلیها، تشخیص می‌دهند که تسلیحات اتمی برای کشوری که در فهرست حمله توسط کشور دیگری باشد، بهترین حفاظ موجود است. ری تکیه ، کارشناس مسائل ایران و عضو شورای روابط خارجی، نوشته است «محاسبات هستهای ایران از ایدئولوژی غیرمعقول ناشی نشده است، بلکه بیشتر حاصل تلاشی است حساب شده برای کسب قدرت بازدارنده و خودکفا علیه یک رشته تهدیدهای شکل گرفته ... رهبری ایران به روشنی خود را در کانون هدف واشنگتن میبیند و دقیقاً همین برداشت است که برنامه‌های اتمی آن را شتابزده به جلو میبرد.»
استدلال جلب کردن ایران با این حقیقت که جنگ بازدارنده به نظر گزینه چندان مطلوبی نمیآید، تقویت می‌شود. اگر حتی آمریکا بتواند تجهیزات هستهای ایران را از بین ببرد، تهران تقریباً به طور قطع آنها را بازسازی میکند، و این بار ایرانیها با زحمتی دوچندان آنها را در مقابل حمله دشمن ، متفرق، پنهان، و مقاومتر خواهند کرد. همچنین، اگر واشنگتن حمله پیشگیرانه علیه ایران را آغاز کند، تهران به طور قطع در هر کجا و هر زمان که بتواند آن را تلافی خواهد کرد، از جمله تعقیب نفتکشها در خلیج فارس و استفاده از نفوذش در وخیمتر کردن وضع عراق برای آمریکا. اضافه بر آن، ایران احتمالاً روابط نزدیکتری با چین و روسیه برقرار خواهد کرد، که در راستای منافع آمریکا نیست. برعکس، اگر آمریکا خطر جنگ را از بین ببرد و با ایران از در آشتی درآید تهران تمایل بیشتری می‌یابد که در برخورد با القاعده، فروخواباندن جنگ در عراق، و ایجاد ثبات در افغانستان به واشنگتن کمک کند. در این صورت احتمال اتحاد آن با چین و روسیه نیز کمتر خواهد شد.
با توجه به روابط زهرآگین بین آمریکا و ایران هیچ تضمینی وجود ندارد که همراهی، برای توقف برنامه اتمی ایران «توافقی بزرگ» به بار آورد. در واقع، شانس اندکی وجود دارد که خود اسرائیل از تسلیحات اتمیش دست بکشد، و رهبران ایرانی ممکن است فکر کنند اگر اسرائیل ، بازدارنده اتمی دارد، چرا ایران نباید داشته باشد. با وجود این، این رویکرد نسبت به تهدید کردن به جنگ پیشگیرانه احتمالاً ثمربخشتر است، و اگر هم شکست بخورد، ایالات متحده همواره می‌تواند به سیاست بازدارندگی برگردد.
ممکن است از ایالات متحده انتظار برود که تا زمان حال، تغییراتی در استراتژی خود را پذیرفته باشد، بویژه آن که سال ها رویارویی ثمری به بار نیاورده است. سیاست همراهی، از حمایت قابل ملاحظه سازمان سیا، وزارت خارجه، و حتی ارتش آمریکا برخوردار است، که هیچ کدام شور و شوقی برای بمباران تجهیزات اتمی ایران نشان ندادهاند. ساندی تایمز لندن در اواخر سال 2007 گزارش داد که «بنابر منابع بلندمرتبه نظامی و اطلاعاتی، اگر کاخ سفید فرمان حمله نظامی علیه ایران را صادر کند، برخی از ارشدترین فرماندهان نظامی آمادهاند که استعفا دهند.» در حقیقت، ایران بارها نسبت به طرح همراهی اظهار علاقه کرده است: رهبرانش به منظور بهبود روابط بین دو کشور در طی سال هاي گذشته در فرصتهایی چند دست به طرف آمریکا دراز کرده‌اند. قابل توجه است که ایران حتی پیشنهاد کرده است در مورد برنامه هستهایش مذاکره کند .
با این همه، برخلاف این فرصتهای نویدبخش، اسرائیل و گروه فشارش برای ممانعت از دولتهای کلینتون و بوش در همراهی با ایران به هر کاری دست زدهاند، و تقریباً در هر نوبت پیروز شده‌اند. متأسفانه، اما همان طور که پیشبینی میشد، این رویکرد افراطی آن طور که به رخ کشیده مي‌شد مثمر ثمر نبوده است و آمریکا را نسبت به حالتی که استراتژی همراهی را انتخاب می‌کرد در شرایط دشوارتری به جا گذاشته است. در واکنش به این استراتژی شکستخورده، در داخل و خارج واشنگتن همخوانی فزایندهای برای گشایش روزنهای جدید به سوی ایران وجود دارد. باز هم تعجبآور نیست که اسرائیل و گروه فشار آن برای ممانعت از تغییر جهت آمریکا و هر گونه سعی در آشتی با ایران مشغول مبارزه هستند. آنها در عوض به تبلیغ سیاستی سخت ستیزهجویانه و بیثمر ادامه می‌دهند.
برخلاف اعتقادی که اسرائیل و برخی اعضای گروه فشار اسرائیل برای تحمیل گزینه نظامی علیه ایران دارند، تشخیص عموم این است که به کار بردن زور علیه ایران ثمری ندارد و حمله واقعی به تجهیزات هستهای آن کشور پیامدهای مصیبتباری خواهد داشت. این امر بیثباتی خاورمیانه را افزایش میدهد و یورش ایران را به آمریکا و متحدانش موجب خواهد شد. در این لحظه جنگ علیه یک کشور اسلامی دیگر آخرین چیزی است که واشنگتن به آن نیاز دارد. ارتش آمریکا هماکنون در بغداد گیر افتاده است، و قلمرو ارضی و جمعیت ایران به میزان قابل ملاحظهای بیش از عراق است. از آن گذشته، ایران مطمئناً از برنامه هستهایش دست نخواهد کشید، بلکه تلاش برای تجدید بنای آن را دوچندان خواهد کرد. تعجبانگیز نیست که چارلز کوپچان، کارشناس در مسائل امنیت اروپا، میگوید «من حالا حالاها باید دنبال یک سیاستگذار اروپایی بگردم که معتقد باشد جنگ بر ایران اتمی ارجح است.»
در حقیقت، بر اساس نظرسنجی ماه مه سال 2007 اسرائیل تنها کشوری در جهان است که تعداد قابل ملاحظهای از مردم آن – شاید به میزان 71 درصد جمعیت اسرائیل – در صورتی که ایران به برنامه هستهایش پایان ندهد، طرفدار گزینه نظامی علیه آن هستند، به همین ترتیب، سازمانهای اصلی گروه فشار اسرائیل تنها گروههای بااهمیت در آمريكا هستند که از رفتن به جنگ علیه جمهوری اسلامی جانبداری می‌کنند. در اوایل سال 2007، هنگامی که از ژنرال بازنشسته ، وزلی کلارک پرسیده شد چرا دولت بوش ظاهراً پیشتاز جنگ با ایران است، او پاسخ داد، «شما باید فقط مطالب جراید اسرائیلی را بخوانید. جامعه یهودی دستخوش چنددستگی است لیکن فشار زیادی از طرف پولداران نیویورکی به سوی منصبطلبان جریان دارد.» کلارک بلافاصله به خاطر ادعایش که اسرائیل و برخی از آمریکائیان یهودی ، ایالات متحده را به سوی جنگ با ایران سوق می‌دهند به یهودستیزی متهم شد، لیکن همان طور که ماتیو یگلزیاس خبرنگار بیان داشت «هر آنچه کلارک گفت صحت دارد. علاوه بر این، همه میدانند که صحت دارد.» اسکات ریتر بازرس تسلیحات سابق سازمان ملل که به مؤلف تبدیل شد در کتاب هدف گرفتن ایران که در سال 2006 انتشار یافت میگوید «اجازه دهید تردید نکنیم: اگر جنگ آمریکا با ایران درگیرد، جنگی است که در اسرائیل، و نه جای دیگر، درست شده است.» به طور خلاصه، اگر فشار اسرائیل و گروه فشارش در این مسئله نبود، در داخل و خارج حلقه واشنگتن بحث مفصل و چندان جدی درباره حمله به ایران وجود نمیداشت.
مشکل بتوان گفت که این استراتژی کارساز خواهد بود، ولی دلایل خوبی وجود دارد که فکر کنیم این استراتژی می‌توانست در گذشته کارساز شود و ممکن است حتی در آینده به کار آید. ایران از زمان یازدهم سپتامبر به بعد در دو فرصت جداگانه علامت داد که نسبت به مصالحهای از راه مذاکره با آمریکا به طور جدی تمایل دارد. ایران با مشورت دادن درباره اهداف مورد حمله در افغانستان، تسهیل همکاری آمریکا با اتحاد شمال، و کمک در مأموریتهای جستجو و نجات، آمریکا را در براندازی طالبان در پائیز سال 2001 یاری داد. پس از جنگ، تهران برای برقراری یک حکومت دوستانه در کابل به واشنگتن کمک کرد. همزمان، خاتمی رئیس جمهور ایران یک بار دیگر روشن ساخت که خواستار بهبود روابط با آمریکاست و رویدادهای افغانستان را به عنوان قدم عمده در این راستا مینگرد.
طبق معمول دهه 1990، در داخل سازمان سیا و وزارت امور خارجه، به طور قابل ملاحظهای از قبول حرف خاتمی و تلاش برای عادی شدن روابط با ایران حمایت میشد. با وجود این، نومحافظه‌کاران داخل و خارج دولت شدیداً با این نظر مخالف بودند؛ آنها طرفدار سختگیری نسبت به ایران بودند، و بر بوش و چنی غالب آمدند. بوش در سخنرانی سالیانهاش در کنگره در اواخر ماه ژانویه سال 2002، همکاری ایران را در افغانستان با گنجاندن آن در لیست معروف «محور شرارت» جبران کرد. به علاوه، بوش در ماههای بعد روشن ساخت که هر چند او گرفتار تغییر رژیم در عراق است، ولی بالاخره به ایران خواهد پرداخت و برای سرنگونی آن رژیم نیز خواهد کوشید.
به رغم خصومت آمریکا، ایران بار دیگر در بهار سال 2003، همانند سال 1997 در دوره دولت کلینتون، کوشید به آمریکا نزدیک شود. خاتمی گفت که آماده است بر سر برنامه هستهای ایران مذاکره کند، تا به سهولت شفاف باشد که «جد و جهدی از طرف ایران برای تولید یا داشتن سلاحهای کشتار دستهجمعی به عمل نمیآید.» اضافه بر آن، ایران در برقراری ثبات در عراق كمك می‌کرد. در عوض، خاتمی خواستار آن بود که ایران از لیست محور شرارت حذف شود و تهدید به کاربرد نیروی نظامی علیه کشورش از بین برود. تحریمها نیز باید لغو میشد، و ایران خواستار «دسترسی کامل به تکنولوژی هستهای صلحآمیز» بود. در اساس، خاتمی راهحلی را عرضه می‌کرد که کلیة عناصر توافقی گسترده را در بر داشت.
پیشنهاد ایران در ماه مه سال 2003 عرضه شد، درست پس از آن که به نظر میرسید آمریکا به پیروزی خیرهکنندهای در عراق و افغانستان دست یافته است. در آن هنگام، بسیاری از مردم فکر میکردند که ایالات متحده ممکن است عملاً قادر باشد نظم کل خاورمیانه را تغییر دهد. در واقع، این زمان برای کشاندن ایران به مصالحه ، ایدهآل بود، زیرا وجهه و نفوذ آمریکا در اوج، و احساس آسیبپذیری ایران شدید بود. متأسفانه، موضع مطلوب آمریکا ، بوش را به اعمال زور بیشتر متمایل کرد تا به مصالحه. نه تنها در این لحظه اسرائیل دولت بوش را برای هدف گرفتن ایران سخت تحت فشار قرار داده بود بلکه نومحافظه‌کاران و دیگر افراد گروه فشار اسرائیل نیز دنبالهروی آن بودند. بوش به پیشنهاد خاتمی برای مذاکره و توافق جامع بین ایران و آمریکا تقریباً هیچ توجهی نکرد، و به مقامات آمریکایی دستور داده شد که موضوع را تعقیب نکنند.
کسی نمیداند که اگر دولت بوش این فرصت را از دست نمیداد حتماً توافق بزرگ به دست می‌آمد. با وجود این، بوش اشتباه كرد که برای رسیدن به توافق بزرگ با خاتمی نکوشید، حتی اگر آن رویکرد گزینهای بد ولی با کمترین آسیب بود. و اگر طرح همراهی شکست خورده بود و ایران نهایتاً به تسلیحات اتمی دست مییافت، ایالات متحده باز هم می‌توانست به استراتژی بازدارندگی برگردد.
ممکن است هنوز هم برای رسیدن به توافق خیلی دیر نباشد، هر چند احتمالاً اینک شانس موفقیت از سال 2001 یا سال 2003 کمتر است. نه تنها موضع چانهزنی آمریکا به خاطر وقایع عراق تضعیف شده است، بلکه دلایل رهبران ایران برای اعتماد نکردن به آمريكا نیز از هر زمان بیشتر است. با وجود این، هنوز دلایل قانعکنندهای برای دنبال کردن توافق بزرگ وجود دارد.
در حقیقت در داخل ایالات متحده از وارد کردن ایران در مذاکرات جدی ، پشتیبانی قابل ملاحظهای می‌شود. همان طور که ذکر شد، افراد بسیاری در سازمان سیا، وزارت امور خارجه، و ارتش از این رویکرد حمایت می‌کنند. یک نظرسنجی در اواخر ماه نوامبر سال 2006، درست پیش از انتشار گزارش گروه بررسی عراق، نشان داد که 75 درصد آمریکاییان معتقدند كه ایالات متحده «باید با دولت ایران مصالحه کند در درجه اول با تلاش برای برقراری روابط بهتر.» تنها 22 درصد طرفدار «اعمال فشار از طریق تهدید به استفاده از نیروی نظامی» بودند. توصیه گروه بررسی عراق (کمیته دوحزبی از افراد برجسته) نشانه دیگری است از دامنه حمایت از مذاکرات.
گرچه دنبال کردن دستیابی به توافقی بزرگ با ایران برای ایالات متحده عاقلانه است، و هر چند این سیاست حامیان فراوانی در داخل و خارج آمریکا دارد، تحقق آن به این زودی غیرمحتمل است. و قطعاً گروه فشار اسرائیل خواهد کوشید هر گونه اقدام جدی را برای همراهی با ایران، پیش از آن که شروع شود، خنثی سازد؛ کاری که از 1993 به بعد پیوسته انجام داده است. در واقع، گروه فشار اسرائیل برای متزلزل کردن توصیه گروه بررسی عراق در مورد مذاکره با ایران به هر دری زده است.
همچنین، گروه فشار اسرائیل به احتمال میکوشد تا اطمینان یابد که آمریکا به تهدید حملات نظامی علیه ایران ادامه خواهد داد، مگر آن که ایران برنامه غنیسازی هستهای خود را رها کند. با توجه به آن که این تهدید در گذشته کارساز نبوده است و کارساز بودن آن در آینده هم بعید است، برخی از آمریکائیان پشتیبان اسرائیل، بویژه نومحافظه‌کاران، همچنان آمریکا را به ادامه تهدید فراخواهند خواند. هر چند هنوز احتمال اندکی وجود دارد که آمريكا تصمیم به حمله به ایران بگیرد، ولی تشخیص قطعی آن غیرممکن است. اگر ایالات متحده چنین حملهای را آغاز کند، تا حدی به نمایندگی از طرف اسرائیل خواهد بود، و گروه فشار اسرائیل به خاطر پافشاری در این سیاست مسئولیت قابل ملاحظهای به دوش خواهد داشت. و این سیاست در راستای منافع ملی آمریکا نخواهد بود.
بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه نفوذ گروه فشار اسرائیل در مورد ایران به منافع ملی آمریکا لطمه زده است. به لحاظ مخالفت با هر گونه تشنجزدایی بین ایران و ایالات متحده، چه رسد به همکاری . (ميرشايمر ، 1388 : 365)
نتيجه گيري
اين پژوهش با اين فرضيه آغاز شد كه در رابطه ايران و آمريكا فراتر از اين دو كشور متغير سوم يا به عبارت ديگر كشور سومي وجود دارد به نام اسرائيل ، اگر سي سال از قطع رابطه بين اين دو كشور مي گذرد و در طي اين سال ها هر گونه تلاشي براي برقراري دوباره اين رابطه ناكام مانده است دليل آن را بايد در نقش آفريني كشور سوم يعني اسرائيل جستجو كرد به اين ترتيب كه اين كشور همواره از طريق تحريك و تشويق آمريكا به اتخاذ سياست هاي مقابله گرايانه عليه ايران و تداوم اين سياست ها در راستاي ايجاد مانع در مسير نزديكي و بهبود رابطه دو كشور حركت كرده است .
اين فرضيه بر دو پايه استوار بود : پايه اول انگيزه اسرائيل كه چرايي آن را بايد در سياست هاي ضد اسرائيلي ايران جستجو كرد و پايه دوم قدرت و نفوذ اسرائيل در آمريكا ، قدرتي كه به اين كشور امكان تاثيرگذاري بر سياست خارجي آمريكا را مي دهد حتي تا جايي كه ممكن است اين تاثيرات باعث اتخاذ سياستي از سوي آمريكا شود كه بعضا با منافع ملي اين كشور همسو نباشد و اين موضوعي بود كه به عنوان موضوع اصلي اين پژوهش قرار گرفت .
در واقع فرضيه اصلي اين پژوهش به اين صورت شكل گرفت كه در بستر تكثرگرايي سياسي در ايالات متحده آمريكا ، در ساختار سياستگذاري و از جمله سياستگذاري خارجي علاوه بر نهادهاي رسمي يا ساختاري مثل رياست جمهوري ، وزارت امور خارجه و كنگره ، نهادهاي غير رسمي يا اجتماعي نيز فعال ، نقش آفرين و تاثيرگذار مي باشند نهادهايي چون اتاق هاي فكر ، رسانه ها و گروه هاي فشار .
از بين گروه هاي فشار اگر گروه هاي فشار اسرائيل محور مورد رصد قرار بگيرند مي توان مسير اثبات فرضيه اين پژوهش را رهيابي كرد .
به اين ترتيب ، سوال اصلي اين پژوهش به اين شكل مطرح شد كه گروه هاي فشار اسرائيل محور چه تاثيري بر سياست خارجي ايالات متحده آمريكا در قبال جمهوري اسلامي ايران داشته اند ؟
در پاسخ به اين سوال ، اين فرضيه ، مبناي اصلي كار اين پژوهش قرار گرفت كه كه گروه هاي فشار اسرائيل محور از طريق تاثيرگذاري در ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا در راستاي اتخاذ سياست هاي مبتني بر مقابله گرايي با جمهوري اسلامي ايران و اعمال محدوديت عليه اين كشور از طرف ايالات متحده به ايفاي نقش پرداخته اند .
در مسير اثبات اين فرضيه ، اين پژوهش در چهار فصل سازمان دهي شد :
در فصل اول تحت عنوان كليات پژوهش در راستاي يافتن يك چارچوب نظري براي موضوع پژوهش پس از جستجو در ميان انبوه نظريات روابط بين الملل ، نظريه اي كه به نظر رسيد مي تواند چارچوب محكمي را براي اين بحث فراهم آورد ، نظريه اي بود از جيمز روزنا تحت عنران وابستگي متقابل فزاينده ، نظريه اي كه نقش آفريني گروه هاي فشار يا ذي نفع را در راستاي تامين و كسب منافع شان مورد تبيين قرار مي داد .
در فصل دوم تحت عنوان ساختار و فرآيند سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا پس از ارائه شناختي كلي از مفهوم ساختار در سياستگذاري خارجي مبتني بر تقسيم بندي آن به ساختار رسمي و ساختار غير رسمي ، در ادامه مصاديق هر يك از اين دو نوع ساختار در كشور آمريكا مورد بررسي قرار گرفت و از جمله با نگاهي به نسبت دقيق تر نقش و كاركرد گروه هاي فشار به عنوان يكي از نهادهاي تشكيل دهنده ساختار غير رسمي سياستگذاري خارجي در اين كشور مورد توجه قرار گرفت .
در فصل سوم تحت عنوان نقش گروه هاي فشار اسرائيل محور در سياستگذاري خارجي در ايالات متحده آمريكا ، پس از ذكر نمونه هايي بسيار جالب توجه از قدرت نمايي يهوديان و به طور كلي وابستگان اسرائيل در آمريكا و جايگاه اسرائيل به عنوان يك دوست و متحد ويژه در روابط آمريكا با اين كشور ، با نگاهي اين بار به مراتب دقيق تر گروه هاي فشار اسرائيل محور در آمريكا مورد رصد قرار گرفتند از ريشه و تاريخچه شكل گيري شان گرفته تا وضعيت فعلي آن ها و از جمله مهم ترين گروه فشار اسرائيل محور ، فعال در عرصه سياست خارجي آمريكا موسوم به آيپك يا كميته امور عمومي آمريكا و اسرائيل و همچنين جريان فكري و البته سياسي موسوم به صهيونيسم مسيحي ، جرياني كه مي توان از آن به عنوان جريان حاكم در سال هاي رياست جمهوري جورج دبليو بوش نام برد . در اين جا بود كه نيمي از مسير اثبات فرضيه پژوهش پيموده شد چرا كه بررسي هاي صورت گرفته در اين فصل به خوبي نشان مي داد كه گروه هاي فشار اسرائيل محور و از آن مهم تر جريان هاي فكري وابسته به اين كشور از قدرت و نفوذ بسيار بالايي در ساختار سياستگذاري و بالاخص سياستگذاري خارجي در آمريكا برخوردار هستند .
و در نهايت در فصل چهارم تحت عنوان تاثير گروه هاي فشار اسرائيل محور بر سياست ايالات متحده آمريكا در قبال ايران از زمان روي كار آمدن نظام جمهوري اسلامي تا امروز نيمه دوم اين مسير نيز به انتها رسيد در جايي كه در اين فصل پس از ذكر مقدمه اي از سابقه روابط ايران و آمريكا و همچنين ايران و اسرائيل پس از انقلاب اسلامي تا امروز ، به جايگاه ايران در سياست امنيتي اسرائيل و به عبارت ديگر تحليل اسرائيل از تهديدات امنيتي ايران نسبت به خود پرداخته شد و سپس فرآيند سياست هاي ضد ايراني اسرائيل به خصوص در راستاي تاثيرگذاري بر سياست خارجي ايلات متحده نسبت به جمهوري اسلامي مورد بررسي قرار گرفت فرآيندي كه مي توان آن را در چارچوب اتخاذ راهبردي تحت عنوان راهبرد ايران هراسي از سوي اسرائيل مورد تحليل قرا داد .
كلام آخر اين كه اين پژوهش در زماني به نگارش درمي آيد كه سخن از تغيير بسيار رانده مي شود در آغاز دوره رياست جمهوري باراك اوباما در ايالات متحده آمريكا كه با شعار تغيير بر سر كار آمده است از يك سو و اظهار نظرهاي هر از چند گاه رييس جمهور اسلامي ايران ، محمود احمدي نژاد كه معتقد است اگر رييس جمهور آمريكا در شعار خود صادق باشد و در مسير تحقق آن حركت كند متقابلا از سوي ايران نيز امكان تغيير نگرش در روابط با اين كشور وجود دارد در چنين فضايي بود كه دغدغه اين پژوهش در ذهن نگارنده پديد آمد بر اساس اين نظر كه چنين تغييري را نمي توان در چارچوب معادله دوسوي ايران – آمريكا انتظار داشت بلكه اين معادله در قالب يك معادله سه طرفه عبارت از ايران – اسراييل – آمريكا تعريف مي شود به عبارت ديگر تمام حرف اين پژوهش اين است كه لازمه تغيير در رابطه ايران و آمريكا ، ابتدا تغيير در رابطه اسرائيل با يكي از اين دو كشور است به اين ترتيب كه يا ايران بايد در سياست هاي ضد اسرائيلي خود تجديد نظر كند و يا دستگاه سياستگذاري خارجي آمريكا از دايره نفوذ و تاثيرپذيري گروه هاي فشار اسرائيل محور خارج شود كه اتفاق اول بر اساس آرمان هاي نظام جمهوري اسلامي و اتفاق دوم نيز بر اساس واقعيات ساختار سياستگذاري خارجي در ايالات متحده بعيد و در نتيجه چنين تغييري در اين دوران تقريبأ غيرممكن به نظر مي رسد .
منابع
آجرلو ، حسين (1388) ، ايران و مسئله اسرائيل ، تهران : دانشگاه ازاد اسلامي
احمدي لغوركي ، بهزاد (1387) ، لابي و لابي گر در آمريكا ، تهران : ابرار معاصر تهران
اخترشهر ، علي (1383) ، ارتباط ايران و آمريكا ، تهران : كانون انديشه جوان
استون ، فرديناندفيرفكس ( 1388) ، نهادهاي اساسي حقوق ايالات متحده آمريكا ، ترجمه حسين صفايي ، تهران : جنگل
اسلامي ، محسن (1384) ، لابي صهيونيسم در ايالات متحده آمريكا ، قم : فقاهت
الكساندر ، يوناه (1378) ، تاريخ مستند روابط دوجانبه ايران و ايالات متحده آمريكا ، ترجمه سعيده لطفيان ، تهران : قومس
امجد ، محمد (1386) ، سياست و حكومت در ايالات متحده ، تهران : سمت
اميرانتظام ، عباس (1381) ، آن سوي اتهام ، تهران : ني
اندرسون ، جيمز اي (1387) ، سياست گذاري عمومي ، ترجمه جمشيد اصغري ، تهران : علم و انديشه
انصاري ، مهدي (1387) ، جنگ محدود ايران و آمريكا در خليج فارس 1مهر تا 27آبان 1366 ، تهران : سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
انصاري ، مهدي (1379) ، ماجراي مك فارلين : اقدام آمريكا براي ارتباط با ايران ، تهران : سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
اوبراين ، لي (1382) ، سازمان هاي يهوديان آمريكا و اسرائيل ، ترجمه علي ناصري ، تهران : نور
ايوانز ، گراهام و جفري نونام (1381) ، فرهنگ روابط بين الملل ، ترجمه حميرا مشيرزاده و حسين شريفي ، تهران : ميزان
بارساميان ، ديويد (1387) ، ايران را نشانه گرفته ايد ، ترجمه هانا ناصرزاده ، تهران : ثالث
برژينسكي ، زبيگنيو (1362) ، اسرار سقوط شاه و گروگان گيري ، ترجمه حميد احمدي ، تهران : نراقي
برگرن.جيسون (1385) ، بولتن ويژه : منابع آمريكايي حامي اسرائيل ، ترجمه عباس كاردان ، تهران : ابرار معاصر تهران
بروگن.پاتريك (1386) ، سياست در آمريكا(قدم اول) ، ترجمه معصومه علي محمدي ، تهران : پرديس دانش
بنرمن ، جوئل (1375) ، جنايت هاي يك رئيس جمهور يا جنجال ايران كنترا ، ترجمه يحيي شمس ، تهران : علمي
بنياد تاريخ انقلاب اسلامي (1377) ، بررسي تاريخ روابط ايران و آمريكا ، قم : بنياد تاريخ انقلاب اسلامي
بيات ، نصراله (1379) ، آمريكا ، تهران : وزارت امورخارجه
پالك ، كنت مايكل (1385) ، معماي ايران ، ترجمه احمد عظيمي بلوريان ، تهران : رسا
پالك.كنت مايكل (1386) ، معماي ايران : منازعه ميان ايران و آمريكا ، ترجمه مهرداد صميمي، تهران : روشنگران و مطالعات زنان
پايپر.مايكل كالينز (1387) ، اسرار كثيف : جنايت ، توطئه و لاپوشاني در قرن بيستم ، ترجمه بهمن نورايي بيدخت ، تهران : پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات
پايپر ، مايكل كالينز (1387) ، اورشليم جديد : قدرت صهيونيست ها در آمريكا ، ترجمه اسماعيل اسفنديار ، تهران : پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات
پايپر ، مايكل كالينز (1388) ، قدرت پنهان در آمريكا ، ترجمه عليرضا عبادتي ، تهران : روايت فتح
پتراس ، جيمز اف (1387) ، قدرت اسرائيل در آمريكا ، ترجمه حميد نيكو ، تهران : انديشه سازان نور
پتراس ، جيمز اف (1388) ، قدرت اسرائيل در آمريكا ، ترجمه غدير نبي زاده ، تهران : ابرار معاصر تهران
پيشگاهي فرد ، زهرا (1388) ، قلمروخواهي ايران و آمريكا در خاورميانه ، تهران : سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح
تري ، جنيس جي (1388) ، سياست خارجي آمريكا در خاورميانه : نقش لابي ها و گروه هاي ذينفوذ ، ترجمه ارسلان قرباني شيخ نشين ، تهران : سمت
تنك ، آندره (1374) ، حقوق ايالات متحده آمريكا ، ترجمه حسين صفايي ، تهران : دانشگاه تهران
تهامي ، مجتبي (1380) ، سیاست آمریکا در قبال ایران طی دوره جنگ ت‍ح‍م‍ی‍ل‍ی ، تهران : وزارت امورخارجه
جعفري ، علي اكبر (1388) ، منافع استراتژيك مشترك و اتحاد آمريكا – اسرائيل ، تهران : پژوهشكده مطالعات راهبردي
حسن لو ، مهدي (1383) ، روابط ايران و آمريكا ، تهران : سايه آبي
حميدي نيا ، حسين (1384) ، ايالات متحد آمريكا ، تهران : وزارت امورخارجه
خليلي ، اسداله (1381) ، روابط ايران و آمريكا : بررسي ديدگاه هاي نخبگان آمريكايي ، تهران : ابرار معاصر تهران
خوشوقت ، محمدحسين (1385) ، تجزيه و تحليل تصميم گيري در سياست خارجي ، تهران : وزارت امورخارجه
دوئرتي ، جيمز و رابرت فالتز گراف (1384) ، نظريه هاي متعارض در روابط بين الملل ، ترجمه عليرضا طيب و وحيد بزرگي ، تهران : قومس
دهشيار ، حسين (1386) ، سياست خارجي و استراتژي كلان ايالات متحده آمريكا ، تهران : قومس
ديوك ، ديويد (1384) ، بيداري من : ناگفته هايي از نفوذ يهود در آمريكا ، ترجمه موسسه لوح و قلم ، قم : تسنيم انديشه
ديوك ، ديويد (1387) ، هولوكاست ! گزارشي از عمق نفوذ يهوديت و صهيونيسم در تمامي اركان ايالات متحده آمريكا ، ترجمه محمدرضا ميرزاجان ، تهران : قدرولايت
رضاخواه ، عليرضا (1388) ، اتاق هاي فكر و سياست خارجي آمريكا ، تهران : راه دان
رضوي ، مهدي (1379) ، نيرنگ سازي صهيونيسم ، خطوط كلي توطئه انزواي جمهوري اسلامي ايران ، تهران : دفترنشرفرهنگ اسلامي
روبين ، باري (1363) ، جنگ قدرت ها در ايران ، ترجمه محمود مشرقي ، تهران : آشتياني
رودلف ، پتر (1384) ، بولتن ويژه : ايالات متحده ، ايران و روابط فرا آتلانتيك : به سوي بحران ؟ ، ترجمه بهزاد احمدي لغوركي ، تهران : ابرار معاصر تهران
روزنتال ، آلن (1386) ، لابي و لابي گري در ايالات متحده ، ترجمه بهزاد احمدي لغوركي ، تهران : ابرار معاصر تهران
رياست جمهوري (1378) ، قانون اساسي ايالات متحده آمريكا ، تهران : رياست جمهوري
ريتر ، اسكات (1387) ، هدف ايران ، ترجمه بهرام بهرامي ، تهران : مهرانديش
سخايي ، روح اله (1389) ، تحريم آمريكا عليه ايران ، تهران : آرون
سليمي بني ، صادق (1385) ، ارمغان دموكراسي : جهت گيري سياست خارجي ايالات متحده آمريكا در قبال جمهوري اسلامي ايران 1382-1357(2003-1979) ، قم : معارف
سماواتي ، زهرا (1383) ، سلطه رسانه اي صهيونيسم در آمريكا ، تهران : موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني
سيف زاده ، حسين (1382) ، مباني و مدل هاي تصميم گيري در سياست خارجي ، تهران : وزارت امورخارجه
سيف زاده ، حسين (1388) ، نظريه پردازي در روابط بين الملل : مباني و قالب هاي فكري ، تهران : سمت
شعيبي ، عمادفوزي (1384) ، بررسي جريان هاي راست مسيحي و محافظه كاران جديد در ايالات متحده ، ترجمه موسسه مطالعات انديشه سازان نور ، تهران : انديشه سازان نور
شونبام ، ديويد (1381) ، ايالات متحده و اسرائيل ، ترجمه محمدرضا ملكي ، تهران : وزارت امورخارجه
صابر ، هدي (1379) ، روزشمار روابط ايران و آمريكا (1378-1211) ، تهران : فرزان روز
صاحب خلق ، نصير (1384) ، تاريخ ناگفته و پنهان آمريكا ، تهران : هلال
صدقي ، ابوالفضل (1386) ، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران از آغاز تا سال 1368 ، تهران : مركز اسناد انقلاب اسلامي
صلواتي پور ، حسين (1386) ، جايگاه صهيونيست هاي مسيحي در آمريكا و نقش آنان در سياست خارجي اين كشور ، تهران : علمي
طباطبايي ، محمد (1381) ، سياست و انتخابات در ايالات متحده آمريكا ، تهران : مركز اسناد انقلاب اسلامي
طلوعي ، محمود (1384) ، حديث نيك و بد : تاريخ پرماجراي روابط ايران و آمريكا ، تهران : علم
طيراني ، بهروز (1379) ، روزشمار روابط ايران و آمريكا (1999-1832م) ، تهران : وزارت امورخارجه
عباسي ، محمد (1388) ، درآمدي بر شناخت آمريكا ، تهران : ارتش جمهوري اسلامي
عبداله خاني ، علي (1385) ، رويكردها و طرح هاي آمريكايي درباره ايران ، تهران : ابرار معاصر تهران
عبداله خاني ، علي (1382) ، كتاب آمريكا 3 (ويژه روابط آمريكا – اسرائيل) ، تهران : ابرار معاصر تهران
عبداله خاني ، علي (1383) ، كتاب آمريكا 4 (ويژه نومحافظه كاران در آمريكا) ، تهران : ابرار معاصر تهران
عبدالهي ، اسماعيل و مهدي زيبايي (1381) ، برآورد استراتژيك اسرائيل ، تهران : ابرار معاصر تهران
عسگريان ، حسين (1386) ، كتاب آمريكا 8 (ويژه سياست ها و اقدامات آمريكا در قبال ايران) ، تهران : ابرار معاصر تهران
عسگريان ، حسين (1387) ، كتاب آمريكا 9 (ويژه رويكردها و طرح هاي آمريكايي درباره ايران) ، تهران : ابرار معاصر تهران
عليخاني ، حسين (1384) ، تحريم ايران : شكست يك سياست ، ترجمه محمد متقي نژاد ، تهران : وزارت امورخارجه
عنايت ، محمدجلال (1385) ، قدرت يهوديان در آمريكا ، ترجمه محمدرضا بلوردي ، تهران : انديشه سازان نور
غراياق زندي ، داوود (1386) ، ايران ، خاورميانه و آمريكا ، تهران : پژوهشكده مطالعات راهبردي
فالاچي ، اوريانا (1386) ، گفت و گوهاي اوريانا فالاچي ، ترجمه غلامرضا امامي، تهران : افق
فريد ، مهرداد (1378) ، رابطه : بررسي موضوع رابطه بين ايران و آمريكا از منظر تحولات پس از دوم خرداد 76 ف تهران : روزنامه سلام
فلاحت پيشه ، حشمت اله (1387) ، روابط ايران و آمريكا : مباني ، استراتژي ها و سياست ها تهران : غرب شناسي
فيندلي ، پل (1372) ، آن ها بي پرده سخن مي گويند ، ترجمه حيدر سهيلي اصفهاني ، تهران : قومس
فيندلي ، پل (1386) ، هزارتوي سياست ايالات متحده در خاورميانه ، ترجمه سبحان رضايي ، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
فيندلي ، پل (1378) ، فريب هاي عمدي : حقايقي درباره روابط آمريكا و اسرائيل ، ترجمه محمدحسين آهويي ، تهران : وزارت امور خارجه
قندهاري ، شادي (1386) ، روابط ايران و آمريكا در دوران رياست جمهوري خاتمي ، تهران : رسا
قوام ، عبدالعلي (1385) ، اصول سياست خارجي و سياست بين الملل ، تهران : سمت
قوام ، عبدالعلي (1388) ، روابط بين الملل : نظريه ها و رويكردها ، تهران : سمت
كاكبرن ، اندرو (1371) ، ارتباط خطرناك (داستان ناگفته رابطه پنهان ايالات متحده و اسرائيل) ، ترجمه محسن اشرفي ، تهران : اطلاعات
كالاهان ، پاتريك (1387) ، منطق سياست خارجي آمريكا : نظريه هاي نقش جهاني آمريكا ، ترجمه داود غراياق يزدي ، تهران : پژوهشكده مطالعات راهبردي
كتسمن ، كنت (1384) ، بولتن ويژه : روابط ايران – ايالات متحده ، تحليلي بر سياست ها ، قوانين و مقررات ، ترجمه موسسه ابرار معاصر تهران ، تهران : ابرار معاصر تهران
كگلي ، چارلز دبليو و اوجين آر ويتكف (1384) ، سياست خارجي آمريكا الگو وروند ، ترجمه اصغر دستمالچي ، تهران : وزارت امورخارجه
كلاوسون ، پاتريك (1378) ، تحريم هاي آمريكا عليه ايران ، ترجمه حسين محمدي نجم ، تهران : سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
كيوان حسيني ، اصغر (1388) ، لابي يهود و سياست خارجي آمريكا (با تاكيد بر تصويرسازي لابي يهود عليه ايران) ، تهران : انديشه سازان نور
ليلينتال ، آلفرد (1379) ، ارتباط صهيونيستي ، ترجمه ابوالقاسم حسيني ، تهران : دانش و انديشه معاصر
محمدپناه ، بهنام (1388) ، تاريخ و ساختار نظام سياسي ايالات متحده آمريكا ، تهران : سبزان
مشيرزاده ، حميرا (1384) ، تحول در نظريه هاي روابط بين الملل ، تهران : سمت
معبادي ، حميد (1381) ، چالش هاي ايران و آمريكا بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران ، تهران : مركز اسناد انقلاب اسلامي
موجاني ، علي (1375) ، گزيده اسناد روابط ايران و آمريكا ، تهران : وزارت امورخارجه
مورگنتا ، هانس (1374) ، سياست ميان ملت ها : تلاش در راه قدرت و صلح ، ترجمه حميرا مشيرزاده ، تهران : وزارت امورخارجه
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1383) ، ايالات متحده و ايران : معماي هسته اي ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1383) ، بولتن ويژه : پشت صحنه يك رابطه جنجال آميز : ايالات متحده و ايران ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1382) ، بولتن ويژه : گزينه هاي پيش رو ، سياست ايالات متحده در برابر برنامه هسته اي ايران ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1383) ، بولتن ويژه : نگاهي تحليلي به مهمترين مصوبات كنگره آمريكا عليه جمهوري اسلامي ايران ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1383) ، روابط ايران و ايالات متحده از ديدگاه شوراي روابط خارجي آمريكا ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران (1381) ، شكست بن بست روابط ايران و آمريكا (تفكر معطوف به گذار از مرحله انجماد سياسي در روابط ايران و آمريكا) ، تهران : ابرار معاصر تهران
موسسه فرهنگي نگاه بينه (1387) ، قانون اساسي ايالات متحده ، تهران : نگاه بينه
موسسه مطالعات انديشه سازان نور (1384) ، راهبردهاي سياست خارجي آمريكا ، تهران : انديشه سازان نور
مولانا ، حميد (1387) ، ساختار واقعي آمريكا ، تهران : غرب شناسي
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1385) ، لابي اسرائيل و سياست خارجي آمريكا ، ترجمه حسن مرتضوي ، تهران : بازتاب نگار
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1388) ، لابي اسرائيل و سياست خارجي آمريكا ، ترجمه رضا كامشاد ، تهران : فرزان روز
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1389) ، لابي اسرائيل و سياست خارجي آمريكا ، ترجمه علي عبدالمحمدي ، تهران : ساقي
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1387) ، لابي اسرائيل و سياست خارجي ايالات متحده ، ترجمه يعقوب نعمتي وروجني ، تهران : جام جم
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1387) ، لابي صهيونيزم و سياست خارجي ايالات متحده ، ترجمه لطف اله ميثمي ، تهران : صمديه
ميرشايمر ، جان جي و استيون ام والت (1386) ، نقش گروه فشار اسرائيل در سياست خارجي آمريكا ، ترجمه مهدي احساسي ، تهران : آبي
ميرلوحي ، هاشم (1380) ، آمريكا بدون نقاب ، تهران : كيهان
نخعي ، هادي (1385) ، قطع رابطه آمريكا با ايران ، تهران : سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
نوازني ، بهرام (1383) ، الگوهاي رفتاري ايالات متحده آمريكا در رويارويي با جمهوري اسلامي ايران 1380-1357 ، تهران : مركز اسناد انقلاب اسلامي
واعظي ، محمود (1387) ، سياست خارجي آمريكا ، تهران : پژوهشكده مطالعات استراتژيك
وايل ، ام جي سي (1384) ، سياست در ايالات متحده آمريكا ، ترجمه : ابوذر گوهري مقدم، تهران : مركز اسناد انقلاب اسلامي
وايل ، ام جي سي (1384) ، سياست و حكومت در ايالات متحده آمريكا ، ترجمه قربانعلي گنجي ، تهران : قومس
وب ، ماركوس (1383) ، ايالات متحده آمريكا ، ترجمه فاطمه شاداب ، تهران : ققنوس
ولايتي ، علي اكبر (1383) ، بررسي ماهيت قدرت و سياست خارجي آمريكا و موضوع برقراري رابطه ، قم : نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها
ولايتي ، علي اكبر (1388) ، يك قرن ارتباط : پيشينه ارتباط ايران و آمريكا در سده گذشته و تاثير تحولات جهاني بر اين رابطه ، تهران : كانون انديشه جوان
ويتكوپف ، يوجين (1381) ، سرچشمه هاي دروني سياست خارجي آمريكا ، ترجمه جمشيد زنگنه ، تهران : وزارت امورخارجه
هال سل ، گريس (1377) ، ت‍دارک جنگ بزرگ براساس پ‍ی‍ش‍گ‍وئ‍ی‌ه‍ای ان‍ب‍ی‍ای ب‍ن‍ی‌اس‍رائ‍ی‍ل : اتحاد پنهانی میان اسرائیل و مسیحیان دست راستی ایالات متحده ، ترجمه خسرو اسدي ، تهران : خدمات فرهنگي رسا
هلال ، رضا (1383) ، مسيحيت صهيونيست و بنيادگراي آمريكا ، ترجمه علي جنتي ، قم: اديان
هلر ، مارك (1381) ، تداوم و تغيير در سياست امنيتي اسرائيل ، ترجمه جمال حسيني ، تهران ك انديشه سازان نور
Abstract
Why after thirty years of break between Iran and America, these two countries still have not succeed to establish relation and all of the efforts have not came to a conclusion ?
This research seeks to show that the main factor is neither Iran nor America but there is a third variable that has been the principal barrier in setting up the relation between two countries which is Israel. In other words it seems almost impossible to establish relation when they ignore the third variable however they do any efforts from both Iranian and American parts so well over the past thirty years and in different sections we have seen .
In defining Israel position on relation between Iran and America, it is necessary to mention Anti Israel Politics of Iran on one hand and Israel`s role in limiting the relations between America and Iran and encouraging America to confront with Iran on the other hand.
Therefore we can observe this issue from two angles , one will consider Anti-Israel Policies of Iran which can be a research topic independently and the other is evaluating Israel`s role in structure and process of foreign policymaking in America and efficiency on foreign policy of this country especially towards Iran.
Regarding this, the question which this research tries to respond is what is the Israel`s role and function in limiting the strategic relations between America and Iran and how they follow their behavioral patterns.
The response to this question or the hypothesis which seeks to approve, is that these Israel oriented lobbies are In America that prevent to establish relations and constructive exchange between America and Iran through the manipulation of structure and process of foreign policymaking in America and influence on foreign policy of this country and act in order to limit the relations and encourage America to confront against Iran.
Key words
Foreign Policymaking - Lobby - Israel - United States of America - Islamic Republic of Iran
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
قیمت: 59٬000 تومان
